Pogrom w Safedzie (1929)

Pogrom w Safedzie

Domy zniszczone podczas pogromu
Państwo	Mandat Palestyny
Miejsca wystąpień	Safed
Początek wystąpień	29 sierpnia 1929
Koniec wystąpień	31 sierpnia 1929
Ofiary śmiertelne	18 Żydów
Ranni	80 Żydów
Charakter wystąpień	rozruchy antyżydowskie i antysyjonistyczne
Rezultat wystąpień	stłumienie zamieszek przez wojska brytyjskie
Położenie na mapie Mandatu Palestyny Pogrom w Safedzie
32°57′56″N 35°29′59″E/32,965556 35,499722

Pogrzeb ofiar pogromu

Pogrom w Safedzie – pogrom ludności żydowskiej do którego doszło w dniach 29-31 sierpnia 1929 w mieście Safed w brytyjskim Mandacie Palestyny. Stanowił on część zamieszek w Palestynie. Masakry dopuścili się Arabowie, którzy zabili w mieście 18 Żydów.

Tło historyczne

Miasto Safed jest położone w Galilei, i jest jednym z czterech świętych miast judaizmu (obok Jerozolimy, Hebronu i Tyberiady). W mieście znajdują się groby słynnych rabinów, którzy na przestrzeni wielu lat tutaj działali i poprzez swoją pracę wywarli silny wpływ na społeczność żydowską na całym świecie. Na przestrzeni wieków społeczność żydowska pokojowo współistniała obok społeczności arabskiej. Dopiero wzrost żydowskiego osadnictwa w Palestynie na początku XX wieku przyniósł wzrost niepokojów.

We wrześniu 1928 doszło do silnego sporu wokół Zachodniego Muru w Jerozolimie^[1]. Wzajemne oskarżenia, przeciągające się rozmowy, wyjaśnienia, dochodzenia i negocjacje toczyły się przez cały rok. Wielki mufti Jerozolimy Al-Hadżdż Muhammad Amin al-Husajni wykorzystał cały incydent do twierdzenia, że Żydzi zamierzają przejąć kontrolę nad całością kompleksu meczetu al-Aksa. Informację tę rozpowszechniano poprzez dystrybucję ulotek wśród Arabów w całej Palestynie. W konsekwencji narastało ogólne napięcie, a w wielu miejscach dochodziło do aktów napaści i pobicia Żydów^[2].

15 sierpnia 1929 (żydowskie święto Tisza be-Aw upamiętniające datę zburzenia Pierwszej i Drugiej Świątyni Jerozolimskiej), grupa kilkuset osób z młodzieżowego ruchu rewizjonistycznego Bejtar, w tym członkowie Komitetu ds. Zachodniego Muru Josefa Klausnera, zebrała się pod Zachodnim Murem skandując hasła: „Mur jest nasz!”^[3]. Podnieśli flagę żydowską i odśpiewali hymn Hatikwa. Władze mandatowe były wcześniej poinformowane o demonstracji i otoczyły cały teren dużymi siłami policyjnymi, aby uniknąć jakichkolwiek incydentów^[4]. Arabowie rozpowszechnili jednak pogłoski, że młodzi Żydzi zaatakowali lokalnych mieszkańców i przeklinali imię proroka Mahometa^[5]. Następnego dnia, w piątek 16 sierpnia, po zapalnym kazaniu wygłoszonym w meczecie al-Aksa, Najwyższa Rada Muzułmańska zorganizowała arabską demonstrację. Jej uczestnicy pomaszerowali spod meczetu al-Aksa do Zachodniego Muru, gdzie wyrywali modlącym się Żydom tality i modlitewniki. Pomimo protestów, modlitewniki oraz błagalne karteczki wtykane w szczeliny Muru, zostały spalone. Podczas całego zajścia nikomu nic się nie stało. Jednak następnego dnia w dzielnicy Bucharim został ugodzony nożem 17-letni żydowski chłopiec Abraham Mizrachi. Zmarł wieczorem następnego dnia. Tego samego dnia doszło do bójki i ciężkiego pobicia Araba^[6]. 21 sierpnia w Jerozolimie odbył się pogrzeb zabitego cztery dni wcześniej żydowskiego chłopca. Pogrzeb przybrał formę politycznej demonstracji. Doszło wówczas do próby wejścia do Dzielnicy Muzułmańskiej na Starym Mieście i przepychanek z policjantami^[7]. Późno w nocy, z inicjatywy żydowskiego przywództwa odbyło się spotkanie, na którym miały być obecne najważniejsze osobistości Mandatu Palestyny. Jednak w tym krytycznym momencie okazało się, że zabrakło w kraju przywódców. Wysoki komisarz Palestyny sir John Chancellor był w Londynie, a w jego zastępstwie obowiązki pełnił proarabski sir Harry Charles Luke. Również liderzy społeczności żydowskiej byli poza krajem, na Kongresie Syjonistycznym w Zurychu. Z tego powodu w spotkaniu udział wzięli sir Harry Luke, sekretarz Arabskiego Komitetu Wykonawczego Dżamal al-Husajni i członek żydowskiej Rady Narodowej Jicchak Ben Cewi. Rozmowy nie przyniosły porozumienia, i nie stworzyły możliwości położenia kresu przemocy. Następnego dnia Brytyjczycy podjęli próbę złagodzenia napięcia i uzyskali zgodę obu stron na rozpoczęcie dialogu w następnym tygodniu. Do kolejnych rozmów jednak nie doszło, ponieważ wybuchły arabskie zamieszki w Jerozolimie. Bardzo szybko rozprzestrzeniły się one po innych częściach kraju, docierając do Safedu.

