Podział administracyjny Indii

Podział administracyjny Indii obowiązujący od czerwca 2020 roku

Indie Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Indii Ustrój polityczny Ustrój polityczny Indii Konstytucja Konstytucja Indii Władza ustawodawcza Parlament Izba wyższa: Rajya Sabha Przewodniczący: Venkaiah Naidu Izba niższa: Lok Sabha Przewodniczący: Sumitra Mahajan Władza wykonawcza Prezydent Ram Nath Kovind Wiceprezydent Venkaiah Naidu Premier Narendra Modi Rząd Rząd Narendry Modiego Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Najwyższy Prokurator Generalny Indii Kontrola państwowa Kontrola państwowa Audytor generalny Finanse Bank Rezerw Indii Ministerstwo Finansów Indii Samorząd terytorialny Podział administracyjny Indii Samorząd Terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Wybory Wybory parlamentarne: 2014 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Indii minister: Sushma Swaraj Wikiprojekt Polityka

Indie są parlamentarną republiką związkową dzielącą się na 28 stanów i 8 terytoriów (7 terytoriów związkowych i jedno narodowe terytorium stołeczne). Stany i terytoria dzielą się następnie na dystrykty, których w 2011 roku było 640^[1].

Stany posiadają własne organy ustawodawcze i wykonawcze. Na czele władz stanowych stoi gubernator, który jest mianowany przez prezydenta Indii na pięcioletnią kadencję. Gubernator mianuje stanowy rząd z premierem na czele, spośród partii, która wygrała wybory. Stany posiadają 1- lub 2-izbowe parlamenty. Izba niższa stanowego parlamentu zwana jest vidhan sabha i, według indyjskiego prawa, może składać się od 60 do 500 posłów. Wybierana jest ona w wyborach powszechnych na 5 lat. Izba wyższa parlamentu zwana jest vidhan parishad i wybierana jest na sześcioletnie kadencje, z tym, że co 2 lata wymieniana jest trzecia część składu izby. Parlamentom stanowym podlegają wszelkie sprawy z wyjątkiem polityki zagranicznej, obrony, handlu zagranicznego i obywatelstwa (zastrzeżone dla parlamentu związkowego Indii)^[2][3].

Terytoriami związkowymi oraz narodowym terytorium stołecznym zarządzają przedstawiciele rządu Indii – komisarze lub administratorzy. Niektóre z terytoriów posiadają własne parlamenty i rządy, lecz mają one znacznie ograniczone uprawnienia, mniejsze terytoria nie posiadają tych organów władzy. W terytoriach obowiązują prawa związkowe.

W poszczególnych stanach i terytoriach poza ogólnoindyjskimi językami oficjalnymi, czyli hindi i angielskim, mogą obowiązywać dodatkowe języki oficjalne.

Stany i terytoria

Stany Indii (ang. state, hindi प्रांत – prant^[4]) są znacznie zróżnicowane. Największe z nich pod względem liczby ludności są największymi jednostkami administracyjnymi świata – wśród dziesięciu najludniejszych jednostek administracyjnych świata pięć to właśnie stany Indii. (Uttar Pradesh z ludnością liczącą niemal 200 mln jest na pierwszym miejscu w tym rankingu, Maharashtra zajmuje miejsce trzecie, Bihar szóste, Bengal Zachodni siódme, a Andhra Pradesh ósme)^[5].

Pod względem powierzchni największe z indyjskich stanów dorównują krajom europejskim (np. największy ze stanów, Radżastan jest większy od Polski). Najmniejsze stany nie przekraczają zaś kilku tysięcy km² powierzchni.

Terytoria (ang. territory, hindi केन्द्रीय सरकार – kendrija sarkar) są mniej zróżnicowane od stanów – pod względem powierzchni nie przekraczają kilku tysięcy km², a pod względem ludności nie przekraczają 1,25 mln osób (wyjątkiem jest Delhi liczące ponad 16 mln mieszkańców).

W poniższym zestawieniu nazwy jednostek administracyjnych podano w wersji polskiej (jeżeli istnieje polski egzonim), wersji angielskiej (ang.), wersji hindi (w zapisie oryginalnym, w polskiej transkrypcji – trb. i w transliteracji – trl.) oraz w językach stanowych. W podobny sposób podano nazwy stolic.

