Podlejki

Artykuł

53°43'49"N 20°11'32"E

- błąd

38 m

WD

53°43'N, 20°11'E

- błąd

2275 m

Odległość

1714 m

Podlejki
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

olsztyński

Gmina

Gietrzwałd

Liczba ludności (2011[1])

73

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-036[2]

Tablice rejestracyjne

NOL

SIMC

0473804

Położenie na mapie gminy Gietrzwałd
Mapa konturowa gminy Gietrzwałd, po lewej znajduje się punkt z opisem „Podlejki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Podlejki”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Podlejki”
Ziemia53°43′49″N 20°11′32″E/53,730278 20,192222

Podlejki (niem. Podleiken) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Gietrzwałd[3].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Przysiółek położony wśród lasów Mazur, w pagórkowatym krajobrazie polodowcowym. Przez wieś, od strony Rapat, w głębokiej dolinie przepływa bezimienny strumień.

Historia

Wieś lokowana w 1364 na prawie chełmińskim. Obecnie jest to przysiółek (grupa kilku, kilkunastu zagród, wyodrębniona przestrzennie lub stanowiąca wyodrębnienie innej wsi). W XV wieku wzmiankowana jako opuszczona. Około roku 1500 Wilhelm von Schaumburg (namiestnik zakonu), sprzedał Polecken z 15 włokami niejakiemu Nikolausowi, właścicielowi parafii w Łukcie. W 1502 ten sam von Schaumburg przepisał dwie włóki z Podlejek do wsi Kojdy (parafia Łukta). W zamian proboszcz zobowiązany był do wystawienia jednego konia do służby zbrojnej (w razie wojny), płacić roczny czynsz w wysokości pięciu fenigów oraz dostarczać funt wosku „na dokumenty” pańskie, a jako dary „w naturze” zobowiązany był dostarczyć pół korca pszenicy i pół korca innego zboża z każdego „pługa”. W 1539 w Podlejkach mieszkało 7 chłopów wolnych (na prawie chełmińskim, gospodarzących na 9 włókach, 4 leżały najprawdopodobniej w odłogu. Chłopi ci płacili roczny czynsz w wysokości jednej marki z każdej włóki oraz pół korca żyta i pół korca owsa. W dokumentach wizytacji kościelnej z 1543 wspomina się o wolnych chłopach, lecz bez informacji na jakim prawie (chełmskie czy pruskie), ponieważ wieś nie otrzymała prawa lokacyjnego (dokument najprawdopodobniej zaginął). W roku 1542 chłopi z Podlejek pożyczyli pod zastaw 6 marek od kościoła w Morągu. W tym samym czasie doszło do konfliktu granicznego ze wsią Łęguty (wtedy należała do Borcka). Kolejny spór graniczny, tym razem ze wsią Biesal miał miejsce w 1595. Geometra obliczył, że do Podlejek należy 15 włók i 6 mórg. W 1639 r. do wsi należało 18 włók. Jeszcze w 1714 Podlejki nazywano „wolną wsią pańszczyźnianą”, a wolni chłopi zobowiązani byli do pełnienia służby zbrojnej.

Już w połowie XVIII wieku wieś miała duże znaczenie handlowo-komunikacyjne. W 1902 wybudowano tu niemiecka szkołę. Dawniejsi mieszkańcy wsi wyjechali lub byli przesiedleni po 1945, a do wsi napłynęła ludność z innych regionów Polski. We wsi pozostała rodzina prof. Huberta Orłowskiego, który opublikował wspomnienia (Odpominanie) Podlejki: grudzień 1944 - grudzień 1993.

Mieszkańcy wsi

  • W dokumentach z 1539 wymieniano 7 chłopów wolnych na prawie chełmińskim: Simon Schulz (gospodarzący na 3 włókach), Martin, Georg, Jan, Skroffsky (każdy posiadający jedna włókę).
  • W 1599 w Podlejkach mieszkali: Peter Töpfer, Thomas Waegull, Benedict Vetter, Bartec Vetter, Merten Specht, Bartel Specht, Paul Bürk, z których trzech było parobkami. W 1604 zapłacili 8 marek grzywny za to, ze wtargnęli do domu pewnego biednego człowieka i ukradli mu kilka kawałków sera. W 1605 Peter Töpfer skazany został na zapłatę grzywny w wysokości 1 marki i 30 szylingów, za karę że zaorał miedzę sąsiada, granicząca z jego polem.
  • W 1640 mieszkańcy wsi mieli dług w wysokości 70 marek i 3 korców pszenicy, wynikający z zaległości w płaceniu czynszu. W tym samym roku nie stawili się do lekkich prac pańszczyźnianych i została nałożona na nich kara w wysokości 10 marek.
  • W 1678 zatrzymano sześciu wolnych chłopów, gdy wbrew zakazowi przewozili drewno na Warmię. Nałożono na nich grzywnę w wysokości 69 marek.
  • 22 maja 1937 roku we wsi urodził się Hubert Orłowski – germanista, profesor UAM.

Zabytki i atrakcje turystyczne

Pierwotny układ architektoniczny uległ zatarciu. Z dawnego układu urbanistycznego zachowały się jedynie obiekty charakterystyczne dla Warmii – przydrożna kapliczka oraz krzyż. Choć wieś lokalizuje się zwykle na terenie Mazur[4], jest ona położona na pograniczu z Warmią – granicę stanowi rzeka Pasłęka znajdująca się kilometr na wschód od miejscowości Podlejki.

We wsi można wyróżnić dwa typy zagród. W pierwszym typie budynek mieszkalny usytuowany jest równolegle do drogi, a wejście do budynku mieszkalnego znajduje się od strony ulicy lub podwórza. Budynki gospodarcze (zazwyczaj jeden lub dwa) znajdują się w niewielkim oddaleniu od budynku mieszkalnego i są położone prostopadle do drogi. W drugim typie zagrody, budynek mieszkalny zlokalizowany pośrodku działki, równolegle do drogi. Natomiast zabudowania gospodarcze ustawione są najczęściej równolegle do budynku mieszkalnego. Przeważają budynki jednokondygnacyjne, murowane z czerwonej cegły, czasami na kamiennej podmurówce, z użytkowym poddaszem. Dach dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną. Budynki gospodarcze najczęściej są drewniane z fundamentem kamiennym oraz dwuspadowym dachem, krytym dachówką ceramiczną. Niektóre budynki gospodarcze zbudowane są z czerwonej cegły.

Bibliografia

Przypisy

  1. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-12-10].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 957 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. ks. Walenty Barczewski Geografia polskiej Warmii , str. 37:Pod Gietrzwałdem na Mazurach Polejki(Podlejken); (...).

Media użyte na tej stronie

Warmian-Masurian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.52 N
  • S: 53.07 N
  • W: 19.05 E
  • E: 22.95 E
Olsztyn County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Olsztyn County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 54.12 N
  • S: 53.43 N
  • W: 20.07 E
  • E: 21.15 E