Przebieg

29 sierpnia 1929 imam centralnego meczetu w Safedzie wygłosił kazanie wymierzone przeciwko Żydom. Kierował się on wezwaniem wielkiego muftiego Jerozolimy, który polecił wszystkim Arabom w Palestynie podjęcie działań, aby ukarać winnych Żydów, którzy dopuścili się zabójstwa Arabów w Jerozolimie. Gdy tłum Arabów opuścił meczet, przeszedł przez rynek oddzielający dzielnicę arabską od żydowskiej, i zaatakował żydowskich mieszkańców miasta.

Przez trzy kolejne dni trwały grabieże, rabunki, podpalenia, pobicia i gwałty. Brytyjscy policjanci i urzędnicy administracji nie podjęli żadnych działań, aby powstrzymać masakrę. Niektórzy z Żydów schronili się w budynku seraju w Safedzie, będącym siedzibą administracji mandatowej. Gdy Arabowie wspięli się na otaczający dziedziniec mur, Brytyjczycy nie zareagowali. W rezultacie Arabowie bezkarnie strzelali do siedzących na dziedzińcu Żydów^[8].

W pogromie zginęło 18 Żydów, a około 80 zostało rannych. Około dwustu żydowskich domów zostało splądrowanych, a wiele z nich spalono. Największe zniszczenia nastąpiły w zachodniej części dzielnicy żydowskiej^[9]. Wówczas Arabowie stali się większością w Safedzie^[10].

Konsekwencje

Po zamieszkach wielu Żydów opuściło Safed, ale około 2 tys. pozostało w mieście i odbudowało swoje domy. Wyciągnęli oni wnioski z pogromu i rozpoczęli tworzenie podziemnej organizacji paramilitarnej Hagana.

Natomiast brytyjskie władze mandatowe postanowiły rozdzielić obie społeczności w Safedzie, tworząc obszar ziemi niczyjej pomiędzy nimi. W tym celu wybudowano schody łączące dzielnice arabską z żydowską. Przy schodach wybudowano posterunek policji, który umożliwiał kontrolę sytuacji, a w razie potrzeby pozwalał stanąć policjantom na drodze prowokatorów zamieszek. Pomimo to, co jakiś czas arabscy nacjonaliści przenikali do dzielnicy żydowskiej i dopuszczali się pobić oraz zabójstw. W 1936 zamordowana została w ten sposób rodzina Ungar^[8].

Zobacz też

• Historia Safedu

Przypisy