Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego na ziemiach polskich (1795–1918)

Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego na ziemiach polskich w latach 1795–1918

Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w momencie pierwszego rozbioru Polski (1772)

metropolia gnieźnieńska

metropolia lwowska

Diecezje podległe bezpośrednio Stolicy Apostolskiej:

  • diecezja warmińska

Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego na ziemiach polskich w latach 1772–1815

Zmiany granic państw dokonane w wyniku trzech rozbiorów Polski wymusiły również zmiany granic jednostek administracji kościoła rzymskokatolickiego. Na terenach zaboru rosyjskiego już w 1783 powołana została archidiecezja mohylewska. W 1798 utworzona została diecezja mińska. W tym samym roku z połączenia diecezji łuckiej i kijowskiej powołano diecezję łucko-żytomierską. Zniesione zostały diecezje: smoleńska (1798), inflancka i bakowska (1818). Na ziemiach zaboru austriackiego powołano następujące diecezje: tarnowską (istniała w latach 1783–1805), lubelską (1805), kielecką (1805). W 1805 zniesiona została diecezja chełmska. W zaborze pruskim powołano diecezje: warszawską (1797) i wigierską (1799).

Podział administracyjny w roku 1815 przedstawiał się następująco:

Prusy

metropolia gnieźnieńska

Diecezje podległe bezpośrednio Stolicy Apostolskiej:

Austria

metropolia lwowska

Rosja

metropolia mohylewska

Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego na ziemiach polskich w latach 1815–1918

W wyniku zmian granic dokonanych podczas kongresu wiedeńskiego (1815) zmienił się również podział administracyjny Kościoła katolickiego. W 1818 powołana została metropolia warszawska obejmująca teren Królestwa Polskiego. W ramach metropolii powołano nowe diecezje: kujawsko-kaliską (w miejsce kujawskiej), augustowską (w miejsce wigierskiej), sandomierską i podlaską. Zlikwidowana została diecezja kielecka (jej tereny przyłączono do diecezji krakowskiej, zarządzali nimi administratorzy apostolscy). W zaborze austriackim w 1821 przywrócona została diecezja tarnowska (w latach 1821–1826 pod nazwą diecezja tyniecka). W zaborze pruskim w 1821 archidiecezja gnieźnieńska i diecezja poznańska zostały połączone unią personalną. W tym samym roku diecezja wrocławska została podporządkowana Stolicy Apostolskiej.

Po upadku powstania styczniowego rząd Imperium Rosyjskiego zlikwidował diecezję mińską, a obszar, nad którym sprawowała kuratelę, został włączony do diecezji wileńskiej, kamieniecką (w 1866, administrację przejęli biskupi łucko-żytomierscy) i podlaską (administrację przejęli biskupi lubelscy). Wszystkie trzy diecezje zostały przywrócone w 1918. Ponadto w 1848 powołana została diecezja tyraspolska (leżąca poza granicami przedrozbiorowymi), a w 1882 przywrócona została diecezja kielecka.

W 1918 podział administracyjny Kościoła katolickiego na ziemiach polskich przedstawiał się następująco:

Zabór pruski

metropolia gnieźnieńska i metropolia poznańska (od 1821 w unii personalnej aeque principaliter z archidiecezją gnieźnieńską)

Diecezje podległe bezpośrednio Stolicy Apostolskiej:

  • diecezja warmińska

Królestwo Polskie

metropolia warszawska

Zabór rosyjski

metropolia mohylewska

Zabór austriacki

metropolia lwowska

Diecezje podległe bezpośrednio Stolicy Apostolskiej:

Zobacz też

Uwagi

  1. a b Diecezje wrocławska i bakowska leżały poza granicami Rzeczypospolitej.

Bibliografia

  • Piotr Nitecki: Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny. Warszawa: Pax, 2000. ISBN 83-211-1311-7.