Podkoziołek

Podkoziołek – dawna ludowa zabawa znana w zachodniej Wielkopolsce i na Kujawach; zabawa odbywała się w zapustny wtorek, a brały w niej udział dziewczęta, które podczas mijającego karnawału nie wyszły za mąż. Karnawał służył nie tylko zabawie, ale i szukaniu osoby, z którą w przyszłości stawało się na ślubnym kobiercu.

W Wielkopolsce nazwa Podkoziołek i sam obyczaj występuje tylko w Poznańskiem i na Zaprośniu i nie jest znany w Kaliskiem, na wschód od linii Koło–Konin–Kalisz–Wieruszów–Kępno^[1]. Nazwa podkoziołek wywodzi się od kozła, zwierzęcia symbolizującego w Wielkopolsce witalność i seksualność.

Przed ich chatami zatrzymywali się kawalerowie obwożący po wsi koziołka, tj. kukłę z koźlimi rogami, przymocowaną do koła (Czarnków) lub przystrojone drzewko na wózku (okolice Radomska) i wyciągali panny z domów na tańce.

W dniu tym panny i kawalerowie spotykali się również na tańcach w karczmie; podczas tańców panny składały pieniężne ofiary podkoziołkowi – figurce stojącej przed muzykantami, wyobrażającej popiersie kozła albo jego głowę. W niektórych regionach, miejsce koziołka zajmowała wystrugana z ziemniaków lub brukwi figurka chłopca.

W Sulmierzycach przez ostatnie trzy dni zapustów trwała zabawa, lecz w ostatni dzień (ostatni wtorek przed popielcem) stawiano w gościńcu pustą beczkę obok skrzypka. Górne dno beczki nakrywano białym płótnem lub obrusem oraz stawiano na nim talerzyk i tak ustrojoną beczkę nazywano podkoziołkiem^[2].

W Orchowie (dawny powiat mogileński) uroczystość odbywała się w karczmie na cześć młodych mężatek. Na podkoziołku we wtorek śpiewano krótkie śpiewki, gdy młode dziewczęta płaciły za taniec, a zachęcali je do tego chłopcy^[2].

W Sieroszewicach w ostatni wtorek chłopcy przebierali jednego spośród siebie za niedźwiedzia i prowadzili go do dworu, przy czym posiadali cztery koszyki: jeden na chleb, drugi na ser, trzeci na masło, a czwarty na jaja. Drugi, mniejszy chłopiec był przebrany za małpę. Towarzyszyły im skrzypki. Po przybyciu na miejsce niedźwiedź ryczał na cały głos, po czym się kłaniał, a małpa robiła fikołki. Po wystąpieniu chłopcy mogli się cieszyć wypełnionymi koszykami oraz skarbonką^[3].

Zobacz też

• Luperkalia
• Ostatki
• Popielec
• Turoń

Przypisy

Bibliografia

• Czesław Witkowski, Doroczne polskie obrzędy i zwyczaje ludowe, Kraków 1965.
• Kolberg, W. KS. Poznańskie IV (12)
• W.KS. Poznańskie II Dzieła wszystkie (10)

Linki zewnętrzne

• Informacje z UM w Krotoszynie
• Zdjęcia z Podkoziołka we Włocławku w 2013 cześć I. andrzejklodkowski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Zdjęcia z Podkoziołka we Włocławku w 2013 część II. andrzejklodkowski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].