Pogrom w Brzeżanach

Pogrom w Brzeżanach
PaństwoPolska (okupowana przez III Rzeszę)
MiejsceBrzeżany
Data6 lipca 1941
Liczba zabitych250–500
Typ atakupogrom
Sprawcanacjonaliści ukraińscy
brak współrzędnych

Pogrom w Brzeżanach – pogrom dokonany 6 lipca 1941 roku przez ludność ukraińską z inspiracji niemieckiej na żydowskich mieszkańcach Brzeżan.

W ostatnich dniach czerwca 1941 roku, po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, funkcjonariusze NKWD zamordowali w miejscowym więzieniu od 174 do 300 więźniów. Zwłoki zamordowanych grzebano na terenie zamku w Brzeżanach lub wrzucano do rzeki Złota Lipa[1][2]. Odnalezienie ofiar NKWD posłużyło za pretekst do organizacji pogromu Żydów, których oskarżono o sympatyzowanie z komunizmem[3]. Było to zgodne z dyrektywami Reinharda Heydricha o prowadzeniu wojny na terenie ZSRR, nakazującymi zachęcanie i inspirację pogromów antyżydowskich przez miejscową ludność[4].

4 lipca 1941 roku Brzeżany zostały zajęte przez Wehrmacht. 6 lipca (niedziela) został przez wojskowe władze niemieckie ogłoszony „dniem swobody”. W ten dzień Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów zorganizowała w Brzeżanach manifestację, połączoną z pogrzebem ofiar, mającą na celu uczczenie zakończenia okupacji sowieckiej, na którą przybyło około 5 tys. Ukraińców, głównie z okolicznych wsi. Manifestacja przerodziła się w pogrom.

Kilkudziesięciu Żydów zmuszono do kopania grobów i grzebania ciał ofiar NKWD. Po wykonanej pracy zostali wymordowani przez tłum, według świadka łopatami[5]. Następnie uczestnicy pogromu rozeszli się po mieście grabiąc, bijąc i zabijając Żydów. Ocenia się, że podczas pogromu zabito 250–300[6], bądź nawet 500[7] osób.

Przypisy

  1. ↑ Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 278. ISBN 83-85195-15-7.
  2. ↑ Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 135. ISBN 83-88747-40-.
  3. ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ​ISBN 978-5-8243-1296-6​ s.78
  4. ↑ Heydrich 29 czerwca 1941 roku wydał rozkaz, w którym polecał wszystkim tzw. Einsatzgruppen policji i służb bezpieczeństwa (tzn. SS i SD) wykorzystanie kół antykomunistycznych i ich nastrojów antyżydowskich do oczyszczenia z Żydów terenów nowo zdobytych na Sowietach: „Zachęta do podjęcia wysiłku przez kręgi antykomunistyczne i antyżydowskie („Selbstreinigungsbestrebungen antikomummunistischer oder antijüdischer Kreise”) w celu samooczyszczenia zawarta została w przemówieniu Heydricha wygłoszonym w Berlinie 17 czerwca, następnie w formie pisemnej wyrażona w rozkazach do szefów czterech Einsatzgruppen z 29 czerwca i włączona do instrukcji dla wyższych dowódców SS i policji z 2 lipca. (Osobyj Archiw, Moskwa, 500-1-25, karty 387,391,393)”, Ian Kershaw, Hitler. 1941-1945 Nemesis, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2003, ​ISBN 83-7301-324-5​, s. 446, przypis 16.
  5. ↑ Bogdan Musiał, Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne!: brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku, Warszawa: Wyd. Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 171, ISBN 83-88747-40-1, OCLC 830344494.
  6. ↑ Холокост..., op.cit, s.78
  7. ↑ Henryk Komański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, Szczepan Siekierka, wyd. Wyd. 2., popr, Wrocław: Nortom, 2006, s. 101, ISBN 83-89684-61-6, OCLC 156875487.

Bibliografia