Podział administracyjny Polski (1975–1998)

Podział administracyjny Polski w latach 1975–1998
Granice województw na tle gmin
Obszary właściwości urzędów rejonowych (stan na 31 XII 1998)
Porównanie podziałów administracyjnych sprzed i po reformie z 1999 roku
Polska Rzeczpospolita Ludowa


Godło PRL

Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka PRL

Portal Polska Ludowa

Podział administracyjny Polski w latach 1975–1998 – podział administracyjny obowiązujący od 1 czerwca 1975 r. do 31 grudnia 1998 r. Został wprowadzony ustawą z 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych[1], trwał do reformy w 1999 roku.

Utworzono 49 województw, zlikwidowano pośredni szczebel administracyjny – powiaty.

Nieliczne województwa miały więcej niż 1 000 000 mieszkańców. Stolicami nowych województw zostały w wielu przypadkach średnie bądź małe, prowincjonalne miasta. Włączono wiele mniejszych miast i wsi do większych miejscowości, próbując sztucznie tworzyć ośrodki wielkomiejskie (np. Marklowice, Pszów, Radlin i Rydułtowy włączono do Wodzisławia Śląskiego).

Historia

Jako powód reformy uznaje się chęć wzmocnienia kontroli nad niższymi warstwami aparatu państwowego przez KC PZPR. Po przejęciu władzy przez Edwarda Gierka i rozbiciu opozycji w Biurze Politycznym nadal trwał opór niższych warstw PZPR, gdzie tworzyły się partyjne kliki. Poprzez reorganizację administracji i nowy podział terytorialny Gierek mógł wprowadzić „swoich ludzi” do komitetów wojewódzkich i rozbić stare stronnictwa[2].

Nie było podziału na gminy miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie, lecz na miasta i gminy jako podstawowe jednostki administracyjne. Początkowo Polska dzieliła się na 2343 gminy i 814 miast, a więc na 3157 jednostek najniższego rzędu. Warszawa, Łódź, Kraków i Wrocław miały szczególny status, z wewnętrznym podziałem na dzielnice jako pomocnicze jednostki administracyjne.

Województwo warszawskie miało status województwa stołecznego (do 26 maja 1990)[1][3], a województwa łódzkie i krakowskie były województwami miejskimi (do 30 czerwca 1984)[1][4][a].

Na terenie województw miejskich wojewódzkie rady narodowe nosiły nazwy „Rada Narodowa Miasta (nazwa miasta)”. Na terenie województwa wrocławskiego wojewódzka rada narodowa nosiła nazwę „Rada Narodowa Województwa Wrocławskiego i Miasta Wrocławia”, w rzeczywistości do wydzielenia miasta Wrocławia jako osobnej jednostki z województwa wrocławskiego nigdy nie doszło[1].

Restrukturyzacja w III RP

W 1990 utworzono 254 urzędy rejonowe[3][5], będące pomocniczymi jednostkami wojewódzkich organów administracji rządowej ogólnej. W następnych latach ich liczba wzrosła do 268[6][7]. Stanowiły one instytucjonalną bazę przywróconych z dniem 1 stycznia 1999 r. powiatów[8].

W 1991 i 1992 przeprowadzono wielką restrukturyzację gmin, dokonując istotnych zmian w dotychczasowym podziale na miasta i gminy[b][9][10][11]:

  • większość odrębnych jednostek posiadających wspólne organy dla zarówno miast, jak i gmin (znajdujących się w miastach) połączono; określenie gmina miejsko-wiejska nie było oficjalnie używane, stosowano nadal określenie gmina (obocznie używano określenia miasto połączone z gminą lub miasto-gmina, aby odróżnić je od gmin typowo wiejskich),
  • niektóre odrębne jednostki posiadające aczkolwiek wspólne organy dla zarówno miast, jak i gmin (znajdujących się w miastach) oficjalnie rozdzielono,
  • część odrębnych jednostek posiadających oddzielne organy dla zarówno miast, jak i gmin (znajdujących się w miastach) zachowała swą odrębność; dotyczyło to szczególnie większych miast choć występowały duże rozbieżności; stan ten (traktowany jako niezmienny) nie został opisany w dziennikach ustaw,
  • nieliczne miasta, które zachowały swą odrębność w dalszym ciągu, były jednostkami administracyjnymi określanymi jako miasta (nie gminy).

