Podlasie

Podlasie
Herb
Herb
Położenie województwa podlaskiego
Państwa

 Polska,
 Białoruś[a]

Stolica

Drohiczyn

Ważniejsze miejscowości

Białystok, Bielsk Podlaski

Podlasie historyczne a późniejsze jednostki podziału administracyjnego
Bug w okolicach Drohiczyna

Podlasie (albo Podlasze; biał. Падляшша, Padlaszsza, Padlašša, ukr. Підляшшя, Pidlaszszia, lit. Palenkė, łac. Podlachia) – historyczna kraina Polski leżąca na Nizinie Podlaskiej. Historyczne Podlasie obejmuje centralną i południową część województwa podlaskiego, północny wschód i północ województwa lubelskiego i wschodni skrawek województwa mazowieckiego (powiat łosicki)[1]. Zamieszkana jest głównie przez Podlasian, a także w niektórych regionach przez Podlaszuków.

Historyczną stolicą jest Drohiczyn.

Etymologia

Etymologia nazwy „Podlasie” do dziś nie jest jednoznaczna. Prawdopodobne są dwie wersje:

Pierwsza mówi o tym, że nazwa wzięła swój początek od olbrzymich niegdyś, a dziś tylko częściowo zachowanych, puszcz i kniei. Tezę tę potwierdza(ło) wielu historyków, m.in. polski językoznawca Bogumił Samuel Linde w swoim monumentalnym Słowniku języka polskiego. W haśle Podlasie, Podlasze, Polesie wywodził pochodzenie nazwy od położenia: „jako kraj bliski lasów podlesiem nazywany, albo, że nazwa Podlasia może pochodzić od gęstych lasów”[2]. Podobnie twierdzi współczesna regionalistka i folklorystka Podlasia – Anna Natalia Kozera[3].

Według drugiej Podlasie wzięło swą nazwę od Lachów, czyli Polaków zamieszkujących te tereny. Twierdził tak m.in. znawca etnografii Podlasia i etymologii, Zygmunt Gloger, który uważał, że „nazwa Podlasie nie powstała od lasów, jak nazwa Polesie, ale od Lachów (nazwa plemienia), przy granicy których ciągnęło się Podlasie. Było to zatem pod-lasze (...)”[4]. W tym przekonaniu popierał Glogera, także inny znany ówczesny regionalista Józef Mikulski, który pisał: „Mazurzy zwartą ławą osiedli ziemie od środkowej Wisły do Liwca. Za Liwcem natomiast przemieszali się z ludnością ruską, która z czasem, naturalnym biegiem rzeczy uległa ich kulturze, przyjmując kulturę polską jako swoją. Jednak kraj leżący za Liwcem długi czas zwano Podlasze tj. kraj «pod Lachami», co z czasem z mazurska przerobiono na Podlasie”[5]. Podobny wydźwięk ma litewska nazwa Palenkė.

Inna spotykana hipoteza to wskazywanie na genezę słowa „Podlasie” od nazwy sąsiedztwa z terenami zamieszkałymi przez Jaćwingów, których Polacy nazywali „Podlasianami” lub „Polesianami”.

Historia

Jednymi z najstarszych wczesnośredniowiecznych grodów na Podlasiu są grody w Zbuczu, Klukowiczach i Zajączkach, zbudowane w końcu IX i w X wieku. Gród w Zbuczu był, we wczesnym średniowieczu centrum administracji lokalnej. Informacje zebrane podczas wykopalisk wskazują, że zespół wspomnianych grodów należy wiązać z „mazowiecką” falą zasiedlenia tych terenów[6]. W X–XI wieku tereny dzisiejszego Podlasia wchodziły w skład państwa polskiego pierwszych Piastów[7]. Tereny te znajdowały się pod panowaniem Bolesława Chrobrego (wyprawa w 1018 r. na Kijów).

Na skutek wewnętrznego kryzysu państwa polskiego po śmierci króla Mieszka II w 1034 roku, na Mazowszu powstało oddzielne państwo dawnego cześnika królewskiego Miecława, które obejmowało też dzisiejsze Podlasie. Upadło ono w 1047 roku na skutek działań Kazimierza Odnowiciela, wspomaganego przez swojego szwagra, Jarosława Mądrego[8]. Wtedy też zostały zniszczone przez wojska Jarosława Mądrego wyżej wymienione grody[6], który następnie przejął Podlasie od księcia Kazimierza Odnowiciela, w zamian za pomoc w stłumieniu buntu Miecława. Region ten znajdował się pod kontrolą Rusi Kijowskiej do czasów panowania króla Bolesława Śmiałego i w 1182 roku księcia Kazimierza Sprawiedliwego. W 1180 roku Drohiczyn otrzymał książę Leszek Mazowiecki (syn Bolesława Kędzierzawego) w zamian za pomoc zbrojną udzieloną Wasylowi Jaropełkowiczowi w wyprawie przeciw Włodzimierzowi Wołodarowiczowi. Kazimierz Sprawiedliwy przyłączył z powrotem do Polski ziemię drohiczyńską w 1192 roku[9]. W latach 1209–1227 ziemią drohiczyńską władał książę Leszek Biały[10], a w latach 1230–1238 książę Konrad I mazowiecki, który w 1237 roku sprowadził na Podlasie zakon rycerski braci dobrzyńskich. W 1325 roku mazowieccy książęta Siemowit II i Trojden I w liście do papieża określili wschodnią granicę swojego władania sięgającą 2 mile od Grodna (Oppidi quod dictur Grodno, ... a terrarum nostrorum ad duas lencas posit)[11].

Powiat brzeskolitewski, odłączony od Podlasia w 1566 roku, w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1619 roku

Do XV wieku Podlasie stawało się terenem spornym między Mazowszem, Litwinami i książętami ruskimi. W 1382 roku, w czasie walk o władzę między litewskimi książętami Kiejstutem i Jagiełłą, Podlasie (oprócz Brześcia) zajął książę mazowiecki Janusz I Starszy, jednak rok później odbił je Jagiełło, a następnie przekazał swojemu kuzynowi, Witoldowi. W związku z tym, że wkrótce wybuchła wojna domowa między Jagiełłą a Witoldem, Jagiełło odebrał Witoldowi Podlasie i w 1390 roku już będąc królem Polski przekazał Podlasie dożywotnio księciu Januszowi I Starszemu mazowieckiemu, co potwierdził aktem wydanym w 1391 r. („terram nostram Drohiczensen, Melnyk, Surasz, Byelsko ac omnibus villis in eisdem districtubus”). Podlasie jednak w niedługim czasie później zajął ponownie książę Witold, czemu Jagiełło się nie sprzeciwił, ponieważ pogodził się z kuzynem. Po śmierci Witolda, nowy wielki książę litewski, Zygmunt Kiejstutowicz zgodził się, żeby po jego śmierci Podlasie zajął wnuk Janusza Starszego, książę Bolesław IV warszawski, co ten uczynił w 1440 roku za zgodą syna Zygmunta, Michała Bolesława Zygmuntowicza. Bolesław IV szybko opanował całą dzielnicę dzięki poparciu starosty drohickiego i mielnickiego Nasuty i podlaskiego rycerstwa. Wywołało to oburzenie w Wielkim Księstwie Litewskim, w związku z czym w listopadzie 1441 roku zwołano zjazd do Parczewa, gdzie Litwini zażądali od Mazowszan zwrotu Podlasia, jednak nie doszło do kompromisu. Sprowokowało to akcję odwetową nowego wielkiego księcia, Kazimierza Jagiellończyka, z ramienia którego wojewoda wileński, Jan Gasztołd wyparł Nasutę z Mielnika i Drohiczyna. W związku z tym Bolesław IV zdecydował się na ustępstwa i w 1446 roku w Parczewie zrezygnował z Podlasia z powiatem węgrowskim za 6 tys. kop groszy praskich i w ten sposób dzielnica ponownie weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego[12]. W 1453 r. Bolesław IV wystąpił ponownie z pretensjami do ziemi podlaskiej. W związku z twardym stanowiskiem króla Polski na zjeździe w Parczewie książę musiał jednak ostatecznie pogodzić się ze stratą. Od 1496 roku ziemia drohicka i ziemia mielnicka posługiwały się prawem polskim, a od 1501 roku także ziemia bielska. Na sejmie w Wilnie w 1566 wydzielono z Podlasia ziemię brzeską i ziemię kamieniecką, które z księstwem kobryńskim utworzyły województwo brzeskie.

Za panowania Jagiellonów prawa miejskie otrzymały m.in. Suraż, Brańsk, Bielsk Podlaski, Wysokie Mazowieckie, Choroszcz, Boćki, Waniewo, Narew, Kleszczele, Knyszyn, Siemiatycze i Augustów, a z rąk piastowskich książąt mazowieckich m.in. Tykocin, Mielnik i Węgrów. W Mielniku w 1501 r. król Aleksander Jagiellończyk zatwierdził unię polsko-litewską (unia mielnicka) i wydał tzw. przywilej mielnicki.

W czasach I Rzeczypospolitej

Województwo podlaskie w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów z 1619 r.

Po podpisaniu unii lubelskiej w 1569 r. jako województwo podlaskie znalazło się w składzie Królestwa Polskiego na mocy aktu Przywilej przywrócenia ziemie Podlaskiej do Korony Polskiej. Podlasie wówczas składało się z ziem: drohickiej, mielnickiej i bielskiej. Należało do prowincji małopolskiej Korony. W 1574 r. Międzyrzec został odłączony od województwa podlaskiego i przyłączony do województwa brzeskiego.

W czasach I Rzeczypospolitej na Podlasiu miały posiadłości polskie rody magnackie: Braniccy, Kiszkowie, Radziwiłłowie, Jabłonowscy. Miastami królewskimi były m.in. Bielsk Podlaski, Drohiczyn i Knyszyn.

Podczas potopu szwedzkiego Podlasie zostało częściowo obrabowane w październiku 1656 roku przez Tatarów Subchana Gazi agi, którzy przeszli przez Czarną pod Brańskiem, Bielsk i Kamieniec. W maju i czerwcu 1657 roku dzielnica została spustoszona podczas najazdu węgierskiego Jerzego II Rakoczego i przez wojska szwedzkie. Spalone zostały m.in. Brańsk, Bielsk Podlaski, Mielnik i Drohiczyn. Oblegana była także twierdza w Tykocinie.

Pomnik Stefana Czarnieckiego z XVIII w. na rynku w Tykocinie

W styczniu 1660 roku Podlasie zostało spustoszone przez wojska moskiewskie, Iwana Chowańskiego, który 25 grudnia spalił Zabłudów (gdzie wymordowano mieszkańców w kościele), a 28 grudnia pod Krynkami rozbił pułk Jana Ogińskiego, po czym spustoszył dzielnicę po Węgrów, Białą Podlaską i Brześć. Spowodowało to kontrakcję hetmana, Stefana Czarnieckiego, który ściągnął wojska z leż zimowych w Wielkopolsce.

W 1705 r. na zamku w Tykocinie król August II Mocny ustanowił najstarsze polskie odznaczenie państwowe, Order Orła Białego. W 1748 r. w Białymstoku powstał pierwszy stały teatr w Polsce, Komedialnia.

W lipcu 1769 roku na zgromadzeniu w Drohiczynie szlachta podlaska przystąpiła do konfederacji barskiej i rozpoczęła działania zbrojne przeciwko Rosjanom. Konfederaci stoczyli tu m.in. bitwę pod Białymstokiem. W 1794 roku podczas insurekcji kościuszkowskiej sformowano w Drohiczynie dywizję podlaską gen. Andrzeja Karwowskiego. Na Podlasiu rozegrano kilka potyczek insurekcji.

Okres zaborów i walk niepodległościowych

W 1795 roku podczas III rozbioru Polski Podlasie zostało podzielone wzdłuż Bugu między Prusy i Austrię. Pruską część zorganizowano w departamencie białostockim Prus Nowowschodnich. W zaborze rosyjskim znalazło się tylko kilka wschodnich miasteczek takich jak Narewka, Milejczyce, Jałówka i Krynki.

W 1807 r. większa część Podlasia przeszła do zaboru rosyjskiego jako obwód białostocki. Pozostałą zaś część w 1807 i 1809 r. włączono do Księstwa Warszawskiego jako departament łomżyński. Od 1815 część Podlasia, należąca uprzednio do Księstwa Warszawskiego, weszła w skład Królestwa Polskiego (Kongresowego). Wtedy też departament łomżyński przemianowano na województwo augustowskie ze stolicą w Suwałkach, odłączając przy okazji powiaty węgrowski i sokołowski.

Na Podlasiu toczyły się walki powstania listopadowego z zaborcą rosyjskim. Polacy odnieśli zwycięstwa m.in. pod Sokołowem Podlaskim, pod Rajgrodem i pod Międzyrzecem Podlaskim. Po powstaniu władze carskie w 1832 r. wprowadziły granicę celną między Królestwem Polskim i Rosją, co spowodowało przeniesienie wielu zakładów przemysłowych na teren obwodu białostockiego. W 1842 roku będący w zaborze rosyjskim obwód białostocki włączono do guberni grodzieńskiej.

W czasie powstania styczniowego w latach 1863–1865 były prowadzone walki z Rosjanami na terenie Puszczy Augustowskiej, Puszczy Białowieskiej oraz w lasach nad rzeką Biebrzą i rzeką Ełk. 3 lutego 1863 Polacy odnieśli jedno z pierwszych głośnych zwycięstw powstania w bitwie pod Węgrowem, a 6–7 lutego pod Siemiatyczami rozegrała się jedna z największych bitew powstania. Powstańczy oddział Stanisława Brzóski utrzymywał się na Podlasiu aż do 1865 roku. W ramach represji carskich po powstaniu praw miejskich pozbawiono m.in. Sokoły, Sterdyń, Mokobody, Konstantynów i Sarnaki.

Białystok – największe miasto Podlasia ok. 1900 roku

W 1897 roku największymi miastami Podlasia (w granicach sprzed 1566) były kolejno: Białystok, Brześć, Międzyrzec, Biała i Kobryń.

Po odzyskaniu niepodległości

W 1919 roku Podlasie znalazło się w całości w granicach II Rzeczypospolitej. Administracyjnie było rozdzielone pomiędzy województwa białostockie, lubelskie oraz poleskie. 22 sierpnia 1920 w czasie wojny polsko-bolszewickiej została stoczona zwycięska dla Polaków bitwa białostocka.

Największymi miastami Podlasia (w granicach sprzed 1566) w 1931 r. były kolejno: Białystok, Brześć nad Bugiem, Biała Podlaska, Międzyrzeci Kobryń.

We wrześniu 1939 na Podlasiu miało miejsce kilka potyczek kampanii wrześniowej: obrona twierdzy brzeskiej, obrona Hajnówki i bitwa pod Kobryniem. Region został podzielony między okupantów: ZSRR okupowało większość regionu z Białymstokiem i Brześciem, Niemcy zajęli południową część z Białą Podlaską. Po wojnie, w 1945 r. wschodnia część Podlasia z Brześciem i Kobryniem została utracona przez Polskę na rzecz ZSRR.

Znani Polacy, urodzeni na Podlasiu (uwzględniając ziemie Podlasia w granicach sprzed 1566):

Architektura

Architektura Podlasia jest odzwierciedleniem położenia w I Rzeczypospolitej. W okresach panowania Piastów był to jeden z najsłabiej rozwiniętych regionów, położony peryferyjnie względem przodujących dzielnic: Małopolski, Wielkopolski czy Śląska i głównych ośrodków państwa, takich jak Kraków, Wrocław, Poznań, Płock czy Sandomierz. W średniowieczu nie rozwinęły się znaczące centra władzy państwowej czy kościelnej, ani większe ośrodki mieszczańskie, przez co region nie jest bogaty w architekturę romańską czy gotycką, spotykaną w dzisiejszej zachodniej, centralnej i południowej Polsce. Przykładami architektury gotyckiej były kościół w Mielniku sprzed 1577 roku, zamek w Białymstoku (rozbudowany w barokowy pałac) i cerkiew w Supraślu (obecnie zrekonstruowana po całkowitym zniszczeniu w czasie II wojny światowej) oraz być może zamki w Drohiczynie i Mielniku, które jednak już nie istnieją. Przykładami architektury renesansowej jest pałac archimandrytów w Supraślu, pałac Wołłowiczów w Pawłowiczach (przebudowany w czasach klasycyzmu) oraz nieistniejące już m.in. dwór w Dubnie, zamek w Tykocinie i drewniany dwór królewski w Knyszynie.

Sytuacja zmieniła się na początku XVII wieku, gdy aż do końca XVIII wieku zaczęła w krajobrazie Podlasia dominować architektura baroku, z takimi przykładami jak świątynie i klasztory Drohiczyna, Siemiatycz, Bociek, pałacami w Białymstoku i Choroszczy, ratuszem w Bielsku Podlaskim i synagogą w Orli. W 2 połowie XVIII wieku zaczęto także budować kościoły i pałace klasycystyczne (np. Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim, kościół w Zabłudowie czy pałac w Mordach).

W czasie zaborów w krajobrazie Podlasia liczniej pojawiały się kamienice oraz cerkwie prawosławne, także w stylu bizantyjsko-rosyjskim, oraz powstawały zabudowania i pałace fabrykanckie (głównie w części północnej), dworce kolejowe czy nawet twierdze (w Brześciu i Osowcu). W architekturze XIX wieku pojawiły się neogotyk (kaplica Bucholtzów w Supraślu i pałac w Dowspudzie), neobarok i eklektyzm, a w XX wieku także modernizm z czołowymi przykładami takimi jak białostocki kościół św. Rocha oraz teatr miejski.

Aż do XX wieku na podlaskiej wsi, a często także w małych miastach, dominowało budownictwo drewniane, dzięki czemu wykształcił się tu charakterystyczny sposób zdobienia domów.

Miasta

Dawne przekształcenia administracyjne spowodowały duże zmiany w określaniu granic Podlasia. Po rozbiorach Polski i kongresie wiedeńskim Podlasiem zaczęto określać obszary, które nie znajdowały się w województwie podlaskim czasów I Rzeczypospolitej, szczególnie zaś obszar województwa, później guberni podlaskiej z czasów Królestwa Polskiego. Stąd też poniższy podział odróżnia miasta znajdujące się na Podlasiu właściwym (określonym granicami województwa podlaskiego I Rzeczypospolitej) od miast, które z powodu zmian administracyjnych po rozbiorach Polski zaczęły być określane jako również podlaskie.

Miasta Podlasia właściwego

Dawne miasta Podlasia właściwego

Miasta Podlasia do 1566 roku

Drohiczyn – historyczna stolica Podlasia

Miasta leżące w obrębie Podlasia do 1566, następnie włączone do województwa brzeskolitewskiego, utożsamianego z Polesiem z podziałem na:

– leżące w obrębie województwa i guberni podlaskiej Królestwa Polskiego w l. 1816–1844 (współcześnie w granicach Polski, utożsamiane z Podlasiem Południowym):

– leżące poza województwem i gubernią podlaską w l. 1816–1844 (współcześnie w granicach Białorusi):

– dawne miasta współcześnie w granicach Polski:

Miasta poza Podlasiem właściwym

Poniżej znajdują się miasta nienależące do właściwego Podlasia. Te po lewej stronie Liwca bywają błędnie określane jako podlaskie z powodu przynależności do województwa podlaskiego w granicach utworzonego w 1809 r. departamentu siedleckiego. Miasta leżące na historycznej Grodzieńszczyźnie należały do 1795 roku do Wielkiego Księstwa Litewskiego – od 1569 jednej z dwóch części Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Obecnie są one uznawane za leżące na Podlasiu. W Wielkim Księstwie Litewskim położone były też miasta Suwalszczyzny (Lipsk, Sejny i Suwałki), należące do współczesnego województwa podlaskiego.

Grodzieńszczyzna:

Małopolska:

Mazowsze:

Suwalszczyzna:

Uwagi

  1. Południowo-wschodnie Podlasie, znajdujące się poza województwem podlaskim od 1566 roku.
  2. Dzisiejsza Hajnówka jest podzielona przez rzekę Leśna Prawa między Podlasie, czyli Koronę (prawy brzeg) a historyczne województwo brzeskie w WKL (lewy brzeg).
  3. Współcześnie osiedle Białegostoku.
  4. W granicach Podlasia do 1574, następnie włączony do woj. brzeskolitewskiego.
  5. a b c Osiedle typu miejskiego.
  6. Miejscowość zaliczana także do Małopolski, jako przynależna do niej do 1447 roku.
  7. Współcześnie część Międzyrzeca Podlaskiego.

Przypisy

  1. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V – wynik wyszukiwania – DIR, dir.icm.edu.pl [dostęp 2022-04-12].
  2. Bogumił Samuel Linde, Słownik języka polskiego, T. IV, Lwów 1858, s. 222.
  3. Anna Maria Kozera, Z badań nad folklorem muzycznym Podlasia. Portrety muzyków ludowych, Białystok 2002.
  4. Zygmunt Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1900, s. 201.
  5. Józef Mikulski, Powiat siedlecki: ziemia, wody, człowiek, Siedlce 1935, s. 79.
  6. a b D. Krasnodębski, Badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN na terenie woj. białostockiego (podlaskiego) w latach 1990–2005, [w:] H. Karwowska, A. Andrzejewski, Stan badań archeologicznych na pograniczu Polsko-Białoruskim od wczesnego średniowiecza po czasy nowożytne, Białystok: Muzeum Podlaskie w Białymstoku, 2006, s. 66, 74, ISBN 83-87026-70-0.
  7. Romaniuk Zbigniew (red.), Bielsk Podlaski. Studia i materiały do dziejów miasta, Bielsk Podlaski 1999, s. 5.
  8. S. Alexandrowicz, Działania wojenne w XI – XIII wiekach, [w:] Z dziejów wojskowych ziem północno-wschodnich Polski, cz. 1, Białystok 1986, s. 15.
  9. Piotr Bunar, Stanisław A. Sroka, Słownik Wojen, Bitew i Potyczek w Średniowiecznej Polsce, Kraków: Universitas, 2004, s. 42.
  10. K. Kwiatkowski, Drohiczyn n. Bugiem jako miejsce stykania się wpływów rusko-bałtyjsko-polskich (XII – XIV w.), „Zeszyty Naukowe Studenckiego Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu w Białymstoku”, Białystok 2003, s. 71.
  11. Codex diplomaticus Prussicus, wyd. nr 134, tom 3, Królewiec: J. Voigt, 1848, s. 182.
  12. Henryk Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1999, s. 164.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Orla - Synagogue 01.jpg
Autor: Yarl, Licencja: CC BY-SA 3.0
Synagoga w Orli.
Coat of arms of Shereshevo Belarus.PNG
Coats of arms of Shereshevo, Belarus
Stanisław Brzóska (original photo portrait).jpg
Fotoportret księdza Stanisława Brzóski
Biala-Podl-08030824.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Biała Podlaska, pl. Wolności (Rynek), pierzeja północno-zachodnia.
Cerkiew w Starym Korninie back view.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)
Staw przy domu milosierdzia sokolow podlaski mazowieckie poland.jpg
Staw Przy Domu Miłosierdzia im. Jana Pawła II w Sokołowie Podlaskim
Choroszcz, ul. Sienkiewicza 29 (GOK).jpg
Autor: Damiang1997Damiang1997, Licencja: CC0
Choroszcz, ul. Sienkiewicza 29 - dawny budynek w zespole Fabryki Sukna i Kortów Moesa, obecnie Miejsko-Gminne Centrum Kultury (zabytek nr 521 z 20.07.1984)
Podlaskie - Bielsk Podlaski - Bielsk Podlaski - Mickiewicza 61 - Kościół MB Matki Bożej z Góry Karmel 01.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Koścół pw. Matki Bożej z Góry Karmel przy ulicy Mickiewicza 61 w Bielsku Podlaskim, gmina Bielsk Podlaski, podlaskie.
StefanCzarniecki1.jpg
Autor:

Grisza

Grisza, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pomnik Stefana Czarnieckiego w Tykocinie
SM Tykocin Kozia 2 Dom Talmudyczny 2020 (0).jpg
Autor: Sławomir Milejski, Licencja: CC BY 3.0
Tykocin, synagoga mała (dom talmudyczny?), ob. muzeum, kon. XVIII, po 1970
Białowieża Cerkiew marzec 2014.JPG
Autor: Iwona Olczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Białowieża, cerkiew prawosławna par. p.w. św. Mikołaja, 1844
TykocinSynagogue2.jpg
Autor: Emptywords, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wielka Synagoga w Tykocinie, obecnie muzeum, widok od północnego zachodu
Battle of Siemiatycze 1863.JPG
Battle of Siemiatycze 1863
Siemiatycze, Synagoga, ob. dom kultury.jpg
Autor: Proch, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Siemiatycze, Synagoga, ob. dom kultury, mur., 1795-1797, 1961
Branicki Palace in Białystok.jpg
Autor: Karol508, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pałac Branickich w Białymstoku (dziedziniec)
Podlaskie - Knyszyn - Kalinówka Kościelna - Kościół św. Anny 20110925 02.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół pw. św. Anny w Kalinówce Kościelnej, gmina Knyszyn, podlaskie
Stawiski Herb.svg
Autor: User:Guziec, Licencja: CC BY 2.5
Herb Stawisk
Drohiczyn, Kościół Franciszkanów pw. Wniebowzięcia NMP.jpg
Autor: Proch, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Drohiczyn, Kościół Franciszkanów pw. Wniebowzięcia NMP (budowa: 1682-1715) z ołtarzem głównym z 1762, zbudowany w miejscu kościoła z 1400 fundacji wojewody Mikołaja Nasuty
Church of Saint John the Baptist and Saint Stephen in Choroszcz 1.jpg
Autor: Happa, Licencja: CC BY 3.0
Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Stefana - widok od strony rynku
Bielsk Podlaski Michael Archangel Orthodox Church.jpg
Autor: Agondek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cerkiew pw. Michała Archanioła, Bielsk Podlaski
Zespół klasztorny benedyktynek.jpg
Autor: H.Potapowicz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zespół klasztorny benedyktynek w Drohiczynie
- kościół klasztorny benedyktynek p.w. Wszystkich Świętych, mur., 1734-1738, 1929-1930
Losice kosciol.jpg
Autor: Rrudzik, Licencja: CC BY-SA 4.0
Łosice. Kościół p.w. św. Zygmunta Króla i Męczennika.
Kościół św. Józefa i Antoniego w Boćkach1.JPG
Autor: jdx, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół św. Józefa Oblubieńca i św. Antoniego z Padwy w Boćkach.
Węgrów kościół Wniebowzięcai NMP2;karen north.JPG
Autor: Karen north, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
zespół kościoła par. p.w. Wniebowzięcia NMP i śś. Piotra i Pawła, Rynek, Węgrów, XVI-XVIII:
  • kościół
  • 2 dzwonnice
  • brama
  • ogrodzenie z bramką
Podlasie Historia.png
Autor: Ventic, Licencja: CC BY-SA 4.0
Podlasie historyczne a późniejsze jednostki podziału administracyjnego
Mordy - zespół kościoła par. - kościół p.w. św. Michała Archanioła MK2.jpg
Autor: Michał Kicman, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Mordy - kościół p.w. św. Michała Archanioła w Mordach z 1738r., widok od ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
2013 25 Piłsudskiego Street in Tykocin - 02.jpg
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
ul Piłsudskieko 25 w Tykocinie
POL Mordy COA.svg
Autor: Hiuppo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Mordy coat of arms
Lewkowo Stare cerkiew Piotra i Pawła 13.07.2009 p2.jpg
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cerkiew Piotra i Pawła we wsi Stare Lewkowo, gmina Narewka, woj. podlaskie
Kleszczele Cerkiew Zasniecie front-side view.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)
Rajgród, zespół dworski Opartowo (dwór - widok z tyłu).JPG
Autor: Bazie, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Rajgród Opartowo - zespół dworski: dwór, mur., kon. XIX w. (zabytek nr 230 z 05.09.1986)
Ratusz Białystok rok 2013.jpg
Autor: Karol Rutkowski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Białystok, ratusz, ob. muzeum, 1745-1761
Drohiczyn-cerkiew-01.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cerkiew pw. św. Mikołaja w Drohiczynie.
Julian-Ursyn-Niemcewicz.jpg
Julian Ursyn Niemcewicz
Podlaskie - Narewka - Narewka - Adama Mickiewicza 58 - Cerkiew św. Mikołaja - Cerkiew - BokNW;daleko.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew św. Mikołaja, Adama Mickiewicza 58, Narewka, gm. Narewka, podlaskie
Zamenhof portreto.jpg
Portrait of L. L. Zamenhof
Twierdza Osowiec. Fort I-tunel zach..JPG
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY 3.0
Twierdza Osowiec. Fort I (Centralny. Brama - tunel zachodni)
Ciechanowiec - kościół pw. Trójcy Przenajświętszej.JPG
Autor: Adam-dalekie-pole, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół ten znajduje się przy Plac Ks. K. Kluka. Jest to barokowy kościół wzniesiony z fundacji Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego, podskarbiego w. Koronnego, może wg. projektu arch. Mateusza Osieckiego, budowany pod kierunkiem Jana Krzysztofa Adriana Kluka (ojciec Jana Krzysztofa Kluka), staraniem syna fundatora Tomasza Ossolińskiego ukończono i konsekrowano w 1739 r. Katalog zabytków sztuki podaje datę wzniesienia na lata 1732-1737. Inne źródła daty 1737-1739, 1736-1739, 1731-1737. Pewnym jest, iż na osi fasady znajduje się kamienny portal uszakowy (rekonstruowany po 1945 r.) z datą 1737 w nadprożu, ze zwieńczeniem pokrytym płaskim reliefem ornamentu regencyjnego, ponad nim nisza; w drugiej kondygnacji wielkie okno zamknięte odcinkowo, pod nim kartusz z herbami fundatorów: Topór – Franciszka Maksymiliana Ossolińskiego i Prus III – jego drugiej żony Katarzyny z Jabłonowskich.
Podlaskie - Bielsk Podlaski - Bielsk Podlaski - Kościelna 4A - Bazylika 02.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w przy ul. Kościelnej 4A w Bielsku Podlaskim
Ryszard Kaczorowski Katyn Russia April10 2009 Fot Mariusz Kubik 01.JPG
Autor: Mariusz Kubik, Licencja: CC BY 3.0
Ryszard Kaczorowski (1919-2010), Polish politician
Książnica Podlaska.JPG
Autor: Nefmm, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek Książnicy Podlaskiej w Białymstoku przy ul. Kilińskiego 16, dawna loża masońska
POL gmina Szepietowo COA.svg
Gmina Szepietowo coat of arms
Rudka powiat bielsk.jpg
Autor: Lotek70, Licencja: CC0
pałac Ossolińskich - Rudka
Wysmaz chrzciciel fc23.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Wysokiem Mazowieckiem
Poland Suraż.jpg
Autor: Wojsyl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Suraż
Białystok - cerkiew prawosławna p.w. św. Mikołaja, 1846.jpg
Autor: Bogusław Bajko, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Białystok, cerkiew prawosławna p.w. św. Mikołaja, 1846
Zespół Klasztorny Bernardynów. Tykocin (2009).JPG
Autor: Gumisza, Licencja: GFDL
Zabytkowy Pobernardyński Zespół Klasztorny - obecnie Dom Pomocy Społecznej
Kleszczele kosciol katolicki front-side view.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)
Białystok Świętojańska 15A fabryka.JPG
Autor: Pacyfa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Białystok - budynek fabryki pluszu z XIX w., obecnie galeria handlowa (ul. Świętojańska 15A)
Cerkiew w Sakach front side view.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)
Choroszcz, Branicki-palaco.JPG
Autor: Przemysław Wierzbowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pałac Branickich w Choroszczy
POL Suwałki COAII.svg
Herb Mista Suwałk
1900-ca-bialystok-marketplace.jpg
Bialystok (Poland) market place
Zespół klasztorny karmelitów w Bielsku Podlaskim 02.jpg
Autor: jdx, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dawny zespół klasztorny karmelitów w Bielsku Podlaskim.
Tykocin, kościół Świętej Trójcy (2).jpg
Autor: mk, Licencja: CC BY 2.5
Tykocin - fasada kościoła, obecnie parafialnego p.w. Św. Trójcy w zespole klasztornym misjonarzy (zabytek nr 114 (120) z 30.04.1958)
Coat of Arms of Biaroza, Belarus.svg
Herb Berezy (dawniej: Bereza Kartuska), Białoruś
Nowoberezowo - Cerkiew św. Apostoła Jana Teologa.JPG
Autor: Robert Wielgórski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nowoberezowo - Cerkiew św. Apostoła Jana Teologa, woj. podlaskie
Białystok, budynek murowany z XVIII w. (tzw. pałacyk gościnny Branickich, ob. USC Pałac Ślubów, ul. Kilińskiego 6, 1771, 03.JPG
Autor: Historyczka, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Białystok, budynek murowany z XVIII w. (tzw. pałacyk gościnny Branickich, ob. USC Pałac Ślubów, ul. Kilińskiego 6
Tykocin - dawna rezydencja ekonomiczna - ndx - 3.JPG
Autor: Nexusdx, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tykocin, ul. 11 Listopada 8 - dawna rezydencja ekonomiczna, obecnie szkoła (zabytek nr 121 z 10.05.1958)
Orla - Church of St. Michael 03.jpg
Autor: Yarl, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew św. Michała w Orli.
Ciechanowiec - synagoga.JPG
Autor: Adam-dalekie-pole, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek ten znajduje się przy ul. Mostowej 6. Obecnie trwają pracę adaptacyjne tego budynku na Dom Kultury.
POL Zabłudów COA (IV - 14 - 90).svg
Herb Zabłudowa na podstawie wypisu z Ksiąg Miejskich Magdeburii Zabłudowskiej z 1750 roku; jeleń skaczący. UCHWAŁA NR IV/14/90 RADY GMINY I MIASTA W ZABŁUDOWIE z dnia 21 sierpnia 1990r w sprawie herbu Miasta Zabłudowa
Sokoly Wniebowziecia fc01.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sokoły, woj. podlaskie - kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP
POL Międzyrzec Podlaski COA.svg
Herb Międzyrzeca Podlaskiego
Podlaskie - Bielsk Podlaski - Bielsk Podlaski - Cmentarz miejski - Cerkiew Trójcy 01.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew cmentarna pod wezwaniem Świętej Trójcy na cmentarzu komunalnym w Bielsku Podlaskim
POL województwo podlaskie IRP COA alt.svg
Herb historycznego województwa podlaskiego
Podlaskie - Narew - Narew - Poniatowskiego 27 - Cerkiew Podwyższenia Krzyża - Cerkiew - Front;bokS.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego, Poniatowskiego 27, Narew, gm. Narew, podlaskie
Parafia Św. Cyryla i Metodego 0095.JPG
Autor: Stormbringer76, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół parafialny Świętych Cyryla i Metodego
Cerkiew w Topolanach front side 2.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)
Death of Sigismund Augustus at Knyszyn.JPG
angielski:
Death of Sigismund Augustus in Knyszyn in 1572 Edytuj to na Wikidanych

Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie
label QS:Len,"Death of Sigismund Augustus at Knyszyn"
label QS:Lpl,"Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie"
POL gmina Michałowo COA.svg
Herb gminy miejsko-wiejskiej Michałowo.
Czyże - Church of St. Kosma and Damian.jpg
Autor: Yarl, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cerkiew św. Kosmy i Damiana na cmantarzu prawosławnym w Czyżach.
Drohiczyn 2.JPG
Autor: Bladyniec, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok na Drohiczyn znad Bugu.
Podlaskie - Bielsk Podlaski - Bielsk Podlaski - Mickiewicza 45 - Ratusz 02.JPG
Autor: Krzysztof Kundzicz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ratusz przy ulicy Mickiewicza 45 w Bielsku Podlaskim, gmina Bielsk Podlaski, podlaskie.
Poland Dolistowo church.jpg
Autor: Wojsyl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Dolistowo Stare, kościół św. Wawrzyńca (1789)
Podlasie.png
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Położenie województwa podlaskiego I Rzeczypospolitej na tle współczesnego podziału administracyjnego