Podział administracyjny II Rzeczypospolitej

Rzeczpospolita
Polska

Godło II RP

Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka II RP



  • Wikiprojekt Polityka

Podział administracyjny II Rzeczypospolitejpodział administracyjny Polski i następujące w związku z nim zmiany w latach 1918–1939.

Synteza

Podział administracyjny II RP w 1930 r.
Podział administracyjny Polski 30 X 1938
Województwa, powiaty i miasta powiatowe w 1939 r.

Tworzenie jednostek administracyjnych

W chwili uzyskania niepodległości w 1918 roku, administracja polska spotkała się z pewnymi problemami. Poza władzami centralnymi na terenie Królestwa Polskiego i Galicji, na pozostałych obszarach kraju istniały tylko powiaty. W pierwszej kolejności należało utworzyć jednostki pośrednie – województwa. Z powodu różnych okoliczności (np. obowiązującego prawa zaborczego) zdecydowano się na zachowanie byłych granic rozbiorowych jako granic województw[1].

Na mocy tzw. ustawy tymczasowej z 2 sierpnia 1919 (która de facto przetrwała do 1937 roku) z dziesięciu guberni Królestwa Polskiego (wraz z zachodnimi terenami guberni grodzieńskiej) utworzono 14 sierpnia 1919 roku 5 województw: białostockie, kieleckie, lubelskie, łódzkie i warszawskie[2]. W Warszawie ustalono odrębne województwo. Województwa te kwalifikowano jako województwa centralne.

Z byłych terenów pruskich utworzono 12 sierpnia 1919 roku województwa poznańskie (obszar Wielkiego Księstwo Poznańskiego i część powiatów namysłowskiego i sycowskiego) i pomorskie (obszar Prus Zachodnich wraz z Działdowem z Prus Wschodnich)[3].

Województwo śląskie powstało na mocy ustawy z 15 lipca 1920 roku tegoż dnia[4]. Składało się z polskiej części dawnego pruskiego Górnego Śląska oraz polskiej części dawnego austriackiego Księstwa Cieszyńskiego. Jako jedyne w Polsce, województwo śląskie cieszyło się szeroką autonomią w zakresie administracji i ustawodawstwa. Podział administracyjny województwa śląskiego na powiaty został ustanowiony rozporządzeniem wojewody śląskiego z dnia 17 czerwca 1922 r. w przedmiocie ustroju powiatowego Województwa Śląskiego[5]. Województwa poznańskie, pomorskie i śląskie kwalifikowano jako województwa zachodnie.

Ustawą z 3 grudnia 1920 roku zjednoczono administracyjny ustrój Galicji z tym wprowadzonym w byłym zaborze rosyjskim, tworząc 23 grudnia 1920 roku województwa: krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie[6]. Województwa te kwalifikowano jako województwa południowe.

Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1921 roku na Zabużu utworzono 19 lutego 1921 roku województwa wołyńskie, poleskie i nowogródzkie[7]. Ostatnim obszarem nowej Polski, który otrzymał status województwa była Ziemia Wileńska, tworząc dopiero 20 stycznia 1926 roku województwo wileńskie, zgodnie z ustawą z 22 grudnia 1925 roku[8]. Województwa te kwalifikowano jako województwa wschodnie.

Po ustaleniu się granic i podziału na województwa i powiaty (w połowie 1922 roku), II RP składała się z 16 województw (15 + m. Warszawa) i Ziemi Wileńskiej oraz 270 powiatów ziemskich i 12 grodzkich (łącznie z Ziemią Wileńską).1 stycznia 1925 roku łączna liczba województw wynosiła: 17 (16 + m. Warszawa), a liczba powiatów ustaliła się na poziomie 281 (w tym 263 ziemskie). 1 stycznia 1928 funkcjonowało: 276 powiatów (w tym 263 ziemskie), 641 miast, 12 639 gmin wiejskich oraz 2691 obszarów dworskich (istniały wyłącznie w 2 województwach: pomorskim i poznańskim)[9]

Charakterystyka

Stolicami województw na ogół były miasta duże (Warszawa, Kraków, Lwów, Poznań), choć w kilku przypadkach były to miasta średnie (Łuck, Kielce), wręcz małe (Nowogródek). Siedziby powiatów były pod względem wielkości bardzo zróżnicowane. Niektóre miały większą liczbę mieszkańców niż stolice województw (Częstochowa, Radom, Gdynia, a od roku 1938 po przyłączeniu do województwa pomorskiego także i Bydgoszcz), inne były małymi miasteczkami, nawet wsiami (Janów Podlaski czy Stopnica). Istniejący podział administracyjny stanowił przedmiot krytyki[10].

W latach 20. wykazywano starania ku reformie administracyjnej, która zatarłaby ślady kordonów zaborowych. Postulowano m.in. podział Polski na pięć lub sześć województw, lecz takie skrajne projekty nie spotkały się z szerszym uznaniem. Poparcie zyskało natomiast przywracanie polskich nazw miejscowościom, których nazwy zostały zgermanizowane bądź zrusyfikowane (nie dotyczyło to jednak terenów dawnej Kongresówki, gdzie przetrwały nazwy carskiego pochodzenia typu Aleksandrów czy Konstantynów)[10].

Ważniejsze zmiany administracyjne

1 kwietnia 1932 roku nastąpiła masowa likwidacja powiatów. Zniesiono 21 najmniejszych bądź najsłabszych powiatów, głównie na terenie województw poznańskiego i krakowskiego[11]. Równocześnie, w największych miastach zaczęły powstawać powiaty grodzkie. Łącznie 20 miast (wraz z Gdynią w 1929) zostało wykluczonych z otaczających je powiatów ziemskich i podniesionych do rangi odrębnych powiatów. Dwa powiaty – sarneński (1930) i turczański (1931) – zmieniły województwo[12][13].

Pod koniec lat międzywojennych przybierał formę projekt zredukowania liczby województw, a mianowicie zlikwidowanie województw kieleckiego, białostockiego, nowogródzkiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego[10]. Powstał projekt utworzenia nowego województwa sandomierskiego, obejmującego głównie obszar Centralnego Okręgu Przemysłowego[14].