Lp.	Stan	nazwa polska	nazwa angielska	nazwa hindi	nazwa w dodatkowych językach	stolica	liczba dystryktów	ludność	obszar	lokalizacja
Stany
1	Andhra Pradesh	brak[6]	Andhra Pradesh	आंध्र प्रदेश[7] (trb.: Andhra Pradeś, trl.: Āṁdhra Pradeś)[4]	nazwa telugu: ఆంధ్ర ప్రదేశ్[7] nazwa urdu: آندھرا پردیش[7]	tymczasowo (przez 10 lat od czerwca 2014) Hajdarabad (pol.)[6], Hyderabad (ang.), हैदराबाद (hindi – trb.: Hajdarabad, trl.: Haidarābād), హైదరాబాదు (telugu), حیدر آباد (urdu)[7]	13[1]	49 378 776 (2011) (po odjęciu liczby mieszkańców stanu Telangana)[8]	161 974 km² (po odjęciu powierzchni stanu Telangana)
2	Arunachal Pradesh	brak[6]	Arunachal Pradesh	अरुणाचल प्रदेश[7] (trb.: Arunaćal Pradeś, trl.: Aruṇācal Pradeś)[4]		Itanagar (ang.), ईटानगर (hindi – trb.: Itanagar, trl.: Īṭānagar)[7] – brak nazwy polskiej[6]	16[1]	1 382 611 (2011)[8]	83 578 km²
3	Asam	Asam[6]	Assam	असम[7] (trb.: Asam, trl.: Asam)[6]	nazwa assamska: অসম[7] (trb.: Asam, trl.: Osam)[6]	Dispur (ang.), दिसपुर (hindi – trb.: Dispur, trl.: Dispur), দিসপুর (assamski)[7] – brak nazwy polskiej[6]	27[1]	31 169 272 (2011)[8]	78 523 km²
4	Bengal Zachodni	Bengal Zachodni[6]	West Bengal	पश्चिम बंगाल[7] (trb.: Paśćim Bangal, trl.: Paścim Baṁgāl)[6]	nazwa bengalska: পশ্চিম বঙ্গ[7] (trb.: Paśćim Bongo, trl.: Paścim Baṅga)[6]	Kolkata (Kalkuta) (pol.)[6], Kolkata (ang.), कोलकाता (hindi – trb.: Kolkata, trl.: Kolkātā), কলকাতা (bengalski)[7]	19[1]	91 347 736 (2011)[8]	87 853 km²
5	Bihar	Bihar[6]	Bihar	बिहार[7] (trb.: Bihar, trl.: Bihār)[6]		Patna (ang.), पटना (hindi – trb.: Patna, trl.: Paṭnā)[7] – brak nazwy polskiej[6]	38[1]	103 804 637 (2011)[8]	99 199 km²
6	Chhattisgarh	brak[6]	Chhattisgarh	छत्तीसगढ़[7] (trb.: Ćhattisgarh, trl.: Chattīsgaṛh)[4]		Raipur (ang.), रायपुर (hindi – trb.: Rajpur, trl.: Rāypur)[7] – brak nazwy polskiej[6]	18[1]	25 540 196 (2011)[8]	146 361 km²
7	Goa	Goa[6]	Goa	गोवा[7] (trb.: Gowa, trl.: Govā)[6]	nazwa konkani: गोंय[7] (trb.: Gonja, trl.: Goṁya)[6]	Panaji (ang.), पणजी (hindi – trb.: Panadźi, trl.: Paṇajī), पणजी (konkani)[7] – brak nazwy polskiej[6]	2[1]	1 457 723 (2011)[8]	3702 km²
8	Gudźarat	Gudźarat[6]	Gujarat	गुजरात[7] (trb.: Gudźarat, trl.: Gujarāt)[6]	nazwa gudźarati: ગુજરાત[7] (trb.: Gudźarat, trl.: Gujarāt)[6]	Gandhinagar (ang.), गांधीनगर (hindi – trb.: Gandhinagar, trl.: Gāṃdhīnagar), ગાંધીનગર (gudźarati)[7] – brak nazwy polskiej[6]	26[1]	60 383 628 (2011)[8]	195 984 km²
9	Haryana	brak[6]	Haryana	हरियाणा[7] (trb.: Harijana, trl.: Hariyāṇā)[4]		Czandigarh (pol.)[6]; Chandigarh (ang.), चंडीगढ़ (hindi – trb.: Ćandigarh, trl.: Caṁḍīgaṛh)[7]	21[1]	25 353 081 (2011)[8]	44 222 km²
