Podkamień (rejon brodzki)

Podkamień

Підкамінь

dawny Klasztor Dominikanów. Na zdjęciu widoczny jest jeszcze barokowy hełm wieży kościelnej, zrzucony podczas prac renowacyjnych w lutym 2011 r.
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	brodzki
Populacja (2019) • liczba ludności	1973[1]
Kod pocztowy	80671
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Podkamień
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Podkamień
Położenie na mapie Polski w 1939 r. (c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 Podkamień
49°56′N 25°19′E/49,933333 25,316667
Strona internetowa
Portal Ukraina

Podkamień (ukr. Підкамінь, Pidkamiń) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie brodzkim, do 1945 w Polsce, w województwie tarnopolskim, w powiecie brodzkim, siedziba gminy Podkamień.

Podkamień leży 5 km od Załoziec, w pobliżu Poczajowa, między Brodami a Krzemieńcem.

Historia

położenie na mapie województwa tarnopolskiego w roku 1939

Opoka "Kamień" w Podkamieniu

Panorama miejscowości przed 1892

Miejscowość leży u stóp Góry Różańcowej, na której szczycie kościół i klasztor dominikanów. Klasztor założył św. Jacek Odrowąż w XIII w. w ramach misji okupionej męczeńską krwią braci, którzy zginęli z rąk Tatarów, według innej wersji klasztor powstał w 1464 r., i również zniszczyli go Tatarzy. Obok ruin kościoła znajdowała się drewniana kapliczka zbudowana wokół cudownego śladu Matki Boskiej odbitego na skale.

Miasteczko oraz zamek na miejscu dzisiejszego klasztoru zbudowane zostały przez Piotra z Zabokruk Cebrowskiego, który później, pod wpływem legend o poprzednim przebywaniu tam dominikanów przekazał im wzgórze oraz fundusz, na który składały się dobra Popowce i Niemacz oraz pewne służebności z klucza podkamienieckiego. 15 sierpnia 1464 arcybiskup lwowski Grzegorz z Sanoka, poświęcił murowany klasztor i kościół. Po ruinie, do której doprowadził najazd księcia moskiewskiego Wasyla III do spółki z carem perekopskim w Podkamień dostał się w ręce Marcina Kamienieckiego, który dominikanów usunął.

Według Katarzyny Niemczyk innych danych 4 maja 1524 roku Wincenty Cebrowski zrzekł się wsi Podkamień na rzecz Marcina Kamienieckiego, starosty podolskiego, na 18 lat^[2]. Według innych danych miejscowość dostała się w ręce Marcin Kamieniecki w 1519. Według rękopisów zakonnych, Kamieniecki miał kazać utopić w stawie dwóch zakonników upominających się o fundusz.

Wojewoda ruski Jan Daniłowicz nabył dobra Podkamieńskie po Kamienieckich. Dopiero Baltazar Cetner ponownie sprowadził tu dominikanów i w roku 1612 gdy kapituła generalna w Rzymie potwierdziła prowincję ruską dominikanów, przyczynił się do budowy klasztoru, oddając mnichom zapis funduszu Cebrowskiego, zgubiony przez Tatarów pod Sokalem^[3].

W kościele znajdował się łaskami słynący obraz Matki Bożej Podkamieńskiej, namalowany na wzór obrazu Matki Bożej Śnieżnej Salus Populi Romani. Gdy w 1648 Podkamień zajęły wojska Chmielnickiego, zakonnicy wraz z obrazem schronili się w Brodach. Wobec stałego zagrożenia najazdami tatarskimi i zawieruchami historii w XVIII w. ukończono ostatecznie budowę kościoła w stylu barokowym i otoczono całość silnymi umocnieniami. Miejsce to odwiedzali królowie Polski: Michał Korybut Wiśniowiecki i Jan III Sobieski.

W miasteczku w latach 1670. istniała cerkiew Spaska^[4].

Po rozbiorach Podkamień utracił swoją świetność. W 1892 zmarł tutaj przeor klasztoru dominikanów Sadok Barącz.

W 1920 w okolicach Podkamienia toczyły się walki polskiego 44 pułku piechoty Strzelców Kresowych ppłk. Antoniego Szyllinga z brygadą sowieckiej 45 Dywizji Strzelców Iony Jakira^[5].

