Podolska Brygada Kawalerii

Podolska BK w 1938

Podolska Brygada Kawalerii (Podol. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego II RP.

W 1924 VI Brygada Jazdy przeformowana została w 6 Samodzielną Brygadę Kawalerii. 1 kwietnia 1937 brygada przemianowana została na Podolską Brygadę Kawalerii.

Organizacja pokojowa w latach 1937 - 1939

• dowództwo Podolskiej Brygady Kawalerii w Stanisławowie
• 6 pułk Ułanów Kaniowskich w Stanisławowie
• 9 pułk Ułanów Małopolskich w Trembowli
• 14 pułk Ułanów Jazłowieckich we Lwowie
• 6 dywizjon artylerii konnej im. gen. Romana Sołtyka w Stanisławowie
• 6 szwadron pionierów w Stanisławowie
• 6 szwadron łączności w Stanisławowie

Udział w kampanii wrześniowej 1939 roku

Kamień Ułanów Jazłowieckich w Puszczy Kampinoskiej

Podolska Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Leona Strzeleckiego zgodnie z pierwotnymi zamiarami miała być w składzie Armii „Łódź” gen. dyw. Juliusza Rómmla, ale ostatecznie skierowano ją do Armii „Poznań” gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby.

1 września przybyła na obszar operacyjny Armii. Przez pierwsze dni września Brygada była w odwrocie wraz z resztą Armii bez styczności z Niemcami. 6 września Brygada osiągnęła Kleczew, a 7 września stała w rejonie Sompolna, skąd następnie została przesunięta w rejon Dąbia nad Nerem. Od 8 września brała udział w bitwie nad Bzurą, początkowo jako osłona prawego skrzydła wojsk polskich, działając w kierunku Uniejowa. 9 września zdobyła Wartkowice i Parzęczew, dzięki czemu opanowała główną linię łączności i zaopatrzenia niemieckiego X Korpusu gen. art. Wilhelma von Ulexa. 11 września Armia „Poznań”, kontynuując natarcie siłami 25 Dywizji Piechoty gen. bryg. Franciszka Altera i Podolskiej BK, walczyła na południowy zachód od Łęczycy z nadchodzącą niemiecką 221 Dywizją Piechoty gen. por. Johanna Pflugbeila. W następnych dniach Brygada przeciwdziałała kontratakowi 221 DP w kierunku na Wartkowice. Po wycofaniu się 17 września z południowego brzegu Bzury w Witkowicach, Brygada przebijała się do Puszczy Kampinoskiej. 20 września wraz z elementami Wielkopolskiej Brygady Kawalerii i Pomorskiej Brygady Kawalerii przebiła się przez Palmiry do Warszawy. W czasie tych walk szarżę pod Wólką Węglową przeprowadził 14 pułk Ułanów Jazłowieckich. Z tych brygad kawalerii 23 września sformowano Zbiorczą Brygadę Kawalerii gen. bryg. Romana Abrahama. Walczyła ona w obronie Warszawy do jej kapitulacji 28 września.

Pozycje wojsk polskich 16/17.09.1939

Organizacja wojenna brygady we wrześniu 1939 roku

• Kwatera Główna Podolskiej Brygady Kawalerii
• 6 pułk Ułanów Kaniowskich
• 9 pułk Ułanów Małopolskich
• 14 pułk Ułanów Jazłowieckich
• 6 dywizjon artylerii konnej
• 62 dywizjon pancerny
• 7 batalion strzelców – dowódca mjr Józef Szul
• bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa nr 86
• szwadron kolarzy nr 6 – dowódca por. Władysław Orski^[1]
• szwadron pionierów nr 6 – dowódca rtm. Bolesław Krajewski
• szwadron łączności nr 6 – dowódca por. Jerzy Olszewski
• samodzielny pluton karabinów maszynowych nr 6 – dowódca NN
• pluton konny żandarmerii nr 6 – dowódca por. Edward Landsman
• poczta polowa nr 130
• sąd polowy nr 46 – szef mjr dr Feliks Serbeński
• drużyna parkowa uzbrojenia nr 642
• park intendentury nr 642
• pluton sanitarny konny nr 86 – dowódca kpt. dr Witold Starkiewicz
• kolumna taborowa kawalerii nr 641
• kolumna taborowa kawalerii nr 642
• kolumna taborowa kawalerii nr 643
• kolumna taborowa kawalerii nr 644
• kolumna taborowa kawalerii nr 645
• kolumna taborowa kawalerii nr 646 – dowódca por. Leon Lewicki
• warsztat taborowy nr 642

Działania brygady wspierał przydzielony do niej I pluton 36 eskadry obserwacyjnej pod dowództwem por. obs. Jana Szyszki.