10	Himachal Pradesh	brak[6]	Himachal Pradesh	हिमाचल प्रदेश[7] (trb.: Himaćal Pradeś, trl.: Himācal Pradeś)[4]		Shimla (ang.), शिमला (hindi – trb.: Śimla, trl.: Śimlā)[7] – brak nazwy polskiej[6]	12[1]	6 856 509 (2011)[8]	55 673 km²
11	Jharkhand	brak[6]	Jharkhand	झारखंड[7] (trb.: Dźharkhand, trl.: Jhāṛkhaṁḍ)[4]		Ranchi (ang.), रांची (hindi – trb.: Rańći, trl.: Rāṁcī)[7] – brak nazwy polskiej[6]	24[1]	31 169 272 (2011)[8]	74 677 km²
12	Karnataka	Karnataka[6]	Karnataka	कर्नाटक[7] (trb.: Karnataka, trl.: Karṇāṭaka)[6]	nazwa kannada: ಕರ್ನಾಟಕ[7] (trb.: Karnataka, trl.: Karṇāṭaka)[6]	Bangalore (ang.), बंगलूर (hindi – trb.: Bangalur, trl.: Baṁgalūr), ಬೆಂಗಳೂರು (kannada)[7] – brak nazwy polskiej[6]	30[1]	61 130 704 (2011)[8]	191 773 km²
13	Kerala	Kerala[6]	Kerala	केरल[7] (trb.: Kerala, trl.: Kerala)[6]	nazwa malajalam: കേരളം[7] (trb.: Keralam, trl.: Kēraḷaṁ)[6]	Thiruvananthapuram (ang.), तिरुवनंतपुरम (hindi – trb.: Tiruwanantapuram, trl.: Tiruvanaṁtapuram), തിരുവനന്തപുരം (malajalam)[7] – brak nazwy polskiej[6]	14[1]	33 387 677 (2011)[8]	38 864 km²
14	Madhya Pradesh	brak[6]	Madhya Pradesh	मध्य प्रदेश[7] (trb.: Madhja Pradeś, trl.: Madhya Pradeś)[4]		Bhopal (ang.), भोपाल (hindi – trb.: Bhopal, trl.: Bhopāl)[7] – brak nazwy polskiej[6]	50[1]	72 597 565 (2011)[8]	296 480 km²
15	Maharasztra	Maharasztra[6]	Maharashtra	महाराष्ट्र[7] (trb.: Maharasztra, trl.: Mahārāṣṭra)[6]	nazwa marathi: महाराष्ट्र[7] (trb.: Maharasztra, trl.: Mahārāṣṭra)[6]	Mumbaj (Bombaj) (pol.)[6], Mumbai (ang.), मुंबई (hindi – trb.: Mumbaj, trl.: Muṁbaī), मुंबई (marathi)[7]	35[1]	112 372 972 (2011)[8]	307 762 km²
16	Manipur	Manipur[6]	Manipur	मणिपुर[7] (trb.: Manipur, trl.: Maṇipur)[6]	nazwa manipuri: মনিপুর[7] (trb.: Manipur, trl.: Manipur)[6]	Imphal (ang.), इम्फाल (hindi – trb.: Imphal, trl.: Iṁphāl), ঈম্ফাল্ (manipuri)[7] – brak nazwy polskiej[6]	9[1]	2 721 756 (2011)[8]	22 356 km²
17	Meghalaya	brak[6]	Meghalaya	मेघालय[7] (trb.: Meghalaja, trl.: Meghālaya)[4]		Shillong (ang.), शिलांग (hindi – trb.: Śilang, trl.: Śilāṁg)[7] – brak nazwy polskiej[6]	7[1]	2 964 007 (2011)[8]	22 489 km²
18	Mizoram	brak[6]	Mizoram	मिज़ोरम[7] (trb.: Mizoram, trl.: Mizorām)[4]		Aizawl (ang.), आइज़ोल (hindi – trb.: Aizol, trl.: Āizol)[7] – brak nazwy polskiej[6]	8[1]	1 091 014 (2011)[8]	21 087 km²
19	Nagaland	Nagaland[6]	Nagaland	नागालैंड[7] (trb.: Nagalaind, trl.: Nāgālaiṁḍ)[6]		Kohima (ang.), कोहिमा (hindi – trb.: Kohima, trl.: Kohīmā)[7] – brak nazwy polskiej[6]	11[1]	1 980 602 (2011)[8]	16 527 km²
20	Orisa	Orisa[6]	Odisha (do 2011 Orissa)	ओड़िशा[9] (trb.: Oriśa, trl.: Oṛīśā)[6]	nazwa orija: ଓଡ଼ିଶା[7] (trb.: Oriśa, trl.: Oṛīśā)[6]	Bhubaneswar (ang.), भुवनेश्वर (hindi – trb.: Bhubaneśwar, trl.: Bhuvaneśvar), ଭୁବନେଶ୍ବର (orija)[7] – brak nazwy polskiej[6]	30[1]	41 947 358 (2011)[8]	155 782 km²