Dążenia do zniwelowania nadal istniejących różnic pozaborowych oraz chęć usprawnienia zarządzania ciążącym do siebie gospodarczo regionami były przyczyną przeprowadzonych w 1938 i 1939 roku dwóch serii zmian, polegających głównie na przełączaniu powiatów między sąsiednimi województwami[10]. W ich ramach łącznie 25 powiatów (i pojedyncze gminy) zmieniły przynależność wojewódzką, często na zasadzie wzajemnej wymiany[a]. Przeprowadzono także ujednolicenie podziału kraju na gminy i gromady. W październiku 1938 roku do Rzeczypospolitej z Czechosłowacji zostało przyłączone Zaolzie, a w listopadzie części Spisza, Orawy, Ziemi Czadeckiej, doliny Popradu oraz źródłowisko Udawy[15].

1 kwietnia 1939 roku II Rzeczpospolita składała się z: 16 województw, 264 powiatów (w tym 23 grodzkich), 611 gmin miejskich (w tym 53 miast wydzielonych z powiatowych związków samorządowych), 3195 gmin wiejskich oraz 40 533 gromad[10]

Województwa (1931)

HerbWojewództwoPowierzchnia
(km²)[16]
Liczba ludności
9 XII 1931[17]
Podział administracyjny
1 IV 1931[16]
Siedziba
ogółemna km²powiatymiastagminy
Województwa centralne
POL województwo białostockie II RP COA.svgbiałostockie32 4411 643 84450,71449179POL Białystok COA.svg Białystok
POL województwo kieleckie II RP COA.svgkieleckie25 5892 935 697114,71940312Herb miasta Kielce.svg Kielce
POL województwo lubelskie II RP COA.svglubelskie31 1762 464 93679,12033277POL Lublin COA 1.svg Lublin
POL województwo łódzkie II RP COA.svgłódzkie19 0342 632 010138,31446232POL Łódź COA.svg Łódź
POL województwo warszawskie II RP COA.svgwarszawskie29 4702 529 22885,82359301POL Warszawa COA.svg Warszawa
POL Warszawa COA.svgMiasto stołeczne Warszawa1231 171 8989527,6410
Województwa wschodnie
POL województwo nowogródzkie II RP COA.svgnowogródzkie22 9661 057 14746,08987Coat of Arms of Navahrudak, Belarus.svg Nowogródek
POL województwo poleskie II RP COA.svgpoleskie36 6681 131 93930,991483POL Brześć nad Bugiem COA.svg Brześć nad Bugiem
POL województwo wileńskie II RP COA.svgwileńskie29 0111 275 93944,091597Coat of arms of Vilnius Gold.png Wilno
POL województwo wołyńskie II RP COA.svgwołyńskie35 7542 085 57458,31122106POL Łuck COA.svg Łuck
Województwa południowe
POL województwo krakowskie II RP COA.svgkrakowskie17 3802 297 802132,223531870POL Kraków COA.svg Kraków
POL województwo lwowskie II RP COA.svglwowskie28 4083 127 409110,128602186POL Lwów COA.svg Lwów
POL województwo stanisławowskie II RP COA.svgstanisławowskie16 8941 480 28587,61529901POL Stanisławów COA.svg Stanisławów
POL województwo tarnopolskie II RP COA.svgtarnopolskie16 5331 600 40696,817351091POL Tarnopol COA.svg Tarnopol
Województwa zachodnie
POL województwo pomorskie II RP COA.svgpomorskie16 4071 080 13865,820342010[b]POL Toruń COA.svg Toruń
POL województwo poznańskie II RP COA.svgpoznańskie26 5642 106 50079,3381184615[c]POL Poznań COA.svg Poznań
POL województwo śląskie II RP COA.svgśląskie42161 295 027307,21117400Katowice Herb.svg Katowice
Polska388 63432 107 252[d]82,628363414 747POL Warszawa COA.svg Warszawa

Powiaty według województw

Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., a w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu – na ostatni rok istnienia lub przynależności do danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., a dla powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą – na podstawie spisu powszechnego z 1921 r.

Województwo białostockie

Woj. białostockie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
augustowski203574 800Augustów
(12 147)
białostocki13079140 100Białystok
(91 335)
Białystok (od 1928)13991 335
białowieski (1921-22)5 7160214 353Białowieża
(1064)
bielski54989204 500Bielsk
(7029)
grodzieński (od 1921)6 74459213 100Grodno
(49 932)
kolneński (do 1932)2152863 656Kolno
(5285)
łomżyński (do 1939)2 32657168 200Łomża
(25 065)
ostrołęcki (do 1939)2 32281112 600Ostrołęka
(13 438)
ostrowski (do 1939)3146799 800Ostrów Mazowiecka
(17 611)
sejneński (do 1925)479519 699Sejny
(2254)
sokólski2333103 100Sokółka
(6382)
suwalski42246110 100Suwałki
(21 957)
szczuczyński (od Szczuczyn)145168 200Grajewo
(9036)
wołkowyski (od 1921)73938171 300Wołkowysk
(15 136)
wysokomazowiecki146787 000Wysokie Mazowieckie
(3977)
1 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiat miejski w Białymstoku (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).
2 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat kolneński a jego terytorium przyłączono do powiatów łomżyńskiego i ostrołęckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 18).

3 1 kwietnia 1939 powiaty łomżyński, ostrołęcki i ostrowski przyłączono do województwa warszawskiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
4 1 stycznia 1925 r. zniesiono powiat sejneński a jego terytorium przyłączono do powiatu suwalskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 117, poz. 1052).
5 1 sierpnia 1922 r. zniesiono powiat białowieski a jego terytorium przyłączono do powiatu bielskiego (Dz.U. z 1922 r. nr 56, poz. 504).
6 21 maja 1929 r. utworzono powiat szczuczyński w woj. nowogródzkim z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 307).
7 19 lutego 1921 r. przyłączono do woj. białostockiego powiaty białowieski, grodzieński i wołkowyski (Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93).

Województwo kieleckie

Woj. kieleckie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
będziński2 4459231 300Będzin
(47 835)
Częstochowa (od 1928)248117 588Częstochowa
(117 588)
częstochowski21855182 600
iłżecki (od Iłża)1835162 400Wierzbnik5
(7379)
jędrzejowski1277108 800Jędrzejów
(12 853)
kielecki2052244 100Kielce
(58 397)
konecki (do 1939)11862179 800Końskie
(11 102)
kozienicki1857143 100Kozienice
(7793)
miechowski1353153 700Miechów
(6360)
olkuski1361151 300Olkusz
(9916)
opatowski1639186 500Opatów
(9519)
opoczyński (do 1939)11773129 900Opoczno
(8921)
pińczowski1148126 000Pińczów
(7423)
Radom (od 1932)32578 073Radom
(78 073)
radomski32095166 900
sandomierski1186124 400Sandomierz
(7894)
Sosnowiec (od 1928)233109 454Sosnowiec
(109 454)
stopnicki (od Stopnica)1590153 200Busko
(5026)
włoszczowski1446101 600Włoszczowa
(6900)
zawierciański (od 1927)4945131 000Zawiercie
(32 713)
1 1 kwietnia 1939 powiaty opoczyński i konecki (z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec) przyłączono do województwa łódzkiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
2 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiaty miejskie w Częstochowie i Sosnowcu (ten ostatni z powiatu będzińskiego) (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).

