Podstoli

Podstoli (łac. subdapifer^[1]) – staropolski urząd, do XIV wieku urzędnik nadworny usługujący przy stole królewskim lub książęcym^[2]. Z biegiem czasu urząd ten stawał się coraz bardziej niepotrzebny^[3], przez co od XIV w. stał się samodzielnym^[4], honorowym urzędem ziemskim^[5].

Historia

Podstoli

Pierwsza wzmianka o podstolim znajduje się w przywileju Przemysława z roku 1290^[1]. W dawnej Polsce do XIII wieku, podstoli pełnił funkcję urzędnika dworskiego i zastępcy stolnika. Podstoli poprzedzał stolnika, niosąc laskę – oznakę „stolnikowskiej” godności^[3].

Porządek urzędników zajmujących się ucztami był następujący: kuchmistrz, stolnik, podczaszy, krajczy, podstoli, cześnik. W liczbie piętnastu urzędników ziemskich urząd podstolego był co do starszeństwa ósmym^[1].

Dzieciom podstolego przysługiwały tytuły odojcowskie. Dla synów był to podstolic^[6], a dla córek podstalanka^[7]. Żony miały prawo do tytułu odmężowskiego – podstolina^[8].

Podstoli ziemski i wielki

Z biegiem czasu urząd podstolego stawał się coraz bardziej bezużyteczny^[3], z tego powodu od XIV wieku przekształcono go na honorowy urząd ziemski^[5][9].

Podstolowie ziemscy byli nazywani po nazwach województw (nazwach ziem) i nazwach powiatów^[9]. Obok podstolich ziemskich byli też podstolowie wielcy^[9], osobni dla Korony i Litwy^[5].

• Podstoli Wielki Koronny
• Podstoli Wielki Litewski

Pierwszy podstoli na Litwie pojawia się dopiero w połowie XVI wieku za czasów panowania Zygmunta II Augusta^[1].

• 

  Marcin Zamoyski, podstoli ziemski lwowski w latach 1659–1676^[10]

• 

  Marcin Kazimierz Kątski, podstoli ziemski przemyski w latach 1658–1662^[11]

Podstolowie w I Rzeczypospolitej

Zobacz też

• podkomorzy
• podczaszy
• podskarbi

Przypisy