Podział administracyjny Portugalii

Portugalia Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Portugalii Ustrój polityczny Ustrój polityczny Portugalii Konstytucja Konstytucja Portugalii Władza ustawodawcza Zgromadzenie Republiki Władza wykonawcza Prezydent Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Trybunał Konstytucyjny Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości Prokurator generalny Kontrola państwowa Trybunał Obrachunkowy Finanse Banco de Portugal Samorząd terytorialny Podział administracyjny Samorząd terytorialny w Portugalii Partie polityczne Partie polityczne Partia Socjalistyczna Partia Socjaldemokratyczna Blok Lewicy Centrum Demokratyczne i Społeczne – Partia Ludowa Portugalska Partia Komunistyczna Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Wikiprojekt Polityka

Podział administracyjny Portugalii jest stosunkowo skomplikowany i na przestrzeni lat ulegał on dość istotnym zmianom. Od roku 2013, Republika Portugalska formalnie jest podzielona na:

Dystrykty kontynentalnej Portugalii

Portugalia jest podzielona na dystrykty (port. distritos) od 25 kwietnia 1835 roku (wcześniej dzieliła się na comarki), a celem ich utworzenia było usprawnienie administracji w terenie oraz polepszenie dostępu do niej dla zwykłych mieszkańców. System portugalskich dystryktów był wzorowany na francuskich departamentach. Dystrykty były przez lata najbardziej istotną jednostką podziału kraju na szczeblu ponad gminnym i do dziś stanową podstawę przy wyznaczaniu okręgów wyborczych lub regionalnych związków sportowych. To również najbardziej społecznie rozpoznawalny szczebel podziału administracyjnego Portugalii. W 1919 zlikwidowano jeden z dystryktów Kontynentalnej Portugalii (Dystrykt Lamego), a 1976 cztery kolejne: trzy na Azorach (Dystrykt Angra do Heroísmo, Dystrykt Horta, Dystrykt Ponta Delgada) i jeden na Maderze (Dystrykt Funchal). Artykuł 291 konstytucji z 1976 roku określił dystrykty, jako poziom przejściowy administracji w oczekiwaniu na powstanie regionów administracyjnych. W latach 1991–2013 całe terytorium kontynentalnej Portugalii było podzielona na obszary metropolitalne oraz wspólnoty międzygminne, co sprawiło, że ranga dystryktów została znacznie ograniczona. Zgodnie z normą ISO 3166-2:PT portugalskie dystrykty mają nadane kolejne numery (alfabetycznie od nazwy dystryktu) – od PT-01 (Dystrykt Aveiro) do PT-18 (Dystrykt Viseu).

Dystrykty kontynentalnej Portugalii.

Dystrykty zlikwidowane

Azory:

• Dystrykt Angra do Heroísmo (istniejący w latach 1835–1976)
• Dystrykt Horta (istniejący w latach 1835–1976)
• Dystrykt Ponta Delgada (istniejący w latach 1835–1976)

Madera:

• Dystrykt Funchal (istniejący w latach 1835–1976)

Kontynentalna Portugalia:

• Dystrykt Lamego (istniejący w latach 1835–1919)

Regiony autonomiczne

Region autonomiczny w Portugalii jest jednostką podziału administracyjnego najwyższego stopnia (pierwszy poziom). Podział na tego typu jednostki obowiązuje od roku 1976 i został zapisany w tamtejszej konstytucji. Od 1976 do dziś funkcjonują dwa regiony autonomiczne (port. regiões autónomas) – obydwa stanowią archipelagi na Oceanie Atlantyckim – które wraz z kontynentalną Portugalią tworzą Republikę Portugalską:

1. Autonomiczny Region Azorów (Região Autónoma dos Açores)
2. Autonomiczny Region Madery (Região Autónoma da Madeira)

Zgodnie z normą ISO 3166-2:PT portugalskie regiony autonomiczne mają nadane numery: PT-20 (Autonomiczny Region Azorów) i PT-30 (Autonomiczny Region Madery).

Obszary metropolitalne

Obydwa obszary metropolitalne w Portugalii faktycznie utworzono już w roku 1991, jednak dopiero na mocy ustawy nr 75/2013 z dnia 12 września 2013 roku stanowią one jednostkę podziału administracyjnego kraju. Zgodnie z ustawą 46/2008 „obszary metropolitalne Lizbony i Porto są osobami prawnymi prawa publicznego i stanowią szczególną formę stowarzyszenia gmin”:

1. Obszar metropolitalny Lizbony (Área Metropolitana de Lisboa)
2. Obszar metropolitalny Porto (Área Metropolitana do Porto)

Wspólnoty międzygminne

Zgodnie z ustawą nr 75/2013 z dnia 12 września 2013 roku w Portugalii funkcjonuje 21 wspólnot międzygminnych:

Gminy

Sołectwa

Każda gmina w Portugalii podzielona jest na sołectwa (port. freguesias), jako jednostkę podziału administracyjnego najniższego szczebla. W wyniku reformy z 2013 liczba portugalskich sołectw zmniejszyła się z 4257 do 3092, bowiem niektóre sąsiadujące ze sobą sołectwa (zlokalizowane w tej samej gminie) połączono w związki sołectw (port. união de freguesias).

Miasta

Historia

W latach 1936–1976 Kontynentalna Portugalia była podzielona na 11 prowincji i 22 dystrykty. W 1976 roku kraj podzielono na 18 dystryktów i 2 regiony autonomiczne (Azory i Madera), składające się łącznie z 308 gmin, które z kolei dzieliły się na 4257 sołectw.

Podział tradycyjny

W życiu codziennym dominuje historyczny podział regionalny, obowiązujący oficjalnie w latach 1936–1975. W ten sposób klasyfikowane jest na przykład pochodzenie produktów spożywczych, z winem na czele.

Podział terytorialny (NUTS)

W celach statystycznych wyróżnia się siedem regionów, wytyczonych w roku 2003 przez Unię Europejską w ramach programu NUTS. Są to:

NUTS I

1. Kontynentalna Portugalia (podzielona na 18 dystryktów)
2. Autonomiczny Region Azorów
3. Autonomiczny Region Madery

NUTS II (Regiony)

1. Region Północny (Região Norte) ze stolicą w Porto
2. Region Centralny (Região Centro) ze stolicą w Coimbrze
3. Region Lizbona (Região de Lisboa)
4. Alentejo ze stolicą w Évorze
5. Algarve ze stolicą w Faro
6. Autonomiczny Region Azorów (Região Autónoma dos Açores) ze stolicą w Ponta Delgada
7. Autonomiczny Region Madery (Região Autónoma da Madeira) ze stolicą w Funchal

NUTS III (Podregiony)

NUTS III w Portugalii stanowi 25 jednostek terytorialnych, są to:

• obydwa regiony autonomiczne
• obydwa obszary metropolitalne
• 21 wspólnot międzygminnych