21	Pendżab	Pendżab[6]	Punjab	पंजाब[7] (trb.: Pańdźab, trl.: Paṁjāb)[6]	nazwa pendżabska: ਪੰਜਾਬ[7] (trb.: Pańdźab, trl.: Paṁjāb)[6]	Czandigarh (pol.)[6]; Chandigarh (ang.), चंडीगढ़ (hindi – trb.: Ćandigarh, trl.: Caṁḍīgaṛh), ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ (pendżabski)[7]	20[1]	27 704 236 (2011)[8]	50 362 km²
22	Radżastan	Radżastan[6]	Rajasthan	राजस्थान[7] (trb.: Radźasthan, trl.: Rājasthān)[6]		Jaipur (ang.), जयपुर (hindi – trb.: Dźajpur, trl.: Jaypur)[7] – brak nazwy polskiej[6]	33[1]	68 621 012 (2011)[8]	342 214 km²
23	Sikkim	brak[6]	Sikkim	सिक्किम[7] (trb.: Sikkim, trl.: Sikkim)	nazwa nepalska: सिक्किम[7] (trb.: Sikkim, trl.: Sikkim)	Gangtok (ang.), गंगटोक (hindi – trb.: Gangtok, trl.: Gāṁgtok), गान्तोक (nepalski)[7] – brak nazwy polskiej[6]	4[1]	607 688 (2011)[8]	7299 km²
24	Tamilnadu	Tamilnadu[6]	Tamil Nadu	तमिलनाड[7] (trb.: Tamilnad, trl.: Tamilnād)[4]	nazwa tamilska: தமிழ் நாடு[7]	Ćennaj (Madras) (pol.)[6], Chennai (ang.), चेन्नई (hindi – trb.: Ćennaj, trl.: Cennai), சென்னை (tamilski)[7]	32[1]	72 138 958 (2011)[8]	130 069 km²
25	Telangana	brak[6]	Telangana		nazwa telugu: తెలంగాణ[7] nazwa urdu: تلنگانہ[7]	Hajdarabad (pol.)[6], Hyderabad (ang.), हैदराबाद (hindi – trb.: Hajdarabad, trl.: Haidarābād), హైదరాబాదు (telugu), حیدر آباد (urdu)[7]	10[1]	35 286 757 (2011)[8]	114 840 km²	(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
26	Tripura	Tripura[6]	Tripura	त्रिपुरा[7] (trb.: Tripura, trl.: Tripurā)[6]	nazwa bengalska: ত্রিপুরা[7] (trb.: Tripura, trl.: Tripurā)[6]	Agartala (ang.), अगरतला (hindi – trb.: Agartala, trl.: Agartalā), আগরতলা (bengalski)[7] – brak nazwy polskiej[6]	4[1]	3 671 032 (2011)[8]	10 477 km²
27	Uttarakhand	brak[6]	Uttarakhand (do 2007 Uttaranchal)	उत्तराखंड[7] (trb.: Uttarakhand, trl.: Uttarākhaṁḍ)		Dehradun (ang.), देहरादून (hindi – trb.: Dehradun, trl.: Dehrādūn)[7] – brak nazwy polskiej[6]	13[1]	10 116 752 (2011)[8]	51 125 km²
28	Uttar Pradesh	brak[6]	Uttar Pradesh	उत्तर प्रदेश[7] (trb.: Uttar Pradeś, trl.: Uttar Pradeś)[4]		Lucknow (ang.), लखनऊ (hindi – trb.: Lakhnau, trl.: Lakhnaū)[7] – brak nazwy polskiej[6]	71[1]	199 581 477 (2011)[8]	243 288 km²
Terytoria związkowe
1	Andamany i Nikobary	Andamany i Nikobary[6]	Andaman and Nicobar Islands	अंडमान और निकोबार द्वीपसमूह[7] (trb.: Andaman aur Nikobar Dwip-samuh, trl.: Aṁḍamān aur Nikobār Dvīp-samūh)[6]		Port Blair (pol.)[6], Port Blair (ang.), पोर्ट ब्लेयर (hindi – trb.: Port Blejar, trl.: Porṭ Bleyar)[7]	3[1]	379 944 (2011)[8]	8293 km²
2	Czandigarh	Czandigarh[6]	Chandigarh	चंडीगढ़[7] (trb.: Ćandigarh, trl.: Caṁḍīgaṛh)[6]	nazwa pendżabska: ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ[7] (trb.: Ćandigarh, trl.: Caṁḍīgaṛh)[6]	Czandigarh (pol.)[6]; Chandigarh (ang.), चंडीगढ़ (hindi – trb.: Ćandigarh, trl.: Caṁḍīgaṛh), ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ (pendżabski)[7]	1[1]	1 054 686 (2011)[8]	114 km²