Województwa były pogrupowane w osiem makroregionów[12]:

  • Makroregion Północny – województwa szczecińskie, koszalińskie, słupskie, gdańskie, elbląskie, stolica Gdańsk;
  • Makroregion Północno-Wschodni – województwa olsztyńskie, suwalskie, ostrołęckie, łomżyńskie, białostockie, stolica Białystok;
  • Makroregion Środkowo-Zachodni – województwa pilskie, bydgoskie, toruńskie, włocławskie, poznańskie, konińskie, kaliskie, stolica Poznań;
  • Makroregion Środkowy – województwa płockie, ciechanowskie, łódzkie, skierniewickie, warszawskie, sieradzkie, piotrkowskie, radomskie, stolica Warszawa;
  • Makroregion Środkowo-Wschodni – województwa siedleckie, bialskopodlaskie, lubelskie, chełmskie, zamojskie, stolica Lublin;
  • Makroregion Południowo-Zachodni – województwa gorzowskie, zielonogórskie, leszczyńskie, jeleniogórskie, legnickie, wałbrzyskie, wrocławskie, stolica Wrocław;
  • Makroregion Południowy – województwa opolskie, częstochowskie, katowickie, bielskie, stolica Katowice;
  • Makroregion Południowo-Wschodni – województwa kieleckie, tarnobrzeskie, krakowskie, tarnowskie, rzeszowskie, przemyskie, nowosądeckie, krośnieńskie, stolica Kraków.

Pod koniec lat 90. XX wieku przeprowadzono kolejną reformę administracyjno-samorządową kraju, wprowadzając na nowo powiaty oraz ustanawiając 16 województw.

Miasta

W latach 1975–1998 75 miejscowości otrzymało prawa miejskie, głównie duże wsie gminne, posiadające je wcześniej. Jednak spora grupa miast odzyskała samodzielność po włączeniu ich do miast sąsiednich w latach 70.: Poręba, Sławków, Międzyzdroje, Bieruń, Lędziny, Wojkowice, Rydułtowy, Pszów, Miasteczko Śląskie, Imielin, Radlin, Radzionków, Zagórz. W okresie tym 8 miast utraciło prawa miejskie, było to spowodowane dalszym łączeniem się miast w drugiej połowie lat 70.

Lista województw

W latach 1975–1998 istniały następujące województwa:

