Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce (1772)

Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w 1772 roku

Podział poniższy przedstawia strukturę Kościoła łacińskiego w Polsce i na Litwie, jak też na Śląsku i w Mołdawii w przededniu I rozbioru Polski. Diecezje wrocławska (z wyj. archiprezbiteriatów Opatów i Ostrzeszów) i bakowska prawie w całości znajdowały się poza obszarem Rzeczypospolitej Obojga Narodów, podobnie prawie całe dwa dekanaty diecezji krakowskiej (Pszczyna, Bytom) oraz kilka parafii z diecezji poznańskiej, gnieźnieńskiej, chełmińskiej, płockiej i warmińskiej. Diecezje podporządkowane były metropoliom gnieźnieńskiej i lwowskiej, bądź bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Większość diecezji podzielona była na archidiakonaty, a te na dekanaty lub odpowiadające im archiprezbiteriaty. W 3 diecezjach funkcjonowały sufraganie terenowe.

Metropolia gnieźnieńska

• diecezja chełmińska z katedrą w Chełmży
  • archidiakonat chełmiński – 12 archiprezbiteriatów: Brodnica, Chełmno, Chełmża, Golub, Grudziądz, Lidzbark (2 par. w Prusach Książęcych), Lubawa (1 parafia w Prusach Książęcych), Łasin, Nowe Miasto, Radzyń, Toruń, Wąbrzeźno
  • archidiakonat malborski – de iure diecezja pomezańska – 5 archiprezbiteriatów: Dzierzgoń, Malbork, Nowy Staw, Sztum, Żuławki
• archidiecezja gnieźnieńska
  • archidiakonat gnieźnieński – 8 dekanatów: Gniezno św. Michała, Gniezno św. Piotra i Pawła, Gniezno św. Trójcy, Konin, Łekno, Słupca, Sompolno, Żnin
  • archidiakonat kaliski – 5 dekanatów: Kalisz, Krotoszyn, Pleszew, Staw, Stawiszyn
  • archidiakonat kamieński w Kamieniu Krajeńskim – 5 dekanatów: Człuchów (1 par. w Brandenburgii), Łobżenica, Nakło, Tuchola, Więcbork
  • archidiakonat kurzelowski – 6 dekanatów: Kurzelów, Małogoszcz, Opoczno, Przytyk, Skrzynno, Żarnów
  • archidiakonat łęczycki – 5 dekanatów: Kłodawa, Kutno, Łęczyca, Tuszyn, Zgierz
  • archidiakonat łowicki – 3 dekanaty: Łowicz, Rawa Mazowiecka, Skierniewice
  • archidiakonat uniejowski – 6 dekanatów: Brzeźnica, Lutomiersk, Radomsko, Szadek, Uniejów, Warta
  • terytorium wieluńskie (formalnie w archidiakonacie uniejowskim) – 3 dekanaty: Krzepice, Ruda, Wieruszów
• diecezja inflancka z katedrą w Dyneburgu
  • Inflanty (dawna diecezja wendeńska)
  • Kurlandia (dawna diecezja piltyńska)
• diecezja krakowska z sufraganiami terenowymi w Sandomierzu i Lublinie
  • archidiakonat radomski (tzw. "dziekania kielecka") – 3 dekanaty: Radom, Stężyca, Zwoleń
  • prepozytura kielecka – 2 dekanaty: Bodzentyn, Kunów
  • archidiakonat krakowski – 17 dekanatów: Bytom (większość parafii na Górnym Śląsku), Dobczyce, Jędrzejów, Kraków św. Floriana, Kraków NMP, Książ Wielki, Nowa Góra, Opatowiec, Oświęcim, Proszowice, Pszczyna (większość parafii na Górnym Śląsku), Skała, Skawina, Wieliczka, Witów, Zator, Żywiec