3	Dadra i Nagarhaweli oraz Daman i Diu (Dadra, Nagarhaweli, Daman i Diu)	Dadra, Nagarhaweli, Daman i Diu[6]	Dadra and Nagar Haveli and Daman and Diu	दादरा एवं नगर हवेली एवं दमन एवं दीव[7] (trb.: Dadra aur Nagar Haweli Daman aur Diw, trl.: Dādrā aur Nagar Havelī Damaṇ aur Dīv)[6]	nazwa gudźarati: દાદરા અને નગર હવેલી અને દમણ અને દીવ[7] (trb.: Dadra ane Nagar Haweli Daman ane Diw, trl.: Dādrā ane Nagar Havelī Damaṇ ane Dīv)[6]	Daman (ang.), दमन (hindi – trb.: Daman, trl.: Daman), દમણ (gudźarati)[6]	3[1]	585 764 (2011)[8]	603 km²	(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
4	Dżammu i Kaszmir	Dżammu i Kaszmir[6]	Jammu and Kashmir	जम्मू और कश्मीर[7] (trb.: Dźammu aur Kaśmir, trl.: Jammū aur Kaśmīr)[6]	nazwa kaszmirska: جۄم تٕ کٔشېر[7] nazwa urdu: جموں و کشمیر[7] (trb.: Dźammun wa Kaśmir, trl.:Jammūn va Kaśmīr)[6]	Śrinagar (pol.)[6], Srinagar (ang.), श्रीनगर (hindi – trb.: Śrinagar, trl.: Śrīnagar), سِرېنَگَر (kaszmirski), سرینگر (urdu)[7]; Dżammu (pol.)[6], Jammu (ang.), जम्मू (hindi – trb.: Dźammu, trl.: Jammū), جۄم (kaszmirski), جموں (urdu)[7] – stan posiada dwie stolice	20	12 548 433 (2011)[8]	42 241 km²
5	Ladakh	Ladakh	Ladakh	लद्दाख़	nazwa ladakhi: ལ་དྭགས་ (Wylie: la-dwags)	Leh (ang.), लेह (hindi – trb.: Leh)– Leh	2	274 289 (2011)	59 146 km² (ok. 38 000 zajmuje Aksai Chin)
6	Lakszadiwy	Lakszadiwy[6]	Lakshadweep	लक्षद्वीप[7] (trb.: Lakszadwip, trl.: Lakṣadvīp)[6]	nazwa malajalam: ലക്ഷദ്വീപ്[7]	Kavaratti (ang.), कवरत्ती (hindi – trb.: Kawaratti, trl.: Kavāratti), കവരത്തി (malajalam)[7] – brak nazwy polskiej[6]	1[1]	64 429 (2011)[8]	32 km²
7	Puducherry	brak[6]	Puducherry (do 2006 Pondicherry)	पुडुचेरी[7] (trb.: Puduććeri, trl.: Puducceri)[4]	nazwa tamilska: புதுச்சேரி[7] nazwa francuska: Pondichéry	Puducherry (ang.), पुडुचेरी (hindi – trb.: Puduććeri, trl.: Puducceri), புதுச்சேரி (tamilski), Pondichéry (francuski)[7] – brak nazwy polskiej[6]	4[1]	1 244 464 (2011)[8]	492 km²
Terytoria związkowe
1	Delhi	Delhi, Terytorium Stołeczne Delhi[6]	Delhi, National Capital Territory of Delhi	दिल्ली[7], राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली (trb.: Dilli, trl.: Dillī; trb. Rasztrij Radźdhani Kszetr Dilli, trl. Rāṣṭrīy Rājadhānī Kṣetr Dillī)[6]	nazwa pendżabska: ਦਿੱਲੀ[7] (trb.: Dilli, trl.: Dillī)[6] nazwa urdu: دہلی[7] (trb.: Dilli, trl.: Dillī)[6]	Delhi (pol.)[6]; Delhi (ang.), दिल्ली (hindi – trb.: Dilli, trl.: Dillī), ਦਿੱਲੀ (pendżabski – trb.: Dilli, trl.: Dillī), دہلی (urdu – trb.: Dilli, trl.: Dillī)[7]	9[1]	16 753 235 (2011)[8]	1485 km²
Zobacz też: Narodowy Region Stołeczny Delhi

Dystrykty

Dystrykty są jednostkami administracyjnymi drugiego rzędu. Każdy stan i terytorium Indii składa się z dystryktów, których liczba jest zróżnicowana. Z tylko jednego dystryktu składają się terytoria Czandigarh, Dadra i Nagarhaweli i Lakszadiwy. Najwięcej dystryktów (71) wchodzi w skład stanu Uttar Pradesh.

Dystrykty są silnie zróżnicowane pod względem powierzchni i liczby ludności. Najwięcej osób zamieszkuje dystrykt Delhi (w 2001 roku 13 782 976 osób), a najmniej dystrykt Yanam leżący w terytorium Puducherry (w 2001 roku 31 362). Największy obszar zajmuje natomiast dystrykt Leh znajdujący się w stanie Dżammu i Kaszmir (82 665 km²), a najmniejszy dystrykt Mahé leżący w terytorium Puducherry (9 km²). Dystrykt Leh jest również najrzadziej zamieszkanym dystryktem (1,4 os./km²), największa gęstość zaludnienia występuje natomiast w dystrykcie Mumbaj w stanie Maharashtra (48 215 os./km²).

Historia

Okres przed uzyskaniem niepodległości

Podział administracyjny Indii w 1909 roku

(c) Aotearoa z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 1956 roku

(c) Aotearoa z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 1957 roku

(c) Aotearoa at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 1960 roku

(c) Aotearoa z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 1961 roku

(c) Aotearoa at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 1966 roku

(c) Aotearoa at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 1972 roku

(c) Aotearoa at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 1975 roku

(c) Aotearoa at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 1987 roku

(c) Aotearoa, CC-BY-SA-3.0

Podział administracyjny Indii w 2000 roku

Indie Brytyjskie w okresie kolonialnym obejmowały obszary dzisiejszych Indii, Pakistanu, Bangladeszu, Bhutanu i Birmy (Birma została administracyjnie odłączona od Indii w 1937). Poza obszarem Indii Brytyjskich znajdowały się obszary Indii Francuskich (5 niewielkich enklaw: Puducherry, Chandernagore, Yanam, Karikal i Mahé) oraz Indii Portugalskich (obszar Goa oraz 4 enklaw: Diu, Daman, Dadra, Nagarhaweli)^[1].

Indie w owym czasie podzielone były na prowincje administrowane bezpośrednio przez władze brytyjskie i księstwa rządzone przez lokalnych władców, pozostające pod brytyjskim protektoratem. Prowincji było sześć, lecz przed samym uzyskaniem niepodległości liczba ta została zwiększona do 17. Księstw (stanów, państw) było ponad 500 – największym był Hyderabad zamieszkany przez ponad 10 mln osób, a najmniejsze księstwa obejmowały obszar zaledwie kilkudziesięciu km²^[1].

Indie niepodległe

Podział w latach 1947-1956

Po uzyskaniu niepodległości w 1947 roku Indie już w dzisiejszych granicach, podzielone zostały na stany (reforma zakończyła się w 1950 roku). Utworzonych zostało wtedy 29 stanów pogrupowanych w stany typu A, B, C i D. Poszczególny typ stanów posiadał różny typ władzy. Stany typu A (Asam, Bengal Zachodni, Bihar, Bombaj, Madhya Pradesh, Madras, Orisa, Pendżab i United Provinces (Uttar Pradesh)) miały własne wybieralne parlamenty i rządzone były przez rządy powoływane przez te parlamenty. Stany typu B (Dżammu i Kaszmir, Hyderabad, Madhya Bharat, Mysore, Patiala and East Punjab States Union (PEPSU), Radżastan, Saurashtra, Travancore-Cochin oraz Vindhya Pradesh) rządzone były przez radżpramuków (rodzaj tytularnego księcia). Stany typu C (Ajmer, Bhopal, Bilaspur, Cooch-Behar, Coorg, Delhi, Himachal Pradesh, Kutch, Manipur i Tripura) zarządzane były przez komisarza powoływanego przez władze centralne kraju. Stanem typu D były tylko Andamany i Nikobary, będące specjalnym terytorium^[10].

