Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Królestwie Polskim (1815–1918)

Struktura Kościoła na obszarze Królestwa Polskiego w roku 1815

W granicach utworzonego w 1815 roku Królestwa Kongresowego znalazły się następujące diecezje lub ich fragmenty:

Przesłanki nowej organizacji kościelnej zawarte zostały w Konstytucji Królestwa Polskiego z 1815, której art. 14 przewidywał liczbę diecezji obrządku łacińskiego równą liczbie województw oraz jedną diecezję greckokatolicką. Ponadto konstytucja zakładała stworzenie arcybiskupstwa na obszarze Królestwa. Po trzyletnich negocjacjach papież Pius VII bullą Militantis Ecclesiae w dniu 12 marca 1818 utworzył w Warszawie archidiecezję warszawską. Następnie 6 października 1818 bullą Romani Pontifices nadał arcybiskupom-metropolitom warszawskim tytuł prymasa Królestwa Polskiego. Tenże papież bullą Ex imposita nobis z 30 lipca 1818 przydzielił metropolii warszawskiej 7 innych diecezji, których granice odpowiadały granicom ówczesnych województw. Diecezja krakowska obejmowała ponadto obszar Rzeczypospolitej Krakowskiej.

Podział w latach 1818–1867

Podział na dekanaty w 1828

metropolia warszawska

Diecezje obrządku łacińskiego

  • archidiecezja warszawska (20 dekanatów)
    • bialski
    • błoński
    • brzeziński
    • gąbiński
    • gostyniński
    • grójecki
    • kłodawski
    • kutnowski
    • łęczycki
    • łowicki
    • piaseczyński
    • rawski
    • siennicki
    • skierniewicki
    • sochaczewski
    • stanisławowski
    • strykowski
    • warecki
    • warszawski
    • zgierski
  • diecezja krakowska (18 dekanatów oraz 4 dekanaty w Rzeczypospolitej Krakowskiej). Ukazem cara Mikołaja I z 22 marca 1842 część diecezji znajdująca się na obszarze Królestwa Polskiego otrzymała nazwę diecezja kielecko-krakowska.
    • andrzejowski
    • dzierzgowski
    • kielecki
    • kurzelowski
    • lelowski
    • miechowski
    • olkuski
    • opatowicki
    • pilicki
    • proszowicki
    • siewierski
    • skalbmierski
    • skalski
    • stopnicki
    • szydłowski
    • wawrzeńczycki
    • wiślicki
    • ksiąski
    • krakowski (w Rzeczypospolitej Krakowskiej)
    • czernichowski (w Rzeczypospolitej Krakowskiej)
    • nowogórski (w Rzeczypospolitej Krakowskiej)
    • bolechowicki (w Rzeczypospolitej Krakowskiej)
  • diecezja kujawsko-kaliska (24 dekanaty), formalnie według bulli erygującej diecezja włocławska, czyli kaliska
    • brzeski
    • brzeźnicki
    • częstochowski
    • izbicki
    • kaliski
    • kolski
    • koniński
    • kowalski
    • krzepicki
    • lutomierski
    • nieszawski
    • piotrkowski
    • radomszczański
    • radziejowski
    • sompoliński
    • sieradzki
    • słupecki
    • stawski
    • stawiszyński
    • szadkowski
    • tuszyński
    • uniejowski
    • wieluński
    • wieruszowski
  • diecezja płocka (17 dekanatów)
    • andrzejowski
    • bieżuński
    • ciechanowski
    • dobrzyński
    • lipnowski
    • makowski
    • mławski
    • ostrołęcki
    • płocki
    • płoński
    • przasnyski
    • pułtuski
    • raciąski
    • rypiński
    • wyszkowski
    • wyszogrodzki
    • zakroczymski
  • diecezja lubelska (12 dekanatów)
    • chodelski
    • chełmski
    • hrubieszowski
    • kazimierski
    • krasnostawski
    • lubartowski
    • lubelski
    • tarnogrodzki
    • tyszowiecki
    • urzędowski
    • żaklikowski
    • zamojski
  • diecezja sandomierska (17 dekanatów)
    • bodzentyński
    • jedliński
    • iłżecki
    • konecki
    • koprzywnicki
    • kozienicki
    • kunowski
    • opatowski
    • opoczyński
    • radomski
    • sandomierski
    • skrzyński
    • solecki
    • staszowski
    • szydłowiecki
    • zawichoski
    • zwoleński
  • diecezja augustowska, czyli sejneńska (12 dekanatów)
    • augustowski
    • kalwaryjski
    • łozdziejski
    • łomżyński
    • mariampolski
    • olwicki
    • sapieżyński
    • sejneński
    • tykociński
    • wąsocki
    • wiski
    • wysocki
  • diecezja podlaska, czyli janowska (11 dekanatów), ukazem cara Aleksandra II z 20 maja 1867 zniesiona i włączona do diecezji lubelskiej, przywrócona w dawnych granicach bullą Commissurum humilitati nostrae papieża Benedykta XV z 24 września 1918
    • bialski
    • garwoliński
    • janowski
    • liwski
    • łaskarzewski
    • łukowski
    • międzyrzeki
    • parczewski
    • siedlecki
    • stężycki
    • węgrowski

Diecezje obrządku greckokatolickiego

Podział w latach 1867–1918

Reforma administracyjna tworząca nowe gubernie oraz całkowicie nową sieć powiatów spowodowała wymuszenie przez władze carskie zmian w podziale organizacyjnym kościoła. Choć liczba diecezji i ich granice nie uległy zmianie, zmieniono podział dekanalny wedle ogólnej zasady, że granice dekanatów miały pokrywać się z granicami powiatów.

metropolia warszawska

Diecezje obrządku łacińskiego

Diecezje obrządku greckokatolickiego

Zobacz też

Bibliografia

  • Rocznik Instytutów Religijnych i Edukacyjnych w Królestwie Polskim. Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Warszawa. 1828
  • Bolesław Kumor, Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939). Cz. 1-5, w: „Archiwa biblioteki i muzea kościelne”, T. 18-22. Ośrodek archiwów, bibliotek i muzeów kościelnych przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Lublin 1969-1971.
  • Encyklopedia Katolicka. T. 1-11. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Lublin 1973-2006.
  • Encyklopedia Kościelna. T. 1-33. Wyd. Michał Nowodworski. Warszawa 1873-1933.