3 18 maja 1932 r. utworzono powiat miejski w Radomiu (Dz.U. z 1932 r. nr 41, poz. 408).
4 1 stycznia 1927 r. utworzono powiat zawierciański z części powiatu będzińskiego (Dz.U. z 1926 r. nr 125, poz. 727).
5 Od 1 kwietnia 1939 r. jako Starachowice-Wierzbnik (M.P. z 1939 r. nr 77, poz. 175).

Województwo krakowskie

Woj. krakowskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
bialski4635139 100Biała
(22 891)
bocheński877113 800Bochnia
(12 274)
brzeski849102 200Brzesko
(3672)
chrzanowski722138 100Chrzanów
(17 833)
dąbrowski65066 700Dąbrowa
(6017)
dębicki (od 1937)81141110 900Dębica
(9276)
gorlicki11082104 800Gorlice
(6730)
grybowski (do 1932)158551 932Grybów
(3311)
jasielski21055116 100Jasło
(10 112)
krakowski5 7884187 500Kraków
(221 260)
Kraków48221 260
limanowski94487 300Limanowa
(2542)
makowski (od 1924 do 1932)382367 378Maków
(4111)
mielecki90177 500Mielec
(7057)
myślenicki3 5988102 700Myślenice
(6277)
nowosądecki11572183 900Nowy Sącz
(30 278)
nowotarski3 62069131 800Nowy Targ
(10 406)
oświęcimski (do 1932)4 9314?Oświęcim
(11 949)
pilzneński (lub pilzneński) (do 193257347 355Pilzno
(3671)
podgórski (do 1923)722139 937Podgórze
(24 676)
ropczycki (do 1937)2 81141110 700Ropczyce
(3382)
spisko-orawski (do 1925)658322 684Nowy Targ
(8071)
tarnowski1881142 400Tarnów
(45 235)
wadowicki3 4 91109145 100Wadowice
(8400)
wielicki (do 1932)545868 084Wieliczka
(9872)
żywiecki31153130 900Żywiec
(6571)
1 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grybowski a jego terytorium włączono do powiatów nowosądeckiego, gorlickiego i tarnowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
2 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pilzneński a jego terytorium włączono do powiatów ropczyckiego i jasielskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).

3 1 stycznia 1924 r. utworzono powiat makowski z części obszaru powiatów żywieckiego i myślenickiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 991). 1 kwietnia 1932 r. powiat zniesiono a jego terytorium włączono do powiatów wadowickiego, żywieckiego, myślenickiego i nowotarskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
4 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat oświęcimski a jego terytorium włączono do powiatów bialskiego i wadowickiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
5 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat wielicki a jego terytorium włączono do powiatów myślenickiego i krakowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3).
6 1 lipca 1925 r. zniesiono powiat spisko-orawski a jego terytorium włączono do powiatu nowotarskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 63, poz. 441).
7 1 stycznia 1924 r. zniesiono powiat podgórski a jego terytorium włączono do powiatu krakowskiego (Dz.U. z 1923 r. nr 122, poz. 992).
8 1 kwietnia 1937 r. zniesiono powiat ropczycki, a z jego terytorium utworzono powiat dębicki (Dz.U. z 1937 r. nr 18, poz. 119).
9 1 kwietnia 1927 r. z powiatu oświęcimskiego wyłączono gminy Przybradz, Graboszyce i Gierałtowice, wcielając je do powiatu wadowickiego[18].

Województwo lubelskie

Woj. lubelskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
bialski22122116 000Biała Podlaska
(17 549)
biłgorajski1720116 900Biłgoraj
(8177)
chełmski1975162 300Chełm
(29 222)
garwoliński (do 1939)11974159 900Garwolin
(6262)
hrubieszowski1575130 000Hrubieszów
(13 359)
janowski1960152 700Janów
(7067)
konstantynowski (do 1932)2 (od Konstantynów)127258 460Janów Podlaski
(3900)
krasnostawski1521134 200Krasnystaw
(10 435)
lubartowski1389108 000Lubartów
(7 638)
lubelski31889163 500Lublin
(112 539)
Lublin (1920-1922 i od 1928)330112 539
łukowski1762129 100Łuków
(13 971)
puławski11618156 500Puławy
(7205)
radzyński162199 100Radzyń
(5291)
siedlecki²1988151 400Siedlce
(36 927)
sokołowski (do 1939)1127683 900Sokołów Podlaski
(9901)
tomaszowski1397121 100Tomaszów
(10 433)
węgrowski (do 1939)1130188 800Węgrów
(9416)
włodawski2326113 600Włodawa
(8519)
zamojski1662149 500Zamość
(24 273)
1 1 kwietnia 1939 r. wyłączono powiaty: garwoliński, sokołowski, węgrowski i gminę Irena z powiatu puławskiego (którą przyłączono do powiatu garwolińskiegoDz.U. z 1939 r. nr 14, poz. 82) i włączono je do województwa warszawskiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
2 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat konstantynowski a jego terytorium włączono do powiatu bialskiego i siedleckiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 33).

3 4 marca 1920 r. utworzono powiat miejski w Lublinie (Dz.U. z 1920 r. nr 20, poz. 106), 26 lipca 1922 r. został zniesiony (Dz.U. z 1922 r. nr 56, poz. 510) i ponownie utworzony 12 kwietnia 1928 r. (Dz.U. z 1928 r. nr 45, poz. 426).