W czasach rzezi ludności polskiej na Wołyniu w warownych murach klasztoru schroniła się przed atakami UPA ludność polska, w tym żołnierze AK. W dniach 12-16 marca 1944 klasztor został zaatakowany, doszczętnie rozgrabiony i zniszczony przez oddział UPA. W klasztorze i poza jego obrębem zabito w tym czasie 400-600 osób^[6], w całej okolicy blisko 2 tysiące ludzi. Obraz jednak uratowano.

Po wojnie obraz Matki Boskiej z Podkamienia drogą z Krzemieńca przez Lwów, Kraków trafił ostatecznie, w 1959 do Wrocławia (dominikański kościół pw. św. Wojciecha), nowi właściciele usunęli kamień z odciskiem stopy Matki Boskiej, a kaplicę zamieniono na cerkiew greckokatolicką. Ukraińskie władze przekazały ostatecznie klasztor greckokatolickiemu zgromadzeniu zakonnemu, Studytom. W obecnej kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Śnieżnej, kopia obrazu z bazyliki Santa Maria Maggiore. Niedaleko klasztoru znajduje się zabytkowy prawosławny kozacki cmentarz, odnowiony w 2008 r. przez Stowarzyszenie Magurycz.

Zabytki

• kościół i klasztor oo. dominikanów, zbudowany na miejscu zamku^[7] Piotra z Żabokruk Cebrowskiego. Zbigniew Hornung przypisał wystrój kościoła Fabianowi Fesingerowi^[8].
• Góra Różańcowa^[9]

Pobliskie miejscowości

• Brody
• Olesko
• Podhorce
• Poczajów
• Zborów

Urodzeni w Podkamieniu

• Margulies Berl – śpiewak ludowy, badchen, poeta

Osoby związane z Podkamieniem

• o. Sadok Wincenty Barącz OP – dominikański historyk ormiańskiego pochodzenia, od 1855 - w klasztorze w Podkamieniu, gdzie objął funkcję przeora. Potem wielokrotnie był tam subprzeorem. Tu zmarł 2 kwietnia 1892 i został pochowany^[10].
• Leopold Buczkowski, mieszkał w Podkamieniu od 1914 r. wybitny polski pisarz, malarz, grafik. Po studiach w latach 30. powrócił do Podkamienia, gdzie prowadził warsztat rzeźbiarsko-kamieniarski ojca. Po napadzie ukraińskich nacjonalistów, wyjechał do Warszawy wraz z żoną^[11].
• Paweł Giżycki – polski architekt baroku, malarz, dekorator, jezuita; dekoracja przebudowywanych wież kościoła dominikanów w Podkamieniu (1760).
• Ignacy Iwicki – profesor Akademii Połockiej, po wypędzeniu jezuitów z granic państwa rosyjskiego i zamknięciu tego uniwersytetu, był duszpasterzem w Podkamieniu (1821–1822) w Małopolsce Wschodniej.

Zobacz też

• Zbrodnia w Podkamieniu

Przypisy

Literatura

• Barącz S, Dzieje klasztoru Dominikańskiego w Podkamieniu, Lwów, 1887.
• Żukiewicz Konstanty, Dzieje Cudownego Obrazu Maryi w kościele oo. Dominikanów w Podkamieniu, Kraków, 1907.
• Sęcyński M.B. Okolice Galicyi, Lwów, 1847.
• Оgarek Z, Podkamień koło Brodów. Krótki szkic historii kościoła i klasztoru dominikańskiego, Lwów, 1939.
• Podkamień. „Lwowianin Przeznaczony Krajowym i Zagranicznym Wiadomościom”. 4, s. 84–86, 1840.

Linki zewnętrzne

• Lista zamordowanych przez UPA w Podkamieniu i okolicach
• Podkamień, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 402 .
• Podkamień na mapie von Miega
• Podkamień – witryna poświęcona miastu i klasztorowi.
• www.ciekawe-miejsca – Artykuł o Podkamieniu.
• Podkamień
• Podkamień, zwiedzanie
• Zamek w Podkamieniu
• Zdjęcia z Podkamienia
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona