Podlasie Południowe

Podlasie Południowe
Państwa

 Polska

Stolica

Siedlce

Ważniejsze miasta

Garwolin, Sokołów Podlaski, Biała Podlaska

Katedra pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Siedlcach – głównym mieście Podlasia Południowego
Przyrynkowe domy w Białej Podlaskiej
Pałac Potockich w Międzyrzecu Podlaskim
Drewniany kościół luterański w Węgrowie

Podlasie Południowe, zwane Podlasiem, rzadziej Podlasiem Lubelskim – powstały w XIX wieku region administracyjny położony w środkowowschodniej części Polski, między Wisłą, dolnym Wieprzem i Tyśmienicą a środkowym i dolnym Bugiem, jednoczący ziemie zróżnicowane etnograficznie i historycznie. Jego głównym miastem są Siedlce.

Obszar Podlasia Południowego zasadniczo pokrywa się z terytorium departamentu siedleckiego w Księstwie Warszawskim, przekształconego w 1816 roku na województwo podlaskie (a później na gubernię siedlecką) w ramach Królestwa Kongresowego[1]. Zmiana nazwy jednostki z „siedleckie” na „podlaskie” z siedzibą w Siedlcach miało podobny charakter, jak w przypadku departamentu krakowskiego, który utracił Kraków (na mocy kongresu wiedeńskiego) i przeniósł swą siedzibę do Miechowa, a następnie do Kielc, jednak jednostka (już województwo) dalej nosiła nazwę „krakowskie”. W przypadku Siedlec (a także Łukowa) sztucznie nadana tożsamość podlaska zdołała się zadomowić na stałe – na tyle, że miasto jest obecnie często postrzegane jako stolica Podlasia[2]. Stąd też nazwa Podlasie jest często używana w Siedlcach (historycznie położonych na północnych rubieżach Małopolski, u zbiegu granic Mazowsza i właściwego Podlasia) jako synonim dużego regionu siedleckiego, zwłaszcza diecezji siedleckiej, czyli „podlaskiej”.

Inny zakres ma nazwa Południowe Podlasie, które raczej odpowiada zasięgowi byłego województwa bialskopodlaskiego (przykład użycia: Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej). Określnik po nazwie Podlasie stał się niezbędny szczególnie wraz z utworzeniem po północnej stronie Bugu województwa podlaskiego, zwanego teraz potocznie Podlasiem, a dawniej Białostocczyzną.

We wcześniejszym okresie, przed utworzeniem województwa podlaskiego (ze stolicą w Drohiczynie) w prowincji Korony Polskiej, południowe Podlasie nie sięgało do Wisły i Wieprza, natomiast w jego skład wchodziła ziemia brzeska.

Współcześnie Podlasie Południowe jako kraina, podzielone jest między dwa województwa: lubelskie (z Białą Podlaską) i mazowieckie (z Siedlcami).

Zróżnicowanie fizycznogeograficzne

Podlasie Południowe leży na pograniczu dwóch dużych jednostek regionalizacji fizycznogeograficznej Europy. Północna i zachodnia jego część, makroregion Nizina Południowopodlaska, znajduje się w granicach prowincji Niż Środkowoeuropejski megaregionu Pozaalpejskiej Europy Środkowej, natomiast część południowo-wschodnia, Polesie Zachodnie – w granicach prowincji Polesie należącej do megaregionu Niżu Wschodnioeuropejskiego. W części północnej przeważa krajobraz nizin falistych, zaś w południowej – równinnych. Część wschodnia posiada klimat umiarkowany ciepły przejściowy o cechach bardziej kontynentalnych niż w Dolinie Środkowej Wisły. Podlasie Południowe nie jest krainą geograficzną, bowiem dzielą je zasadnicze granice fizycznogeograficzne.

Zasięg krainy

Zasięg Podlasia Południowego nie jest ściśle określony. Jeśli za kryterium jego granic przyjąć dawny zasięg departamentu siedleckiego (później województwa podlaskiego, guberni podlaskiej i guberni siedleckiej), to obejmuje ono z grubsza:

Ważniejsze miejscowości

Zestawiono tu miasta i dawne miasteczka[3] według liczby mieszkańców z ostatnich lat. Ogromna większość tych miejscowości utraciła prawa miejskie po powstaniu styczniowym i nie odzyskała ich do dnia dzisiejszego. Nazwy obecnych miast powiatowych podkreślono, a nazwy wsi napisano kursywą.

Wsie gminne, które nie były dotychczas miastami

i inne

Przypisy

  1. Jan Tyszkiewicz: Podlasie. Kształtowanie się nazwy i terytorium do końca XIX stulecia. „Prace Archiwalno-Konserwatorskie na Terenie Województwa Siedleckiego” 1982: z. 3, 1982, s. 3–21.
  2. Ćwik W., Reder J., Lubelszczyzna: dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1977.
  3. Ryszard Szczygieł: Rozwój urbanizacji Lubelszczyzny w XVII-XVIII w.. W: Dzieje Lubelszczyzny. T. 1, zał. (mapa) 12. Warszawa 1974.

Media użyte na tej stronie

POL gmina Sarnaki COA.svg
Herb wsi i gminy Sarnaki.
POL Dokudów Pierwszy COA.jpg
Herb wsi Dokudów Pierwszy.
Biala-Podl-08030824.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Biała Podlaska, pl. Wolności (Rynek), pierzeja północno-zachodnia.
POL Serokomla COA.svg
Herb gminy Serokomla
POL gmina Mokobody COA.jpg
Herb gminy Mokobody
Pilawa CoA.svg
Coat of arms of Pilawa, Poland
Herb Miedzna.jpg
Coat of arms of the commune Miedzna in Poland
Katedra w Siedlcach.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL gmina Osieck COA.svg
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
Herb gminy Kodeń.png
Herb gminy Kodeń
POL Mordy COA.svg
Autor: Hiuppo, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Mordy coat of arms
POL gmina Stanin COA.png
Herb gminy Stanin
POL Orchówek (województwo lubelskie) COA.jpg
Herb Orchówka (woj. lubelskie)
POL Adamów COA.svg
Oficjalny herb gminy Adamów w powiecie łukowskim.
POL gmina Konstantynów COA.svg
Gmina Konstantynów coat of arms
POL gmina Wisznice COA.jpg
Herb gminy Wisznice
LutheranXVIIcentury.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL gmina Leśna Podlaska COA.svg
Zgodnie z art. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2509 z późn. zm.) „nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego akty normatywne, ich projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole”. Powyższa grafika należy do tej grupy. Jednak w niektórych przypadkach wykorzystanie tej grafiki może być w Polsce ograniczone na podstawie innych obowiązujących przepisów.
POL gmina Wojcieszków COA.svg
Herb gminy Wojcieszków
POL gmina Sławatycze COA.svg
Herb gminy Sławatycze
POL gmina Wilga COA.svg
Herb gminy Wilga
POL gmina Piszczac COA.svg
Herb gminy Piszczac
Międzyrzec podlaski pałac potockich.jpg
Autor: Ireneusz S. Wierzejski, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pałac Potockich w Międzyrzecu Podlaskim
POL gmina Sterdyń COA.jpg
Herb wsi i gminy Sterdyń.
POL Międzyrzec Podlaski COA.svg
Herb Międzyrzeca Podlaskiego
POL gmina Parysów COA.gif
Herb gminy Parysów Za: www.parysow.asi.pl/