W 1953 roku został utworzony stan typu A Andhra (wydzielony z Madrasu), w 1954 stan Bilaspur włączony został do Himachal Pradeshu, a w 1956 roku do Indii włączone zostały Indie Francuskie jako osobne terytorium pod nazwą Pondicherry (jedna z pięciu części Indii Francuskich, Chandernagore, przyłączona została do Indii już w roku 1950, a w roku 1954 wcielona została do stanu Bengal Zachodni)^[11].

Reforma z 1956 roku

1 listopada 1956 roku weszła w życie reforma administracyjna. Zlikwidowane zostały stany typu A, B, C i D, a w zamian kraj podzielono na stany i terytoria związkowe. Obszary stanów zostały zmienione tak, aby pokrywały się z granicami etniczno-językowymi. Powstało 12 stanów (Asam, Bengal Zachodni, Bihar, Bombaj, Kerala, Madhya Pradesh, Madras, Mysore, Orisa, Pendżab, Radżastan i Uttar Pradesh) i 6 terytoriów związkowych (Delhi, Himachal Pradesh, Manipur, Tripura, Andamany i Nikobary oraz Lakkadiwy, Minicoy i Amindiwy)^[12].

Zmiany po 1956 roku

Po reformie z 1956 roku liczba stanów i terytoriów nadal ulegała zmianom^[11]:

• w 1957 roku z Asamu wydzielono terytorium Naga Hills-Tuensang Area
• w 1960 roku stan Bombaj został podzielony na stany Maharashtra i Gujarat
• w 1961 roku Indie Portugalskie zostały zaanektowane przez Indie jako dwa nowe terytoria: Dadra i Nagarhaweli oraz Goa, Daman i Diu
• w 1963 roku terytorium Naga Hills-Tuensang Area zostało przekształcone w stan Nagaland
• w 1966 roku stan Pendżab został podzielony na stan Hariana, stan Pendżab i terytorium związkowe Czandigarh (część stanu została również włączona do Himachal Pradeshu
• w 1968 roku zmieniono nazwę stanu Madras na Tamilnadu
• w 1971 roku zmieniono status Himachal Pradeshu z terytorium związkowego na stan
• w 1972 roku wydzielono ze stanu Asam stan Meghalaya, terytorium związkowe Mizoram oraz terytorium związkowe Arunachal Pradesh; zmieniono również status dwóch terytoriów związkowych (Manipuru i Tripury) na stany
• w 1973 roku zmieniono nazwę stanu Mysore na Karnataka oraz nazwę terytorium związkowego Lakkadiwy, Minicoy i Amindiwy na Lakszadiwy
• w 1975 roku Sikkim został włączony do Indii jako stan
• w 1986 roku zmieniono status Mizoramu z terytorium związkowego na stan
• w 1987 roku zmieniono status Arunachal Pradeshu z terytorium związkowego na stan oraz podzielono terytorium związkowe Goa, Daman i Diu na stan Goa i terytorium związkowe Daman i Diu
• w 1991 roku zmieniono status Delhi z terytorium związkowego na narodowe terytorium stołeczne
• w 2000 roku ze stanu Madhya Pradesh wydzielono stan Chhattisgarh; ze stanu Uttar Pradesh wydzielono stan Uttaranchal; ze stanu Bihar wydzielono stan Jharkhand
• w 2006 zmieniono nazwę terytorium Pondicherry na Puducherry
• w 2007 zmieniono nazwę stanu Uttaranchal na Uttarakhand
• w 2011 zmieniono angielską nazwę stanu Orissa na Odisha
• 2 czerwca 2014 ze stanu Andhra Pradesh wyodrębniono stan Telangana
• 31 października 2019 został zlikwidowany stan Dżammu i Kaszmir, a w zamian utworzono dwa terytoria: Dżammu i Kaszmir oraz Ladakh
• 26 stycznia 2020 terytoria Dadra i Nagarhaweli oraz Daman i Diu zostały połączone w jedno terytorium związkowe

Przyszłe zmiany

W Indiach żywe są ruchy separatystyczne dążące do utworzenia nowych stanów. Regiony dążące do utworzenia nowych stanów^[11]:

