Podniesione grządki

Podniesiona grządka z sałatą, pomidorami, bazylią, aksamitką, cynią, czosnkiem, cukinią

Podniesione grządki

(c) Joe Mabel, CC-BY-SA-3.0

Picardo Farm, Wedgwood neighborhood, Seattle, Washington: Wspólna działka z podniesionymi grządkami dla niepełnosprawnych

Podniesione grządki w ogrodzie Wise Words Community Garden w Mid-City, Nowy Orlean

Podniesione grządki, zwane też podwyższonymi grządkami – forma ogrodnicza, gdzie ziemia zamknięta jest w 1,0–1,2 m szerokości skrzyniach, dowolnej długości lub kształtu. Ziemia znajduje się powyżej poziomu gleby wokół grządek^[1] (ok. 20 cm – 1 m wysokości), czasem w ramie drewnianej, kamiennej, z bloków betonowych; może być wzbogacana kompostem^[2]. Rośliny warzywne rozmieszczone mogą być geometrycznie, bliżej siebie niż w tradycyjnym ogrodnictwie^[2]. Odległości mogą być tak dobrane, aby dorosłe rośliny się dotykały, co pozwala wytworzyć odpowiedni mikroklimat, zapobiec rozwojowi chwastów^[2] i zachować odpowiednią wilgotność^[3]. Podniesione grządki generują wielorakie korzyści: wydłużają sezon rolny^[2], odpowiednio zaprojektowane nasadzenia zmniejszają ilość chwastów^[2] i uniezależniają ogrodnika od potrzeby stosowania wyjałowionej gleby. Ponieważ ogrodnik nie chodzi po grządce, ziemia nie jest ubita i korzenie mogą się nieskrępowanie rozwijać^[4]. Bliskie rozmieszczenie roślin i użycie kompostu ogólnie skutkuje obfitszym plonem w porównaniu do tradycyjnych upraw w rządkach. Grządki podniesione do wysokości pasa pozwalają osobom starszym i niepełnosprawnym uprawiać warzywa bez potrzeby schylania się^[4].

Zastosowanie

Podniesione grządki wchodzą m.in. w skład złożonych systemów rolniczych bazujących na założeniach permakultury. Pomagają zapobiegać erozji, odzyskiwać i przechowywać wodę oraz składniki odżywcze, kiedy znajdują się wzdłuż linii zbocza^[3]. Dzięki nim więcej miejsca można przeznaczyć na uprawy zboża^[2]. Mogą być zakładane na dużych przestrzeniach z pomocą traktorów (dowóz budulca), a utrzymywane dzięki pracy rąk z użyciem narzędzi ręcznych.

Ta forma ogrodnictwa jest zgodna z ideami square foot gardening (ogrodnictwo na obszarze 1 stopy²) i companion planting (sadzenie roślin towarzyszących).

Materiały i budowa

Istotny jest dobór materiałów do budowy ogrodu warzywnego. Istnieją kontrowersje dotyczące użycia drewna obrabianego pod ciśnieniem^[5]. Drewno sosnowe nasączone miedzią, arszenikiem i chromem (chromated copper arsenate, CCA), toksyczną mieszaniną konserwującą drewno, może emitować te składniki chemiczne do ziemi, i w konsekwencji do roślin jadalnych. Europejska dyrektywa 2003/2/EC^[6] zabrania stosowania drewna konserwowanego CCA do zastosowań domowych; lecz jest ono dopuszczone do konstrukcji mostów itp. Często spotykanym materiałem są stare drewniane podkłady kolejowe połączone stalowymi prętami - jednak one także mogą być impregnowane szkodliwymi dla zdrowia substancjami.

Przy wyborze materiałów drewnianych należy wybrać nieobrobione^[2] twarde drewno, aby zapobiec ryzyku uwalniania substancji chemicznych do gleby.

