Pogrom w Przedborzu

Pogrom w Przedbórzu
Państwo Polska
MiejscePrzedbórz
Data27 maja 1945
Liczba zabitych9
Sprawcaoddział Narodowych Sił Zbrojnych dowodzony przez Władysława Kołacińskiego
Położenie na mapie Polski w latach 1945–1951
Mapa konturowa Polski w latach 1945–1951, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia51°05′16″N 19°52′26″E/51,087778 19,873889

Pogrom w Przedborzu – zbrodnia popełniona na żydowskich mieszkańcach miasteczka Przedbórz 27 maja 1945 roku przez oddział Narodowych Sił Zbrojnych. Jego ofiarą padło od siedmiu do trzynastu osób[1].

W artykule naukowym na temat pogromu Joanna Tokarska-Bakir podkreśla, że zamordowano wszystkich Żydów, jakich udało się wówczas odszukać, i ten fakt sprawia, że w przypadku Przedborza można mówić o czystce etnicznej. Przy życiu pozostawiono tylko doktora Juliusza Kamińskiego, znajomego, wcześniej lekarza w oddziale NSZ Władysława Kołacińskiego „Żbika”[1].

Według opisu w „Księdze Pamięci Przedborza – 33 lata po zagładzie” ofiary były ukrywającymi się u okolicznych chłopów żydowskimi mieszkańcami Przedborza, którzy po wojnie mieszkali dla bezpieczeństwa w budynku dawnej restauracji jednego z nich, Becalela Wyszyńskiego[2].

Według wersji dowódcy oddziału, który dokonał mordu, Władysława Kołacińskiego ps. „Żbik” ofiary były wyselekcjonowanymi spośród 300 mieszkających w mieście Żydów rzekomo „płatnymi agentami Moskwy”[3]. Historycy uznali te rewelacje za nieprawdziwe. Po wojnie w Przedborzu przebywało nie więcej niż kilkunastu ocalałych Żydów[4]. Z kolei Instytut Pamięci Narodowej stwierdził jednoznacznie, że zamordowani Żydzi nie byli funkcjonariuszami komunistycznymi[5]. W mordzie oddziałowi „Żbika” pomagali pracownicy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego[6].

Pod budynek zamieszkały przez Żydów podjechał samochód ciężarowy, sprawcy związali ich i wywieźli do lasu, gdzie ich rozstrzelali; zrabowali również ich mienie[2][7].

Nazwiska ofiar wg różnych źródeł to Alter Litmanowicz, Mojżesz Wiernik, Rajzla Salcberg, Estera Kornowa, Józefa Korn i Mendel Fogel; ewentualnie Litmanowicz, Litzband, Aleksandrowicz, Schwartz, 3 NN, w tym 2 kobiety[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c Joanna Tokarska-Bakir, Terror w Przedborzu, noc z 26/27 maja 1945, „artykuł ukaże się w zbiorze "Bracia miesiące"” [dostęp 2021-02-08] (ang.).
  2. ↑ a b Przedborz – 33 shanim le-hurbana, Tel-Avivi, 1977, s. 500
  3. ↑ K. Kersten, Polacy, Żydzi, komunizm – anatomia półprawd 1939-68, 1992, s. 116
  4. ↑ Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2021-02-08].
  5. ↑ Janusz, Nieświęci Wyklęci, www.radomszczanska.pl [dostęp 2021-02-08] (pol.).
  6. ↑ Lokalna gazeta dotarła do archiwalnych dokumentów. Mówią o pogromie Żydów przez żołnierzy wyklętych, naTemat.pl [dostęp 2021-02-08] (pol.).
  7. ↑ Przedborz - Przedborska gmina żydowska, www.przedborz.com.pl [dostęp 2021-02-08].

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Poland (1945–1951) location map.png
Autor: Lukasb1992, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Poland (1945 – 1951)

Equirectangular projection, N/S stretching 160 %. Geographic limits of the map:

  • N: 55.2° N
  • S: 48.7° N
  • W: 13.8° E
  • E: 24.5° E