Województwo lwowskie

Woj. lwowskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
bóbrecki89197 100Bóbrka
(5441)
brzozowski68483 200Brzozów
(4242)
cieszanowski (do 1922)4113686 549Cieszanów
(2248)
dobromilski99494 000Dobromil
(5531)
drohobycki1499194 400Drohobycz
(32 622)
gródecki88985 000Gródek Jagielloński
(12 942)
jarosławski1337148 000Jarosław
(22 330)
jaworowski97786 800Jaworów
(10 690)
kolbuszowski87369 600Kolbuszowa
(3112)
krośnieński1934113 400Krosno
(12 125)
liski (od 1931 leski)51832111 600Lisko (od 1931 Lesko)
(3943)
lubaczowski (od 1923)4114687 300Lubaczów
(6245)
lwowski1276142 800Lwów
(316 177)
Lwów67316 177
łańcucki88997 700Łańcut
(7535)
mościski75589 500Mościska
(4770)
niżański97364 200Nisko
(5461)
przemyski1002162 500Przemyśl
(51 379)
przeworski41561 400Przeworsk
(5941)
rawski1401122 100Rawa Ruska
(11146)
rudecki67079 200Rudki
(3649)
rzeszowski11270185 100Rzeszów
(27 499)
samborski21133133 800Sambor
(22 111)
sanocki1282114 200Sanok
(14 262)
sokalski1324109 100Sokal
(12 135)
starosamborski (do 1932)268982 135Stary Sambor
(4867)
strzyżowski (do 1932)152456 400Strzyżów
(3060)
tarnobrzeski94972 200Tarnobrzeg
(3643)
turczański (od 1931)31829114 400Turka
(10 145)
żółkiewski111195 500Żółkiew
(10 348)
1 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzyżowski a jego terytorium włączono do powiatów rzeszowskiego i krośnieńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36).

2 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat starosamborski a jego terytorium włączono do powiatu samborskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36).
3 17 kwietnia 1931 roku przyłączono do woj. lwowskiego powiat turczański z woj. stanisławowskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238).
4 1 stycznia 1923 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu cieszanowskiego z Cieszanowa do Lubaczowa, a nazwę powiatu zmieniono na powiat lubaczowski (M.P. z 1922 r. nr 282, poz. 204).
5 4 marca 1931 zmieniona nazwę Liska na Lesko i przez to powiatu liskiego na powiat leski (M.P. z 1931 r. nr 51, poz. 86).

Województwo łódzkie

Woj. łódzkie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
brzeziński1100150 900Brzeziny
(13 045)
kaliski (do 1938)21481195 800Kalisz
(55 125)
kolski (do 1938)21220119 400Koło
(13 771)
konecki (od 1939)41619135 900Końskie
(11 102)
koniński (do 1938)1 22368207 500Konin
(10 390)
kutnowski (od 1939)4922108 000Kutno
(23 451)
łaski1400171 900Łask
(6502)
łęczycki1317127 600Łęczyca
(10 553)
łowicki (od 1939)41258104 800Łowicz
(17 613)
łódzki3893161 700Łódź
(605 467)
Łódź (od 1920)359605 467
opoczyński (od 1939)41773129 900Opoczno
(8921)
piotrkowski2073222 200Piotrków
(51 294)
radomszczański2149186 400Radomsko
(22 980)
rawski (od 1939)4132793 500Rawa Mazowiecka
(9200)
sieradzki1618167 400Sieradz
(10 537)
skierniewicki (od 1939)483171 000Skierniewice
(20 191)
słupecki (do 1932)1107083 985Słupca
(6204)
turecki (do 1938)21248101 700Turek
(9421)
wieluński2107214 300Wieluń
(13 220)
1 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat słupecki a jego terytorium włączono do powiatu konińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 34).
2 1 kwietnia 1938 roku przeniesiono powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki do województwa poznańskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).

3 4 marca 1920 r. utworzono powiat miejski w Łodzi (Dz.U. z 1920 r. nr 20, poz. 106).
4 1 kwietnia 1939 roku do województwa łódzkiego przyłączono (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240):

Województwo nowogródzkie

Woj. nowogrodzkie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
baranowicki3298161 100Baranowicze
(22 893)
duniłowicki (lub duniłowiczowski) (do 1922)13687112 717Duniłowicze
(1386)
dziśnieński (od Dzisna) (do 1922)25156170 342Głębokie
(4514)
lidzki34258183 500Lida
(19 490)
nieświeski1968114 500Nieśwież
(7357)
nowogródzki2930149 500Nowogródek
(9567)
słonimski3069126 500Słonim
(16 284)
stołpecki237199 400Stołpce
(6569)
szczuczyński (od 1929)32273107 200Szczuczyn
([1921] 1539)
wilejski (do 1922)43421103 914Wilejka
(3417)
wołożyński2799115 500Wołożyn
(6269)
1 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat duniłowicki i przyłączono do Ziemi Wileńskiej (Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213).

2 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat dziśnieński i przyłączono do Ziemi Wileńskiej (Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213).
3 21 maja 1929 r. utworzono szczuczyński z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 307).
4 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat wilejski i przyłączono do Ziemi Wileńskiej (Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213).

Województwo poleskie

Woj. poleskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
brzeski4625216 200Brześć nad Bugiem
(48 431)
drohicki235197 000Drohiczyn (Poleski)
([1921] 1987)
iwacewicki (od 1935)2356283 700Iwacewicze
([1921] 373)
kobryński3545114 000Kobryń
(10 101)
kosowski (do 1935)2357848 586Kosów Poleski
(3256)
koszyrski (lub kamień-koszyrski)324395 000Kamień Koszyrski
([1921] 1265)
łuniniecki35722109 300Łuniniec
(8721)
piński35587183 600Pińsk
(31 913)
prużański2644108 600Prużana
(8013)
sarneński (do 1930)1 35441131 652Sarny
(5931)
stoliński (od 1923)35389124 800Stolin
(6328)
1 16 grudnia 1930 r. powiat sarneński zmienił przynależność z województwa poleskiego do województwa wołyńskiego (Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649).

2 1 kwietnia 1935 r. zniesiono powiat kosowski, a z jego terytorium utworzono powiat iwacewicki (Dz.U. z 1929 r. nr 35, poz. 318, zm. Dz.U. z 1931 r. nr 111, poz. 867).
3 1 stycznia 1923 r. utworzono powiat stoliński z części powiatów łuninieckiego, sarneńskiego i pińskiego (Dz.U. z 1922 r. nr 116, poz. 1051).