  • archidiakonat lubelski – 5 dekanatów: Chodel, Kazimierz, Łuków, Parczew, Solec
  • archidiakonat nowosądecki – 7 dekanatów: Mielec, Nowy Sącz, Nowy Targ, Pilzno, Ropczyce, Spisz, Strzyżów
  • archidiakonat pilicki – 1 dekanat: Wolbrom
  • prepozytura pilicka – 1 dekanat: Lelów
  • archidiakonat sandomierski – 4 dekanaty: Koprzywnica, Miechocin, Połaniec, Rudnik
  • prepozytura tarnowska – 1 dekanat: Tarnów
  • prezpozytura wiślicka – 3 dekanaty: Kije, Pacanów, Sokolina
  • archidiakonat wojnicki – 6 dekanatów: Biecz, Bobowa, Jasło, Lipnica Murowana, Wojnicz, Żmigród
  • archidiakonat zawichoski – 3 dekanaty: Opatów, Urzędów, Zawichost
• diecezja płocka
  • archidiakonat dobrzyński – 4 dekanaty: Dorzyń, Górzno, Lipno, Rypin
  • archidiakonat płocki – 16 dekanatów: Bielsk, Bieżuń, Bodzanów, Ciechanów, Gostynin, Janowo (1 par. w Prusach Książęcych), Mława, Nowe Miasto, Płock, Płońsk, Przasnysz, Raciąż, Sierpc, Szreńsk, Wyszogród, Zakroczym
  • archidiakonat pułtuski – 11 dekanatów: Andrzejewo, Kamieńczyk, Łomża, Maków, Ostrów, Pułtusk, Radzymin, Stanisławów, Wąsosz, Wizna, Wyszków
• diecezja poznańska
  • archidiakonat poznański – 8 dekanatów: Buk, Czarnków (1 par. w Brandenburgii), Kostrzyń, Oborniki, Poznań, Pyzdry, Rogoźno, Środa
  • archidiakonat pszczewski – 3 dekanaty: Grodzisk, Lwówek, Zbąszyń
  • archidiakonat śremski – 8 dekanatów: Borek, Kościan, Koźmin, Krobia, Nowe Miasto, Śmigiel, Śrem, Wschowa
  • archidiakonat warszawski – 10 dekanatów: Błonie, Garwolin, Gąbin, Grójec, Latowicz, Liw, Mszczonów, Piaseczno, Sochaczew, Warka
• diecezja smoleńska z niefunkcjonującą katedrą w Smoleńsku (3 parafie)
• diecezja wileńska z sufraganią terenową w Obolcach – 2 archidiakonaty bez rozgraniczenia i 26 dekanatów: Augustów, Bobrujsk, Brasław, Grodno, Knyszyn, Kowno, Kupiszki, Lida, Mińsk, Nowogródek, Olwita, Orsza, Oszmiana, Pobojsk, Połock, Raduszkowice, Raduń, Różana, Siemno, Słonim, Świr, Troki, Wilno, Wilkomierz, Witebsk, Wołkowysk
  • archidiakonat wileński
  • archidiakonat białoruski w Obolcach
• diecezja włocławska z sufraganią terenową w Gdańsku
  • archidiakonat kruszwicki – 4 dekanaty: Fordon, Gniewkowo, Inowrocław, Kruszwica
  • archidiakonat pomorski w Gdańsku – 10 dekanatów: Bytów, Gdańsk, Gniew, Lębork, Mirachowo, Nowe, Puck, Starogard, Świecie, Tczew
  • archidiakonat włocławski – 8 dekanatów: Bobrowniki, Brześć Kujawski, Izbica, Kowal, Nieszawa, Radziejów, Służewo, Wolbórz
• diecezja żmudzka z katedrą w Worniach – 10 dekanatów: Janiszki, Kroki, Olsiady, Retów, Szadów, Szkudy, Szydłów, Wiekszenie, Wielona, Wornie