Na obszarze krajowym podporządkowanym Ministrowi Spraw Wojskowych sformowany został Ośrodek Zapasowy Kawalerii „Stanisławów”. Ośrodek zmobilizował 6 pułk Ułanów w Stanisławowie (w przypadku wojny z ZSRR ośrodek miał być mobilizowany w Kraśniku). Zadaniem ośrodka była szkolenie rezerwistów i uzupełnianie nimi oddziałów Podolskiej BK.

Obsada personalna OZ Kaw. „Stanisławów”

• dowódca ośrodka - płk Tadeusz Kazimierz Kurnatowski
• I zastępca dowódcy - ppłk Włodzimierz Gilewski
• II zastępca dowódcy - mjr Karol Dillenius
• dowódca nadwyżek 14 puł - mjr Stefan Starnawski
• dowódca nadwyżek 6 dak - kpt. Stanisław Szewalski

Obsada personalna Kwatery Głównej w 1939 roku

• dowódca brygady – płk dypl. kaw. Leon Strzelecki
• szef służby sprawiedliwości - mjr aud. dr Feliks Serbeński
• oficer ordynansowy - por. inż. Władysław Przybysławski
• szef sztabu – ppłk dypl. kaw. Witold Święcicki
• oficer operacyjny - rtm. dypl. Stanisław Łubieński
• oficer informacyjny - kpt. dypl. Marian Winogrodzki
• dowódca łączności - mjr Ferdynand Beck
• kwatermistrz – mjr dypl. kaw. Grzegorz Dobrowolski-Doliwa
• szef intendentury - kpt. int. Ludwik Haslinger
• szef sanitarny - kpt. lek. Franciszek Jakubczak
• szef służby weterynaryjnej - mjr lek. wet. Mieczysław Zagajewski
• komendant Kwatery Głównej – rtm. Stanisław Muszyński
• dowódca szwadronu sztabowego – dowódca por. Niemirowski

Obsada personalna dowództwa

Dowódcy brygady

• płk kaw. Konstanty Plisowski (1920 - XII 1927)
• płk dypl. kaw. Jerzy Grobicki (p.o. 1928 - I 1930)
• płk dypl. kaw. / gen. bryg. Juliusz Kleeberg (III 1930^[2] - VIII 1939)
• płk dypl. kaw. Leon Strzelecki (VIII - IX 1939)

Szefowie sztabu

• mjr Włodzimierz Bem de Cosban (do XI 1922)
• kpt. / mjr SG (art.) Stanisław Jakub Sokołowski (XI 1922^[3] - 16 V 1924 → kwatermistrz 13 dak)
• mjr SG Kazimierz Dworak (X 1924 - XII 1925 → dowódca 1 szwadronu 9 puł^[4])
• mjr SG (art.) Tadeusz Feliks Skwarczyński (15 X 1924 - 5 XI 1928 → dowódca dyonu w 23 pap^[5])
• mjr dypl. kaw. Władysław Chwalibogowski (5 XI 1928^[6] – III 1930 → zastępca dowódcy 1 psk^[7])
• mjr dypl. kaw. Włodzimierz Waldemar Rytarowski (1 XI 1930^[8] - 9 XII 1932 → wykładowca w Szkole Gazowej^[9])
• rtm. dypl. Juliusz Szychiewicz (9 XII 1932^[10] - 26 I 1934 → skład osobowy inspektora armii w Wilnie^[11])
• rtm. dypl. Michał Kłopotowski (od 26 I 1934^[11])

I Oficerowie sztabu

• rtm. Kazimierz Suski de Rostwo (1924 - 11 III 1926 → 6 puł)
• rtm. Tadeusz Julian Nalepa (11 III - 25 VIII 1926 → 22 puł^[12])
• rtm. Władysław Płonka (od 25 VIII 1926^[13])
• rtm. SG Zygmunt Cuzek (XI 1927^[14] – 1928)

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku^[15][a]

• dowódca brygady – gen. bryg. Juliusz Kleeberg
• szef sztabu – ppłk dypl. Witold II Święcicki
• I oficer sztabu – rtm. dypl. Stanisław Łubieński
• II oficer sztabu – rtm. adm. (kaw.) Stanisław Kiczan
• dowódca łączności – mjr Ferdynand Stanisław Beck
• oficer intendentury – kpt. int. Ludwik Józef Jan Haslinger

Tradycje

Tradycje Podolskiej BK kultywowała 6 Brygada Kawalerii Pancernej ze Stargardu.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975
• Marian Winogrodzki, Podolska Brygada Kawalerii w działaniach wojennych 1939 r., cz. I Mobilizacja, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (129), Warszawa 1989, s. 326-342.
• Bogusław Polak: Lance do boju: szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r.. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986, s. 251-252. ISBN 83-03-01373-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.