Województwo pomorskie

Woj. pomorskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
brodnicki91256 300Brodnica
(8521)
bydgoski (od 1938)1133458 100Bydgoszcz
(117 528)
Bydgoszcz (od 1938)175117 528
chełmiński73852 800Chełmno
(12 531)
chojnicki185476 900Chojnice
(14 255)
działdowski (do 1938)284242 700Działdowo
(5103)
Gdynia (od 1929)46630 210Gdynia
(30 210)
gniewski (do 1932)341727 161Gniew
(3639)
Grudziądz2850 405Grudziądz
(50 405)
grudziądzki75842 800
Inowrocław (od 1938)13730 862Inowrocław
(30 862)
inowrocławski (od 1938)1126767 500
kartuski4130268 700Kartuzy
(5055)
kościerski116251 700Kościerzyna
(7379)
lipnowski (od 1938)11535104 500Lipno
(10 415)
lubawski (od Lubawa)83353 600Nowe Miasto Lubawskie
(4473)
morski (od 1927)4128179 900Wejherowo (do 1928 Gdynia4)
(12 559)
nieszawski (od 1938)11278117 900Nieszawa
(2904)
pucki (do 1926)459027 973Puck
(2792)
rypiński (od 1938)1118884 900Rypin
(8348)
sępoleński68131 600Sępolno
(3992)
starogardzki3112771 800Starogard
(13 356)
szubiński (od 1938)191747 800Szubin
(3271)
świecki3153388 000Świecie
(8729)
tczewski371667 400Tczew
(22 728)
Toruń5954 280Toruń
(54 280)
toruński86452 300
tucholski103941 200Tuchola
(5477)
wąbrzeski67349 900Wąbrzeźno
(8591)
wejherowski (do 1928)478943 755Wejherowo
(8786)
włocławski (od 1938)11325147 800Włocławek
(56 277)
wyrzyski (od 1938)1110164 900Wyrzysk
(1642)
1 1 kwietnia 1938 r. dokonano zmian granic województwa. Z województwa poznańskiego przyłączono powiaty wyrzyski, szubiński, bydgoski i inowrocławski, powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce, które przyłączono do powiatu inowrocławskiegoDz.U. z 1938 r. nr 19, poz. 154), a z województwa warszawskiego przyłączono powiaty: nieszawski, rypiński, lipnowski i włocławski (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).

2 1 kwietnia 1938 roku powiat działdowski przyłączono do woj. warszawskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
3 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat gniewski a jego obszar włączono do powiatów starogardzkiego, świeckiego i tczewskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 19).
4 1 stycznia 1927 r. utworzono powiat morski z siedzibą w Gdyni z większości powiatu puckiego (pozostały obszar włączono do powiatu wejherowskiego) oraz z części powiatu wejherowskiego, łącznie z Gdynią (Dz.U. z 1926 r. nr 117, poz. 678; Dz.U. z 1926 r. nr 128, poz. 760). 21 marca 1928 r. włączono do powiatu morskiego powiat wejherowski z wyjątkiem gmin Linja, Tłuczewo, Niepoczołowice, Zakrzewo i Kętrzyno włączonych do powiatu kartuskiego i przeniesiono siedzibę z Gdyni do Wejherowa (Dz.U. z 1928 r. nr 25, poz. 221). 24 stycznia 1929 wyłączono z powiatu morskiego gminę miejską Gdynia i utworzono z niej odrębny powiat miejski (Dz.U. z 1929 r. nr 4, poz. 35).

Województwo poznańskie

Woj. poznańskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
bydgoski (do 1938)3133458 100Bydgoszcz
(117 528)
Bydgoszcz (do 1938)375117 528
chodzieski89344 500Chodzież
(7511)
czarnkowski91943 300Czarnków
(4737)
Gniezno (od 1925)11829 924Gniezno
(29 924)
gnieźnieński1 11112657 300
gostyński70155 900Gostyń
(6815)
grodziski (do 1932)443035 672Grodzisk
(5604)
Inowrocław (od 1925 do 1938)1 33730 862Inowrocław
(30 862)
inowrocławski (do 1938)1 3126767 500
jarociński8112487 500Jarocin
(8688)
kaliski (od 1938)21478196 700Kalisz
(55 125)
kępiński7117986 800Kępno
(7182)
kolski (od 1938)21097109 800Koło
(13 771)
koniński (od 1938)22152188 000Konin
(10 390)
kościański9105778 900Kościan
(10 275)
koźmiński (do 1932)545334 496Koźmin
(4999)
krotoszyński591575 500Krotoszyn
(12 969)
leszczyński82761 200Leszno
(19 258)
międzychodzki75531 000Międzychód
(5126)
mogileński3 10105970 300Mogilno
(5200)
nowotomyski4127687 300Nowy Tomyśl
(2550)
obornicki96650 400Oborniki
(5244)
odolanowski (do 1932)662943 217Odolanów
(2437)
ostrowski61194104 100Ostrów Wielkopolski
(19 555)
ostrzeszowski (do 1932)757240 082Ostrzeszów
(5413)
pleszewski (do 1932)848338 234Pleszew
(7638)
Poznań1377246 698Poznań
(246 698)
poznański (od 1925)12122791 200
poznański wschodni (do 1924)1266451 530Poznań
(169 793)
poznański zachodni (do 1924)1263845 337
rawicki52349 900Rawicz
(10 827)
strzelneński (lub strzeliński) (do 1932)1061539 913Strzelno
(4927)
szamotulski107667 700Szamotuły
(8307)
szubiński (do 1938)391747 800Szubin
(3271)
śmigielski (do 1932)955437 955Śmigiel
(3754)
średzki80049 900Środa
(8087)
śremski92157 300Śrem
(7652)
turecki (od 1938)21591130 500Turek
(9421)
wągrowiecki103754 300Wągrowiec
(7555)
witkowski (do 1927)1158830 248Witkowo
(1605)
wolsztyński75447 900Wolsztyn
(4580)
wrzesiński1160843 700Września
(8148)
wyrzyski (do 1938)3116366 900Wyrzysk
(1642)
żniński73941 500Żnin
(5090)
1 1 lipca 1925 r. utworzono powiaty miejskie w Gnieźnie i Inowrocławiu (Dz.U. z 1925 r. nr 59, poz. 416, Dz.U. z 1925 r. nr 59, poz. 417).

2 1 kwietnia 1938 roku do woj. poznańskiego przeniesiono powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki z woj. łódzkiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
3 1 kwietnia 1938 roku z woj. poznańskiego wyłączono powiaty wyrzyski, szubiński, bydgoski i inowrocławski, powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce, które przyłączono do powiatu inowrocławskiegoDz.U. z 1938 r. nr 19, poz. 154) i włączono je do woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
4 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grodziski, a jego terytorium włączono do powiatu nowotomyskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
5 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat koźmiński, a jego terytorium włączono do powiatu krotoszyńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
6 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat odolanowski, a jego terytorium włączono do powiatu ostrowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
7 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat ostrzeszowski, a jego terytorium włączono do powiatu kępińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
8 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pleszewski, a jego terytorium włączono do powiatu jarocińskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
9 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat śmigielski, a jego terytorium włączono do powiatu kościańskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
10 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzelneński, a jego terytorium włączono do powiatu mogileńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35).
11 1 kwietnia 1927 r. zniesiono powiat witkowski, a jego terytorium włączono do powiatu gnieźnieńskiego i wrzesińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 17, poz. 130).
12 1 stycznia 1925 r. zniesiono powiaty poznański wschodni i poznański zachodni i utworzono z ich terytorium powiat poznański (Dz.U. z 1924 r. nr 117, poz. 1044).
13 29 stycznia 1925 r. zniesiono starostwo grodzkie w Poznaniu przekazując jego uprawnienia prezydentowi miasta (Dz.U. z 1925 r. nr 8, poz. 61).

Województwo stanisławowskie

Woj. stanisławowskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
bohorodczański (do 1932)285470 212Bohorodczany
(2615)
doliński2397118 400Dolina
(9616)
horodeński84992 900Horodenka
(12 303)
kałuski1137102 300Kałusz
(12 131)
kołomyjski41339176 000Kołomyja
(33 391)
kosowski183993 900Kosów Huculski
(5653)
nadwórniański22472140 700Nadwórna
(8716)
peczeniżyński (do 1929)449643 085Peczeniżyn
(5984)
rohatyński1147127 300Rohatyn
(7513)
skolski (do 1932)3126850 310Skole
(5989)
stanisławowski21249198 400Stanisławów
(60 256)
stryjski32081152 600Stryj
(30 682)
śniatyński56778 000Śniatyn
(10 915)
tłumacki934116 000Tłumacz
(6836)
turczański (do 1931)1145976 645Turka
(10 030)
żydaczowski88383 800Żydaczów
(4534)
1 17 kwietnia 1931 roku z woj. stanisławowskiego wyłączono powiat turczański i włączono do woj. lwowskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238).
2 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat bohorodczański a jego obszar włączono do powiatów nadwórniańskiego i stanisławowskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37).

3 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat skolski a jego obszar włączono do powiatu stryjskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37).
4 1 kwietnia 1929 r. zniesiono powiat peczeniżyński a jego obszar włączono do powiatu kołomyjskiego (Dz.U. z 1929 r. nr 20, poz. 190).

Województwo śląskie

Woj. śląskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
bielski133959 500Bielsko
(22 573)
Bielsko (do 1939)11022 573
cieszyński2 31305[1939] 176 600Cieszyn
([1939] 28 000)
frysztacki (od 1938)3 4262[1939] 143 000Frysztat
(?)
Katowice42127 044Katowice
(127 044)
katowicki5 6213215 100
Królewska Huta (od 1934 Chorzów)73280 734Królewska Huta
(od 1934 Chorzów)7(80 734)
lubliniecki71545 200Lubliniec
(8512)
pszczyński51046151 500Pszczyna
(7240)
rudzki (do 1924)510652 159Ruda
(?)
rybnicki5890212 900Rybnik
(23 046)
świętochłowicki (do 1939)5 680201 200Świętochłowice
(26 706)
tarnogórski6268107 000Tarnowskie Góry
(15 773)
1 1 kwietnia 1939 zniesiono powiat miejski Bielsko, a jego terytorium włączono do powiatu bielskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r., nr 8, poz. 19).
2 31 października 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono cieszyński zachodni (czeskocieszyński), który zintegrowano z polskim powiatem cieszyńskim (wschodnim) (Dz. U. Śl. z 1938 r. Nr 18, poz. 35).

3 16 listopada 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono skrawki powiatów frydeckiego i czadeckiego o łącznej powierzchni 641 km², które 1 lutego 1939 przyłączono do polskich powiatów frysztackiego i cieszyńskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r. Nr 2, poz. 6).
4 31 października 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono powiat frysztacki (Dz. U. Śl. z 1938 r. Nr 18, poz. 35).
5 15 lutego 1924 zniesiono powiat rudzki, a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego, pszczyńskiego, rybnickiego i świętochłowickiego (Dz. U. Śl. z 1924 r. nr 5, poz. 20).
6 7 marca 1939 zniesiono powiat świętochłowicki, a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego i tarnogórskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r. nr 6, poz. 15).
7 1 lipca 1934 przemianowano miasto Królewska Huta na Chorzów (Dz. U. Śl. z 1934 r. nr 13, poz. 24).

Województwo tarnopolskie

Woj. tarnopolskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
borszczowski1067103 300Borszczów
(6235)
brodzki112591 300Brody
(12 401)
brzeżański1135103 800Brzeżany
(11 721)
buczacki1208139 100Buczacz
(10 274)
czortkowski73484 000Czortków
(19 215)
husiatyński (do 1925)*87385 991Husiatyn
(2104)
kamionecki100082 100Kamionka Strumiłowa
(7935)
kopyczyniecki (od 1925)*84188 600Kopyczyńce
(8732)
podhajecki101895 700Podhajce
(5743)
przemyślański92789 900Przemyślany
(5391)
radziechowski102269 300Radziechów
(5440)
skałacki87689 200Skałat
(7223)
tarnopolski1231142 200Tarnopol
(35 831)
trembowelski78984 300Trembowla
(7840)
zaleszczycki68472 000Zaleszczyki
(4114)
zbaraski74065 600Zbaraż
(7673)
zborowski94181 400Zborów
(5182)
złoczowski1195118 600Złoczów
(13 265)
* 1 lipca 1925 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu husiatyńskiego z Husiatyna do Kopyczyniec a nazwę powiatu zmieniono na powiat kopyczyniecki (M.P. z 1925 r. nr 160, poz. 717).

miasto stołeczne Warszawa

miasto stołeczne Warszawa
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
południowo-warszawski (od 1928)1 250307 100Warszawa
(1 178 914)
północno-warszawski (od 1928)1 231478 200
prasko-warszawski (od 1928)150176 100
śródmiejsko-warszawski (od 1931)210218 100
1 24 sierpnia 1928 r. utworzono powiaty: południowo-warszawski, północno-warszawski i prasko-warszawski (Dz.U. z 1928 r. nr 72, poz. 647).
2 1 kwietnia 1931 r. utworzono powiat śródmiejsko-warszawski z części powiatów południowo-warszawskiego i północno-warszawskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 26, poz. 155).