• Bodloand ze stanu Asam (obecnie istnieje region autonomiczny o nazwie Bodoland Territorial Areas District)
• Bundelkhand ze stanów Uttar Pradesh i Madhya Pradesh
• Dimaradźi ze stanu Asam
• Delhi – nowy stan miałby powstać z podziału obecnego narodowego terytorium stołecznego na stan Delhi i narodowe terytorium stołeczne Nowe Delhi liczące ok. 43 km²
• Gorkhaland ze stanu Bengal Zachodni
• Harit Pradesh ze stanu Uttar Pradesh
• Kaććh ze stanu Gudźarat
• Tulu Nadu ze stanów Karnataka i Kerala
• Vidarbha ze stanu Maharashtra
• Vindhyanchal ze stanu Madhya Pradesh
• Rozbicie Uttar Pradeshn na kilka nowych stanów

Obecne autonomiczne obszary w Indiach (bez de facto autonomicznej wyspy Sentinel Północny)

Znaczenie nazw stanów i terytoriów

• Andamany i Nikobary: od nazw dwóch archipelagów tworzących terytorium; Andaman – zniekształcenie sanskryckiej nazwy Hanuman (nazwa mitycznego króla małp), Nikobar – w sanskrycie kraj nagich^[11]
• Andhra Pradesh: kraj Telugów (pradesh w hindi to kraina, a andhramu w telugu to nazwa własna narodu, czyli Telugu)^[11]
• Arunachal Pradesh: z hindi kraj gór porannego światła (pradesh – kraj, aruna – świt, chal – góry)^[11]
• Asam: od nazwy plemienia Ahom^[11]
• Bengal Zachodni: od nazwy narodu^[11]
• Bihar: klasztor (od sanskryckiego vihara – dosł. schronienie, azyl)^[11]
• Chhattisgarh: 36 fortów (w hindi chhattis – 36, garh – fort)^[11]
• Czandigarh: Czandi – nazwa bogini, garh – fort (w hindi); razem – miejsce po świątyni Czandi koło fortu^[11]
• Dadra i Nagarhaweli: od nazw dwóch enklaw wchodzących w skład terytorium
• Daman i Diu: od nazw dwóch enklaw wchodzących w skład terytorium
• Delhi: od nazwy boga Dhillika^[11]
• Dżammu i Kaszmir: Dżammu – od imienia króla Jamboolochan, Kaszmir – w sanskrycie kraj boga Kasjapy^[11]
• Goa: skrót od sanskryckiego Gomantaka^[11]
• Gudźarat: od nazwy narodu^[11]
• Hariana: dom boga Hari (w hindi ayana – dom)^[11]
• Himachal Pradesh: kraj Himalajów lub kraj śnieżnych gór (w sanskrycie hima – śnieg, chal – góry, w hindi pradesh – kraj)^[11]
• Jharkhand: w hindi leśny kraj^[11]
• Karnataka: w kannada wyniosły (dumny) kraj^[11]
• Kerala: w malajalam kraj palm kokosowych (kera – palma kokosowa, alam – kraj)
• Lakszadiwy: od nazwy archipelagu będącego tym terytorium; sto tysięcy wysp (w hindi laksza – 100 000, dvipa – wyspy)^[11]
• Madhya Pradesh: środkowa kraina (w hindi madhya – środek, centrum, pradesh – kraj)^[11]
• Maharashtra: w sanskrycie wielkie królestwo (maha – wielki, rashtra – królestwo)^[11]
• Manipur: miasto klejnotów^[11]
• Meghalaya: dom chmur^[11]
• Mizoram: kraj plemienia Mizów^[11]
• Nagaland: kraj plemienia Nagów
• Orisa: od protodrawidyjskiego arici – ryż
• Pendżab: 5 rzek (po persku pandż – 5, ab – woda, rzeka)^[11]
• Puducherry: nowe miasto (po tamilsku pudu – nowy, cheri – miasto)^[11]
• Radżastan: kraj króla (w hindi radża – król, sthan – kraj)^[11]
• Sikkim: od sanskryckiego sikhin – szczyt^[13]
• Tamilnadu: po tamilsku kraj Tamilów
• Tripura: dosłownie „trójmiasto” (tri trzy i pura miasto)
• Uttarakhand: w hindi północny kraj (uttar – północ, górny, khand – kraj, region)^[11]
• Uttar Pradesh: w hindi górny kraj lub północny kraj (uttar – północ, górny, pradesh – kraj)^[11]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mapy administracyjne wszystkich stanów i terytoriów Indii z podziałem na dystrykty
• Inne mapy administracyjne poszczególnych stanów i terytoriów Indii z podziałem na dystrykty
• Strona urzędu statystycznego Indii
• System polityczny Indii