PołożenieWojewództwoMiasto
wojewódzkie
Powierzchnia
(1998, km²)
Ludność
(1997, tys.)[13]
Liczba gmin ogółem (1997)[13]Liczba gmin miejskich (1997)[13]Liczba gmin miejsko-wiejskich (1997)[13]Liczba gmin wiejskich (1997)[13]Liczba miast (1997)[13]
POL województwo bialopodlaskie 1975.svgbialskopodlaskiePOL Biała Podlaska COA.svg Biała Podlaska53483094042346
POL województwo bialostockie 1975.svgbiałostockiePOL Białystok formal COA.svg Białystok10 055701,7555153520
POL województwo bielskie 1975.svgbielskiePOL Bielsko-Biała COA.svg Bielsko-Biała3704924598104118
POL województwo bydgoskie 1975.svgbydgoskiePOL Bydgoszcz COA.svg Bydgoszcz10 3491135,2593253128
POL województwo chelmskie 1975.svgchełmskiePOL Chełm COA.svg Chełm3866249,43040264
POL województwo ciechanowskie 1975.svgciechanowskiePOL Ciechanów COA.svg Ciechanów6362436,951564011
POL województwo czestochowskie 1975.svgczęstochowskiePOL Częstochowa COA (1944-1992).svg Częstochowa6182780,6584134117
POL województwo elblaskie 1975.svgelbląskiePOL Elbląg COA.svg Elbląg6103494,4425132418
POL województwo gdanskie 1975.svggdańskiePOL Gdańsk COA.svg Gdańsk73941464,8631654221
POL województwo gorzowskie 1975.svggorzowskiePOL Gorzów Wielkopolski COA 1.svg Gorzów Wielkopolski8484513,3402201822
POL województwo jeleniogorskie 1975.svgjeleniogórskiePOL Jelenia Góra COA 1.svg Jelenia Góra4379523,94012131525
POL województwo kaliskie 1975.svgkaliskiePOL Kalisz COA 1.svg Kalisz6512723,5583173820
POL województwo katowickie 1975.svgkatowickieKatowice Herb.svg Katowice66503908,69739164255
Województwo kieleckiekieleckieHerb miasta Kielce.svg Kielce92111132,8804185822
Województwo konińskiekonińskiePOL Konin COA.svg Konin5139480,6484143018
Województwo koszalińskiekoszalińskiePOL Koszalin COA.svg Koszalin8470526416122318
POL województwo krakowskie 1975.svg(miejskie) krakowskiePOL Kraków COA.svg Kraków32541242,5391122613
Województwo krośnieńskiekrośnieńskiePOL Krosno COA.svg Krosno5702509,544393212
POL województwo legnickie 1975.svglegnickiePOL Legnica COA.svg Legnica4037525,3484143018
POL województwo leszczynskie 1975.svgleszczyńskiePOL Leszno COA.svg Leszno4154398,8322181220
POL województwo lubelskie 1975.svglubelskiePOL Lublin COA 1.svg Lublin67921027,5696115217
POL województwo lomzynskie 1975.svgłomżyńskiePOL Łomża COA.svg Łomża6684353,24657348
POL województwo lodzkie 1975.svg(miejskie) łódzkiePOL Łódź COA.svg Łódź15241105,41862108
Województwo nowosądeckienowosądeckiePOL Nowy Sącz COA.svg Nowy Sącz5576743,159954514
POL województwo olsztyńskie 1975.svgolsztyńskiePOL Olsztyn COA.svg Olsztyn12 3277765810133523
POL województwo opolskie 1975.svgopolskiePOL Opole COA.svg Opole85351023,7653273530
POL województwo ostroleckie 1975.svgostrołęckiePOL Ostrołęka COA.svg Ostrołęka6498410,844463410
POL województwo pilskie 1975.svgpilskiePOL Piła COA 1.svg Piła8205496,5436181924
POL województwo piotrkowskie 1975.svgpiotrkowskiePOL Piotrków Trybunalski 1975 COA.png Piotrków Trybunalski6266642,956474511
POL województwo plockie 1975.svgpłockiePOL Płock COA.svg Płock5117521,248553810
POL województwo poznanskie 1975.svgpoznańskiePOL Poznań COA.svg Poznań81511360,8625292834
Województwo przemyskieprzemyskiePOL Przemyśl COA.svg Przemyśl4437415,541653011
POL województwo radomskie 1975.svgradomskiePOL Radom COA.svg Radom7294764632144716
Województwo rzeszowskierzeszowskiePOL Rzeszów COA.svg Rzeszów4397751,947493413
POL województwo siedleckie 1975.svgsiedleckiePOL Siedlce COA.svg Siedlce8499661,674766113
POL województwo sieradzkie 1975.svgsieradzkiePOL Sieradz COA.svg Sieradz4868412,742283210
POL województwo skierniewickie 1975.svgskierniewickiePOL Skierniewice COA.svg Skierniewice3960423,94462368
POL województwo slupskie 1975.svgsłupskiePOL Słupsk COA 1.svg Słupsk7453428,537652611
POL województwo suwalskie 1975.svgsuwalskiePOL Suwałki COAII.svg Suwałki10 490488,5485103315
POL województwo szczecinskie 1975.svgszczecińskiePOL Szczecin COA.svg Szczecin9982995,1543282331
Województwo tarnobrzeskietarnobrzeskiePOL Tarnobrzeg COA.svg Tarnobrzeg6283610553143817
POL województwo tarnowskie 1975.svgtarnowskiePOL Tarnów COA.svg Tarnów4151698,548373810
POL województwo torunskie 1975.svgtoruńskiePOL Toruń COA.svg Toruń5348673,949853613
POL województwo walbrzyskie 1975.svgwałbrzyskiePOL Wałbrzych COA.svg Wałbrzych4168735,34515161431
POL województwo warszawskie 1975.svg(stołeczne) warszawskiePOL Warszawa COA.svg Warszawa37882418,45825[c]132028
POL województwo wloclawskie 1975.svgwłocławskiePOL Włocławek COA.svg Włocławek4402434,946873115
POL województwo wroclawskie 1975.svgwrocławskieHerb wroclaw.svg Wrocław62871137,3403152218
Województwo zamojskiezamojskiePOL Zamość COA.svg Zamość6980490,657464710
POL województwo zielonogorskie 1975.svgzielonogórskiePOL Zielona Góra COA.svg Zielona Góra8868677,8577212928

Zobacz też

Uwagi

  1. W województwie stołecznym i obu miejskich stanowiska wojewody i prezydenta miasta były połączone.
  2. Zmiany weszły w życie 1 lutego 1991, 2 kwietnia 1991 i 1 stycznia 1992.
  3. W tym 11 gmin na obszarze miasta stołecznego Warszawy.