Województwo warszawskie

Woj. warszawskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
błoński1074143 800Grodzisk
(15 678)
ciechanowski120978 800Ciechanów
(13 954)
działdowski (od 1938)384242 700Działdowo
(5103)
garwoliński (od 1939)42044175 700Garwolin
(6262)
gostyniński114781 600Gostynin
(7783)
grójecki1699132 400Grójec
(9518)
kutnowski (do 1939)2922108 000Kutno
(23 451)
lipnowski (do 1938)11535104 500Lipno
(10 415)
łomżyński (od 1939)42657168 200Łomża
(25 065)
łowicki (do 1939)21258104 800Łowicz
(17 613)
makowski113665 600Maków Mazowiecki
(6645)
miński1228111 100Mińsk Mazowiecki
(13 015)
mławski1486103 100Mława
(19 584)
nieszawski (do 1938)11278117 900Nieszawa
(2904)
ostrołęcki (od 1939)42281112 600Ostrołęka
(13 438)
ostrowski (od 1939)4146799 800Ostrów Mazowiecka
(17 611)
płocki1485128 100Płock
(32 777)
płoński128981 400Płońsk
(10 393)
przasnyski141069 100Przasnysz
(7838)
pułtuski1527118 100Pułtusk
(15 487)
radzymiński107697 500Radzymin
(6780)
rawski (do 1939)2132793 500Rawa Mazowiecka
(9200)
rypiński (do 1938)1121486 600Rypin
(8348)
sierpecki120484 900Sierpc
(10 051)
skierniewicki (do 1939)283171 000Skierniewice
(20 191)
sochaczewski105275 200Sochaczew
(10 822)
sokołowski (od 1939)4127683 900Sokołów Podlaski
(9901)
warszawski1766318 500Warszawa
(1 178 914)
węgrowski (od 1939)4130188 800Węgrów
(9416)
włocławski (do 1938)11325147 800Włocławek
(56 277)
1 1 kwietnia 1938 r. wyłączono powiaty nieszawski, rypiński, lipnowski oraz włocławski i przyłączono je do woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).

2 1 kwietnia 1939 r. wyłączono powiaty kutnowski, łowicki, rawski oraz skierniewicki i przyłączono je do woj. łódzkiego (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
3 1 kwietnia 1938 roku do woj. warszawskiego przyłączono powiat działdowski z woj. pomorskiego (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
4 1 kwietnia 1939 roku do woj. warszawskiego przyłączono (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240):

Województwo wileńskie

(do 1926 jako Ziemia Wileńska)

Woj. wileńskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
brasławski4217143 100Brasław
([1921] 1587)
duniłowicki (lub duniłowiczowski) (do 1925)43849112 911Duniłowicze
(1386)
dziśnieński (od Dzisna)3968159 900Głębokie
(7544)
mołodeczański (od 1927)3189891 300Mołodeczno
(5964)
oszmiański32362104 600Oszmiana
(7334)
postawski (od 1926)4305099 900Postawy
([1921] 974)
święciański4017136 500Święciany
(5893)
trocki (do ok. 1923)2??Troki
(ok. 2000)
wilejski³3427131 100Wilejka
(5848)
wileński (do ok. 1923)1 2??Wilno
(ok. 129 000)
wileńsko-trocki (od Troki) (od ok. 1923)5967214 500Wilno
(196 383)
Wilno1105196 383
1 28 maja 1919 r. utworzono powiat miejski w Wilnie (Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 40), zniesiony 11 grudnia 1920 r. (Dz. Urz. TKR z 1920 r. Nr 8, Dekret Nr 35 z dnia 29 listopada 1920 r.), przywrócony w 1921 r. (Dz. Urz. TKR z 1921 r. Nr 9 (19), Dekret Nr 96 z dnia 18 lutego 1921 r.).

2 Około 1923 r. (dokładna data nieznana) powiaty wileński i trocki połączono w jeden powiat wileńsko-trocki.
3 1 kwietnia 1927 r. utworzono powiat mołodeczański z części obszaru powiatów wilejskiego i oszmiańskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472, zm. Dz.U. z 1926 r. nr 26, poz. 158, zm. Dz.U. z 1927 r. nr 8, poz. 62).
4 1 stycznia 1926 r. utworzono powiat postawski z powiatu duniłowickiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).

Województwo wołyńskie

Woj. wołyńskie
PowiatPowierzchnia
(km²)
Liczba mieszkańcówSiedziba
(liczba mieszkańców)
dubieński (lub dubnowski)3275226 700Dubno
(12 696)
horochowski1757122 100Horochów
(5991)
kostopolski (od 1925)23496159 600Kostopol
(6523)
kowelski5682255 100Kowel
(27 653)
krzemieniecki2790243 000Krzemieniec
(19 997)
lubomelski205485 500Luboml
(4111)
łucki4767290 800Łuck
(37 737)
ostrogski (do 1924)381856 595Ostróg
(12 975)
rówieński²2898252 800Równe
(40 788)
sarneński (od 1930)15478181 300Sarny
(7587)
włodzimierski2208150 400Włodzimierz
(24 609)
zdołbunowski (od 1925)31349118 300Zdołbunów
(10 228)
1 16 grudnia 1930 r. przyłączono do woj. wołyńskiego powiat sarneński z woj. poleskiego (Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649).
2 1 stycznia 1925 r. utworzono powiat kostopolski z części powiatu rówieńskiego (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).

3 1 stycznia 1925 r. przemianowano powiat ostrogski na zdołbunowski (Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 655).

Zobacz też

Uwagi

  1. Szczegóły zmian wraz z odnośnikami do odpowiednich rozporządzeń znajdują się w poniższych tabelach.
  2. W tym 711 obszarów dworskich.
  3. W tym 1651 obszarów dworskich.
  4. W tym 191 473 osoby wojska skoszarowanego.

