Pohorelá

Pohorelá
Ilustracja
Widok ogólny
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Słowacja

Kraj

bańskobystrzycki

Powiat

Brezno

Starosta

Jozef Kalman[1]

Powierzchnia

46,9 km²

Wysokość

724 m n.p.m.

Populacja (2011)
• liczba ludności
• gęstość


2332
50 os./km²

Nr kierunkowy

048

Kod pocztowy

976 69

Tablice rejestracyjne

BR

Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pohorelá”
48°51′55″N 20°01′06″E/48,865278 20,018333
Strona internetowa

Pohorelá (węg. Koháryháza) – wieś (obec) w dolinie Hronu na Słowacji, w kraju bańskobystrzyckim, w powiecie Brezno.

Położenie

Wieś położona jest w Kotlinie Helpiańskiej (Heľpianske podolie) u południowych podnóży Niżnych Tatr, a dokładniej szczytu Andrejcová[2]. Praktycznie całość zabudowy znajduje się na prawym brzegu Hronu, w dolinie jego prawobrzeżnego dopływu zwanego Kopanický potok (też: Kopanica). Leży w odległości 33 km na wschód od siedziby powiatu, Brezna.

Historia

Wieś została założona na samym początku XVII w. w ramach osadnictwa na prawie wołoskim. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1612[3]. Wieś należała do feudalnego "państwa" z siedzibą na zamku Murań, którym wówczas władała rodzina Szèchych. Jej mieszkańcy zajmowali się początkowo wyłącznie pasterstwem, pracą w lesie oraz obróbką drewna. W XVIII w., gdy wieś należała do Kohárych, na jej terenie rozpoczęto eksploatację rud żelaza, a w jej wschodniej części, na lewym brzegu Hronu powstała huta żelaza i kuźnica. Rozrastające się wokół nich osiedle robotnicze utworzyło wkrótce nową jednostkę osadniczą zwaną Pohorelská Maša (obecnie w granicach wsi). Sama Pohorelá stała się w XIX w. jednym z głównych ośrodków przemysłowych w dolinie Hronu, mieściła się w niej m.in. dyrekcja tutejszych hut, kuźnic i walcowni należących do rodziny Koburgów.

W latach międzywojennych, zwłaszcza w czasach wielkiego kryzysu gospodarczego z lat 1929-1933, znaczne wpływy uzyskała we wsi, a zwłaszcza wśród pracowników zakładów metalurgicznych w Pohorelskéj Maše, uzyskała Komunistyczna Partia Czechosłowacji. Mieszkańcy brali udział w protestach i strajkach, zwłaszcza w wielkim strajku zorganizowanym na budowie linii kolejowej na trasie Červená Skala - Margecany w czerwcu 1932 r.

W latach II wojny światowej, poczynając od 1943 r., wielu mieszkańców wsi wstępowało do działających w okolicy oddziałów partyzanckich. W schyłkowym okresie słowackiego powstania narodowego, pod koniec października 1944 r., wieś zajęły oddziały niemieckie, postępujące z góry doliny Hronu od Červenéj Skaly. Wyzwolenie spod faszystowskiej okupacji nastąpiło 30 stycznia 1945 r.

Powojenny rozwój wsi, a następnie znaczący spadek jej mieszkańców związany był ściśle z działalnością zakładów metalurgicznych w Pohorelskéj Maše. W połowie lat 80. XX w., gdy zakłady te znajdowały się w szczytowym okresie rozwoju, ludność Pohoreléj liczyła ok. 3,4 tysiąca. W ciągu 30 lat, do 2005 r. (całkowite zamknięcie zakładów[4]) zmniejszyła się o ok. 0,9 tysiąca.

Demografia

Według danych z dnia 31 grudnia 2012, wieś zamieszkiwały 2293 osoby, w tym 1225 kobiet i 1068 mężczyzn[5].

W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[6]:

Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2001 roku następująco[6]:

    Zmiany liczby ludności w miejscowości Pohorelá od 1996 roku.
    Źródło: Štatistický úrad Slovenskej republiky

We wsi jest używana gwara przejściowa słowacko-czadecka. Gwara czadecka jest zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara ze zmieszanymi elementami dialektów małopolskiego i śląskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka[7].

Przypisy

  1. Lista wybranych wójtów, burmistrzów gmin i miast w wyborach do organów gminy (słow.). Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09].
  2. Turystyczna i satelitarna mapa Słowacji. [dostęp 2017-06-05].
  3. Statystyki ogólne miejscowości (ang.). Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09].
  4. "Strojsmalt Holding Pohorelá končí" [1]
  5. Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców (słow.). Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09].
  6. a b Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001 (ang.). Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09].
  7. Júlia Dudášová-Kriššáková, Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 31-35, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).

Bibliografia

  • Linhart Kamil a kolektív: Slovenské Rudohorie. Stolické vrchy, Muránska planina. Turistický sprievodca ČSSR, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1987;
  • Nízke Tatry. Kráľova hoľa. Turistická mapa 1:50 000 ,4. vydanie, VKÚ Harmanec 2002, ISBN 80-8042-315-6.
Przystanek kolejowy
Pomnik poległych podczas I i II wojny
Fragment miejscowości
Kościół katolicki

Media użyte na tej stronie

Erb pohorela.jpg
Autor: Rastislav Pánis, Licencja: CC BY 3.0
CoA of Pohorelá village
Pohorelá NT6.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pohorelá
Pohorelá 6NT6.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pohorelá
Pohorelá 3NT6.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pohorelá
Pohorelá 2NT6.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pohorelá
Pohorela church.jpg
Autor: rasto16901, Licencja: CC BY 3.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy, posiadający numer 603-66/0 na Słowacji.
Flag of Pohorelá.svg
Autor: Ján Pompura, Wektoryzacja: Magasjukur2, Licencja: CC BY-SA 3.0
The flag of village Pohorelá (Slovakia).