Inna możliwość to użycie bloczków betonowych, które chociaż mniej estetyczne, są tanie i łatwe do zdobycia. Istnieją też gotowe prefabrykowane duże ramy z polietylenu, odporne na promieniowanie UV i przeznaczone do żywności, toteż nie będą zagrożeniem dla żywności i zdrowia i nie będą się rozkładać w kontakcie z glebą. Podwójna ścianka jest zarazem dodatkowym ociepleniem i doprowadza powietrze, zapobiega gwałtownym wahaniom temperatury i wysychaniu gleby. Podniesione grządki są czasem przykrywane przezroczystym plastikiem w celu ochrony przed wiatrem i gwałtownym deszczem^[4]. Dostępne są także prefabrykowane podniesione grządki w kształcie małych skrzynek^[1].

Keyhole gardens

Okrągłe podniesione grządki, wysokie do pasa, z dojściem z jednej strony do punktu centralnego, nazywane są keyhole gardens (ogrody w kształcie dziurki od klucza)^[7]. Często pośrodku jest rodzaj kompostownika z patyków i trawy, dzięki którym wlewana tam woda dochodzi do korzeni roślin. Organizacja charytatywna Send a Cow promuje tworzenie tego rodzaju grządek w Afryce^[8]. Grządki tego rodzaju mogą być usypane z ziemi lub otoczone palisadą z drewna, cegieł lub kamieni^[9].

Hügelkultur

Praktyka hügelkultur polega na zakopywaniu drewna wewnątrz grządki^[10] o kształcie wzgórza czy kopca^[11]. Z czasem drewno ulega rozkładowi dostarczając składników odżywczych, i stopniowo uwalnia wodę^[12], toteż począwszy od drugiego roku istnienia grządka taka nie potrzebuje podlewania^[13]. Drewno pocięte na bale oraz drobniejsze gałęzie układane są w podłużne stosy, po czym obsypuje się je ziemią, tworząc podłużne kopce. Można dodać kompost, liście i nawóz. Z powodu przebiegających wewnątrz procesów rozkładu wnętrze kopca będzie ciepłe^[11]. W pierwszym roku można sadzić rośliny niemające długich korzeni i nie potrzebujące wiele azotu^[11], ale w następnych latach gleba jest już żyźniejsza. Drewno zakopane w grządce będzie dostarczać składników odżywczych przez około 15 do 20 lat^[10][12]. Grządka powinna mieć wysokość ok. 180–210 cm (zmniejszy się o ok. 30 cm w pierwszym miesiącu) i 1,5 m grubości^[13]. Grządka o wysokości 60 cm będzie trzymała wodę tylko przez ok. dwa miesiące^[13].

Nie każde drewno nadaje się do zakopania jako nawóz: robinia akacjowa nie gnije z powodu za twardego drewna, orzech czarny jest toksyczny dla większości roślin, a wiśnia dla zwierząt. Dobre gatunki to: jabłoń, wierzba, topola, olsza^[13].

Hügelkultur jest popularna wśród zwolenników permakultury, stosuje ją także Sepp Holzer^[13]. Tego typu grządki są dostępne dla osób każdego wzrostu, zarówno dzieci jak i osób na wózkach inwalidzkich^[14].

Przypisy

Bibliografia

• Bird, Christopher: Cubed Foot Gardening: Growing Vegetables in Raised, Intensive Beds. Lyons Press, 2001. ISBN 1-58574-312-7. [dostęp 2012-11-25].
• Linhart, Rita and Richardson, Antoinette: Raised Bed Gardening – low cost, high yield and simply done. Books on Demand, 2012. ISBN 978-3-8370-1841-7. [dostęp 2012-11-25].

Linki zewnętrzne

• The Synergistic Garden – Instruktażowe video autorstwa Emilii Hazelip (ang.)
• How to make Hugelkultur raised beds. krameterhof.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-11)]. – ilustrowany artykuł Seppa Holzera w Permaculture Magazine nr 68 (ang.)