Przypisy

  1. Andrzej Gawryszewski, Ludność Polski w XX wieku, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2005, s. 26, ISBN 83-87954-66-7, ISSN 1643-2312.
  2. Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395 – Ustawa tymczasowa z dnia 2 sierpnia 1919 r. o organizacji władz administracyjnych II instancji.
  3. Dz.U. z 1919 r. nr 64, poz. 385 – Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o tymczasowej organizacji zarządu b. dzielnicy pruskiej.
  4. Dz.U. z 1920 r. nr 73, poz. 497 – Ustawa konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego.
  5. Dz. U. Śl. Nr 1, poz. 3; załącznik: Dz. U. Śl. Nr 13, poz. 43.
  6. Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 – Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy.
  7. Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93 – Ustawa o unormowaniu stanu prawno-politycznego na ziemiach, przyłączonych do obszaru Rzeczypospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie, podpisanej w Rydze dnia 12 października 1920 r.
  8. Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29 – Ustawa z dnia 22 grudnia 1925 r. w sprawie utworzenia województwa wileńskiego.
  9. Księga adresowa Polski 1928 – Ustrój państwowy i administracja: Obszar i zaludnienie.
  10. a b c d e Stefan Wojtkowiak: Państwowe, administracyjne, wojskowe i wyznaniowe podziały terytorialne na ziemiach polskich (zarys dziejów) – Jak przez wieki administracyjnie dzielono i jak ostatnio podzieliliśmy terytorium Polski. Łódź: Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Łodzi, 2000.
  11. Dz.U. z 1932 r. nr 1, poz. 3 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa krakowskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 19 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu gniewskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa pomorskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 35 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa poznańskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa lwowskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 37 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa stanisławowskiego; Dz.U. z 1932 r. nr 30, poz. 315 – Obwieszczenie Rady Ministrów z dnia 19 marca 1932 r. o sprostowaniu błędów w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu gniewskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa pomorskiego.
  12. Dz.U. z 1930 r. nr 82, poz. 649 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. o zmianie granic województw poleskiego i wołyńskiego.
  13. Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238 – Ustawa z dnia 20 marca 1931 r. o wyłączeniu powiatu turczańskiego z województwa stanisławowskiego.
  14. Sandomierz (pol.). E-Wyjazd.pl. [dostęp 2016-10-18].
  15. Dz.U. z 1938 r. nr 87, poz. 585 – Dekret Prezydenta RP z dnia 11 listopada 1938 r. o zjednoczeniu z Rzecząpospolitą Polską ziem odzyskanych w listopadzie 1938 r. i rozciągnięciu na te ziemie mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych.
  16. a b Andrzej Gawryszewski, Ludność Polski w XX wieku, 2005, s. 32, ISBN 83-87954-66-7, ISSN 1643-2312.
  17. Stefan Szulc (red.), Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność, Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 1.
  18. Burzliwe losy powiatu oświęcimskiego.

Ważniejsza literatura

  • Województwo Śląskie, p.red. F. Serafina, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996 (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1555);
  • Jak przez wieki administracyjnie dzielono i jak ostatnio podzieliliśmy terytorium Polski, prof. dr hab. Stefan Wojtkowiak,
  • Dzienniki Ustaw
  • Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga
  • Adam J. Mielcarek, Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej, Warszawa 2008.

Media użyte na tej stronie

Godło II Rzeczypospolitej.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej ustalone Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach (Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980)
POL województwo białostockie II RP COA.svg
Herb województwa białostockiego II Rzeczypospolitej
Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
POL województwo wileńskie II RP COA.svg

Herb województwa wileńskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
POL województwo tarnopolskie II RP COA.svg
Herb województwa tarnopolskiego II Rzeczypospolitej
Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
POL województwo poznańskie II RP COA.svg

Herb województwa poznańskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Pomeranian Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL województwo pomorskie II RP COA.svg

Herb województwa pomorskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Kraków Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL województwo kieleckie II RP COA.svg

Herb województwa kieleckiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Polesie Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL województwo łódzkie II RP COA.svg
Herb województwa łódzkiego II Rzeczypospolitej
Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
II RP adm.png
Podział administracyjny Polski od 1930.
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Lwów Voivodeship.svg
Autor: Krzysztof, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Lwów Voivodeship (navy blue) on the map of interwar Poland (1918–1939). Because of the Nazi-Soviet invasion of Poland in accordance with the secretive Molotov–Ribbentrop Pact, it became occupied by both the Wehrmacht and the Red Army in September 1939. The Voivodeship was not returned to Poland after the war ended. It was ceded to the USSR at the insistence of Joseph Stalin during the Tehran Conference, confirmed (as not negotiable) at the Yalta Conference of 1945.
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Stanisławów Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL województwo krakowskie II RP COA.svg

Herb województwa krakowskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Białystok Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
II RP.svg
Autor: vector version Bastianow (Bastian), Licencja: CC BY-SA 2.5
Podział administracyjny II Rzeczypospolitej
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Lublin Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Yarl (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Based on map by Krzysztof.
Coat of arms of Vilnius Gold.png
Coat of arms of Vilnius
RzeczpospolitaPolska1939.png
Autor: XrysD, Licencja: CC BY-SA 4.0
Polish language administrative map of the Polish Republic in 1939 showing Voidvodships and Powiats, Source data: Mapa Administracyjna Rzeczypospolitej Polskiej (300k) www.mapywig.org
POL województwo śląskie II RP COA.svg
Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
POL województwo nowogródzkie II RP COA.svg
Herb województwa nowogródzkiego II Rzeczypospolitej
Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
POL województwo warszawskie II RP COA.svg

Herb województwa warszawskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Podz-adm-PL-30-paz-1938.PNG
Autor: Mix321, Licencja: CC BY 3.0
Podział administracyjny Polski 31 października 1938
POL województwo stanisławowskie II RP COA.svg

Herb województwa stanisławowskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Warsaw Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Poznań Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Łódź Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Kielce Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Warsaw.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Yarl (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Based on map by Krzysztof.
POL województwo wołyńskie II RP COA.svg

Herb województwa wołyńskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Nowogródek Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL województwo lubelskie II RP COA.svg

Herb województwa lubelskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Silesian Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ostoberschlesien in Polen (1921-1939) Edytuj to w Danych Strukturalnych na Commons
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Wilno Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
POL województwo poleskie II RP COA.svg

Herb województwa poleskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
POL województwo lwowskie II RP COA.svg

Herb województwa lwowskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Volhynian Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Poland Voivodeships adminstrative division 1930 Tarnopol Voivodeship.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Krzysztof (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0