Przypisy

  1. a b c d Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91.
  2. Wojciech Roszkowski: Historia Polski 1914–1998, Wydanie siódme rozszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 330. ISBN 83-01-12921-2.
  3. a b Dz.U. z 1990 r. nr 21, poz. 123.
  4. Dz.U. z 1983 r. nr 41, poz. 185.
  5. Dz.U. z 1990 r. nr 54, poz. 316.
  6. Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 16.
  7. Dz.U. z 1997 r. nr 102, poz. 649.
  8. Andrzej Gawryszewski, Ludność Polski w XX wieku, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2005, s. 56, ISBN 83-87954-66-7, ISSN 1643-2312.
  9. Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 9.
  10. Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12.
  11. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
  12. Polska, Kontynenty, Świat – Atlas geograficzny dla klas VI-VIII, PPWK Warszawa-Wrocław, 1992.
  13. a b c d e f Rocznik statystyczny województw 1998, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1998, s. XL-XLI (s. 41–42 dokumentu PDF).

Media użyte na tej stronie

POL Skierniewice COA.svg

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
Previous version of this file was made by user Pitert
POL województwo wroclawskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo poznanskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
Woj49rejony.png
Autor: VV94, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rejony funkcjonujące w Polsce w okresie 1990-1998 (stan na 31 XII 1998).
POL województwo zielonogorskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo krakowskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL Częstochowa COA (1944-1992).svg
Autor: Mixx321, Licencja: GFDL
Herb Częstochowy w okresie 1944-1992
POL województwo bialostockie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo legnickie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL Opole COA.svg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL województwo jeleniogorskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo siedleckie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo sieradzkie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
Polska 49 i 16.PNG
Autor: Mixx321, Licencja: GFDL
Mapa Polski porównująca podział administracyjny z lat 1975-1998 i obowiązujący od 1999 roku.
POL województwo piotrkowskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo kieleckie 1975.svg
Autor: Swohmeck, Licencja: CC BY-SA 2.5
Położenie województwa kieleckiego (1975 - 1998) na mapie Polski.
POL województwo lodzkie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo katowickie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL Kalisz COA 1.svg
Herb Kalisza, woj. wielkopolskie
POL województwo lubelskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo chelmskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo zamojskie 1975.svg
Autor: Swohmeck, Licencja: CC BY-SA 2.5
Położenie województwa zamojskiego (1975 - 1998) na mapie Polski.
POL Elbląg COA.svg
  • Real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
POL województwo warszawskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo ciechanowskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo wloclawskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
Podział administracyjny Polski 1975–1998 by DemostenesBlade.jpg
Autor: DemostenesBlade, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa 49 województw Polski w latach 1975–1998 by DemostenesBlade
POL województwo olsztyńskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo suwalskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo pilskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL Piotrków Trybunalski 1975 COA.png
Herb Piotrkowa Trybunalskiego z czasów województwa piotrkowskiego 1975-1999.
POL Tarnów COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
POL województwo walbrzyskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
Woj49.png
Autor: VV94, Licencja: CC BY-SA 4.0
Podział administracyjny Polski w okresie 1 VI 1975 - 31 XII 1998 (stan na 31 XII 1998).
POL województwo bialopodlaskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo plockie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo kaliskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo czestochowskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo bielskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo lomzynskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL Suwałki COAII.svg
Herb Mista Suwałk
POL województwo ostroleckie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo leszczynskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo opolskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo skierniewickie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo slupskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo szczecinskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo tarnowskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo gorzowskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo bydgoskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo elblaskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo radomskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo torunskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.
POL województwo gdanskie 1975.svg
Autor: Akira, Licencja: CC BY-SA 2.5
Administrative division of Poland between 1975 and 1999.