Pojezierze Chełmińskie

Pojezierze Chełmińskie
Ilustracja
Mapa regionu
Prowincja

Niż Środkowoeuropejski

Podprowincja

Pojezierza Południowobałtyckie

Makroregion

Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie

Mezoregion

Pojezierze Chełmińskie

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
woj. kujawsko-pomorskie

Pojezierze Chełmińskie (315.11) – mezoregion fizycznogeograficzny w środkowo-północnej Polsce, stanowiący zachodnią część Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego.

Położenie

Pojezierze Chełmińskie graniczy[1]:

Mezoregion leży w całości w obrębie woj. kujawsko-pomorskiego. Jego powierzchnia wynosi 2165 km²[2].

Charakterystyka

Pojezierze Chełmińskie jest wysoczyzną morenową położoną pomiędzy dolinami trzech rzek: Drwęcy, Osy i Wisły[2].

W północnej części znajdują się pagórki moren czołowych, uszeregowane w trzy pasma: północno-, środkowo- i południowowąbrzeskie, zaliczane do subfazy krajeńskiej zlodowacenia bałtyckiego. Południowa cześć regionu nosi cechy deglacjacji powierzchniowej, tzn. przeważają moreny martwego lodu, kemy i ozy. Z morenami wąbrzeskimi związane są sandry: chełmiński, wąbrzeski i jabłonowski[2]. Wysokości wysoczyzny nad poziomem morza na ogół nie przekraczają 120 m, najwyższe wzgórze na północny wschód od Wąbrzeźna osiąga wysokość 134 m[2].

Na Pojezierzu występuje ok. 100 jezior, lecz są to akweny niezbyt duże. Największe są: Jezioro Chełmżyńskie (ok. 3 km², głeb. 27 m), Wieczno I (ok. 1,5 km²) i Wieczno II (ok. 2 km², głęb. 4 m), powstałe z podziału jednego zbiornika wodnego[2].

Pojezierze Chełmińskie jest regionem słabo zalesionym z przeważającą obecnością pól uprawnych. Przeważają brunatnoziemy na glinach zwałowych lekkich, częściowo również ciężkich oraz bielicoziemy na piaskach sandrowych[2].

Region przecina kilka szlaków kolejowych: Toruń-Olsztyn przez Kowalewo Pomorskie, Toruń-Malbork przez Chełmżę, Bydgoszcz-Brodnica przez Chełmżę oraz Grudziądz-Brodnica przez Jabłonowo Pomorskie[2].

W południowo-zachodniej części regionu (okolicy Bydgoszczy) wyróżniono mikroregiony[3]:

Zaludnienie

Głównym miastem, od którego region bierze swą nazwę jest Chełmno – historyczna stolica ziemi chełmińskiej, oddanej w XIII w. przez Konrada Mazowieckiego zakonowi krzyżackiemu i odzyskanej przez Polskę w wojnie trzynastoletniej. Miasto jest położone na zachodnim skraju mezoregionu, na krawędzi Doliny Dolnej Wisły[2]. W środku regionu znajdują się miasta: Chełmża i Wąbrzeźno, a na południowo-wschodnim skraju – także północno-wschodnie osiedla Torunia. Inne mniejsze miasta Pojezierza Chełmińskiego to Kowalewo Pomorskie, Jabłonowo Pomorskie i Radzyń Chełmiński, ponadto wsie Gruta, Świecie nad Osą, Stolno, Lisewo, Książki, Bobrowo, Dębowa Łąka, Papowo Biskupie, Unisław, Dąbrowa Chełmińska i Łubianka[2].

Ochrona przyrody

Wschodnia część mezoregionu, którą stanowi strefa krawędziowa Doliny Dolnej Wisły, objęta jest Nadwiślańskim Parkiem Krajobrazowym. Natomiast część południowa na styku z Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką, wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Strefy Krawędziowej Kotliny Toruńskiej. Z innych obszarów chronionego krajobrazu, które występują we fragmentach na Pojezierzu Chełmińskim można wymienić: Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Drwęcy, Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Osy i Gardęgi i inne.

Mezoregion graniczy również z trzema obszarami Natura 2000: od zachodu i południa z Doliną Dolnej Wisły PLB04003 i Solecką Doliną Wisły PLH04003, a od wschodu z Doliną Drwęcy PLH280001[4]. W całości na jego obszarze znajduje się Torfowisko Linje PLH040020 i Dolina Osy PLH040033

Na zachodnim krańcu mezoregionu, w sąsiedztwie Doliny Fordońskiej istnieją dwa rezerwaty: „Reptowo”, obejmujący starodrzew sosnowy z kolonią czapli siwej oraz „Linje” – torfowisko śródleśne z reliktową brzozą karłowatą. Niedaleko Wąbrzeźna znajduje się rezerwat leśny „Wronie” (buczyna)[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. Narodowy Atlas Polski. Praca zbiorowa. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Warszawa 1978.
  2. a b c d e f g h i j Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. Wyd. 3 uzup., 1 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-16022-7, OCLC 750580903.
  3. Banaszak Józef red.: Środowisko przyrodnicze Bydgoszczy. Wydawnictwo Tannan. Bydgoszcz 1996.
  4. http://natura2000.eea.europa.eu/# dostęp 2010-08-23.

Bibliografia

  • Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. Wyd. 3 uzup., 1 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, ISBN 978-83-01-16022-7, OCLC 750580903.
  • Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska (red.), Iwona Swenson (red.), Zofia Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866.

Media użyte na tej stronie

POL Chełmżą konkatedra Świętej Trójcy 6.jpg
Autor: Maria Golinski, Licencja: CC BY 2.5
Chełmża, konkatedra widziana od południa
Chełmno Square Market.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Market Square in Chełmno
315.11 Pojezierze Chełmińskie.png
Autor: Qqerim, Licencja: CC BY-SA 4.0

Physico-geographical regionalization of Poland
Mezoregion 315.11 Chełmno Lakeland
Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski

Mezoregion 315.11 Pojezierze Chełmińskie