Metropolia lwowska

• diecezja bakowska z katedrą w Bakowie w Mołdawii – na terenie Polski tylko 2 parafie
• diecezja chełmska z katedrą w Krasnymstawie – 10 dekanatów: Bełz, Chełm, Grabowiec, Hrubieszów, Krasnystaw, Luboml, Potylicz, Sokal, Turobin, Zamość
• diecezja kamieniecka – 6 dekanatów: Czarnokozińce, Dunajowce, Jazłowiec, Międzybórz, Satanów, Szarogród
• diecezja kijowska z katedrą w Żytomierzu – 3 dekanaty: Chwastów, Owrucz, Żytomierz
• archidiecezja lwowska
  • archidiakonat halicki – 3 dekanaty: Halicz, Kołomyja, Żydaczów
  • archidiakonat lwowski – 6 dekanatów: Buczacz, Dunajów, Konkolniki, Lwów, Rohatyń, Trembowla
  • archidiakonat żółkiewski – 3 dekanaty: Busk, Janów, Gródek Jagielloński
• diecezja łucka
  • archidiakonat brzeski – 8 dekanatów: Bielsk Podlaski, Brańsk, Drohiczyn, Janów Podlaski, Kamieniec Litewski, Łosice, Szereszów, Węgrów
  • archidiakonat łucki – 5 dekanatów: Bracław, Dubno, Krzemieniec, Włodzimierz, Zasław, Zbaraż
• diecezja przemyska
  • archidiakonat brzozowski – 4 dekanaty: Brzozów, Dynów, Krosno, Sanok
  • archidiakonat jarosławski – 4 dekanaty: Jarosław, Leżajsk, Rzeszów, Tarnogród
  • archidiakonat przemyski – 4 dekanaty: Mościska, Nowe Miasto, Pruchnik, Sambor

Diecezje podległe bezpośrednio Stolicy Apostolskiej

• diecezja warmińska z katedrą we Fromborku – 10 archiprezbiteriatów: Barczewo, Braniewo, Dobre Miasto, Frombork, Jeziorany, Lidzbark Warmiński, Olsztyn, Orneta, Pieniężno, Reszel oraz 1 parafia – Elbląg; ponadto 3 placówki w Prusach Książęcych: par. Królewiec, oraz należące do jezuitów par. Święta Lipka i Tylża – stanowiące de iure diecezję sambijską formalnie włączoną do diecezji warmińskiej w 1821 r.
• diecezja wrocławska (faktycznie od 1732, formalnie od 1821; wcześniej w metropolii gnieźnieńskiej)
  • archidiakonat głogowski – 9 archiprezbiteriatów: Głogów, Góra, Kożuchów, Sława, Szprotawa, Świebodzin, Wysoka Cerkiew, Zielona Góra, Żagań
  • archidiakonat legnicki – 7 archiprezbiteriatów: Bolesławiec, Jawor, Jelenia Góra, Legnica, Lubomierz, Nowogrodziec, Wleń
  • archidiakonat opolski – 28 archiprezbiteriatów: Biała, Bielsko, Bogacica, Cieszyn, Dębieńsko Wielkie, Frydek, Frysztat, Gliwice, Głogówek, Gorzów Śląski, Gościęcin, Karwina, Krapkowice, Lubliniec, Łany, Niemodlin, Olesno, Opole, Pogrzebień, Pyskowice, Racibórz, Siołkowice, Strumień, Strzelce Opolskie, Toszek, Ujazd, Wodzisław, Żory
  • archidiakonat wrocławski – 35 archiprezbiteriatów: Bolków, Borów, Cerekwica, Głuchołazy, Grodków, Kamienna Góra, Kąty Wrocławskie, Kiełczyn, Milicz, Namysłów, Nysa, Oleśnica, Opatów (w Polsce), Ostrzeszów (w Polsce), Otmuchów, Paczków, Prudnik, Przychowa, Rychbach, Rychtal, Skoroszyce, Strzegom, Syców, Środa Śląska, Świebodzice, Widnawa, Wiązów, Wołów, Wrocław św. Maurycego, Wrocław św. Mikołaja, Ząbkowice Śląskie, Ziębice, Złote Góry, Žulová, Żimigród

Zobacz też

• Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce (XVI w.)
• Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego na ziemiach polskich (1795–1918)
• Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Królestwie Polskim (1815–1918)
• Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce (1918–1939)
• Podział administracyjny Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce (1944–1989)
• podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce

Bibliografia

• Stanisław Litak. Kościół łaciński w Polsce około 1772 roku. Redakcja wydawnictw KUL. Fundacja Jana Pawła II. Rzym-Lublin 1991.
• Bolesław Kumor, Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939). Cz. 1-5, w: „Archiwa biblioteki i muzea kościelne”, T. 18-22. Ośrodek archiwów, bibliotek i muzeów kościelnych przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Lublin 1969-1971.
• Stanisław Litak. Struktura terytorialna kościoła łacińskiego w Polsce w 1772 roku. Towarzystwo Naukowa KUL. Lublin 1980.