Polacy na Łotwie
Polacy na Łotwie – ludność osiadła na terenie obecnej Łotwy od XVI wieku, zamieszkująca głównie wschodnią część kraju (Łatgalię, dawne województwo inflanckie), wschodnią część Kurlandii – Semigalię (szczególnie powiat iłuksztański) oraz Rygę.
Liczebność
| Liczebność Polaków na Łotwie[1][2][3] | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rok spisu | 1897 | 1920 | 1930 | 1935 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 1996 szac. | 2000 | 2011 | 2020 szac. |
| Populacja | 65 056 | 52 244 | 59 400 | 48 637 | 59 774 | 63 045 | 62 690 | 60 416 | 63 400 | 59 505 | 44 783 | 37 968 |
| Odsetek | 3,4% | 3,3% | 3,1% | 2,6% | 2,9% | 2,7% | 2,5% | 2,3% | 2,6% | 2,5% | 2,2% | 2,0% |
Obywatelstwo
Według oficjalnych statystyk bieżących 1 lipca 2013 na Łotwie zarejestrowano 48 960 Polaków, z tego 37 640 posiadało obywatelstwo Łotwy (77%), 9 917 (20%) według prawa Łotwy nie miało prawa otrzymania obywatelstwa łotewskiego i są łot. „nepilsonis” („nieobywatelami”), to znaczy nie posiadają żadnego obywatelstwa. Jedynie 1 399 Polaków posiada obywatelstwo inne niż Łotwy: Litwy, Białorusi, Ukrainy, Polski, Rosji[4].
Rozmieszczenie
Najwięcej ludności polskiej względnie polskiego pochodzenia mieszka w dawnych Inflantach Polskich (Łatgalii, ok. 22 tys.), a więc w okolicach Dyneburga, Krasławia i Rzeżycy (z czego w Dyneburgu ok. 18 tys., co daje 15,1% ogółu mieszkańców tego miasta) oraz stołeczną Rygę (ok. 17 tys.). W skali całego kraju Polacy stanowią według spisu łotewskiego 2,3% ludności (stan na rok 1998).
Odsetek ludności polskiej na Łotwie (stan 2010) według powiatów i miast wydzielonych
Odsetek ludności polskiej na Łotwie (stan 2008) według okręgów i miast wydzielonych
Rozmieszczenie ludności polskiej na Łotwie(stan 2008) według okręgów (razem z miastami wydzielonymi)
Udział procentowy Polaków w populacji okręgu dyneburskiego
Historia
.jpg)
Początki osadnictwa polskiego na obszarze obecnej Łotwy sięgają XVI wieku, kiedy to głównie na terenie Inflant Polskich osiedlała się polska szlachta. Aż do 1772 Dyneburg i jego okolice stanowiły integralną część Rzeczypospolitej. Silne wpływy miał tu Kościół katolicki. Spowodowało to znaczną polonizację mieszkańców regionu, zwłaszcza elit. O wiele mniej Polaków zamieszkiwało cieszące się autonomią Księstwo Kurlandii i Semigalii (dominowali w rejonie Iłukszty) oraz tzw. Inflanty szwedzkie i Rygę.
Kolejne fale polskiej ludności napływały na Łotwę w XIX wieku.
W okresie międzywojennym przygraniczne tereny Łotwy zasiedlali Polacy emigrujący tam za chlebem oraz przyjeżdżający do prac sezonowych.
Po aneksji Łotwy przez Związek Radziecki w kraju osiadło wielu Polaków z Białorusi, Litwy i Rosji. Wpływ na to miała postępująca industrializacja kraju, której skutkiem był brak rąk do pracy oraz o wiele wyższy standard życia niż w Mińsku i Wilnie. W większości Polakom, których przodkowie byli obywatelami II Rzeczypospolitej i osiedlili się na Łotwie po II wojnie (12 tys.), nie nadano obywatelstwa łotewskiego ani nie przywrócono obywatelstwa polskiego, są bezpaństwowcami[5].
Działalność oświatowa i kulturalna
Po II wojnie światowej przez krótki czas władze radzieckie zezwalały na istnienie polskich szkół powszechnych na Łotwie sprzed 1940, polityka względnej tolerancji skończyła się jednak w 1949, kiedy to zlikwidowano ostatnią polską szkołę w Dyneburgu.
Język polski, poza rodzinnymi domami, od tej pory funkcjonował głównie w kościołach, wykładano w nim jedynie w Seminarium Duchownym w Rydze.
W 1978 grupa ryskich Polaków utworzyła Klub Kultury Polskiej „Polonez”, który stał się zalążkiem powstałego w 1990 w Związku Polaków na Łotwie. W 1997 powstało w Dyneburgu Centrum Kultury Polskiej.
Obecnie istnieje 6 polskich szkół, do których uczęszcza ponad tysiąc uczniów (w tym Polska Szkoła Średnia w Rydze im. Ity Kozakiewicz i Państwowe Gimnazjum Polskie im. J. Piłsudskiego w Dyneburgu), funkcjonuje polskie przedszkole, działają szkoły niedzielne oraz przykościelne towarzystwa.
Polska mniejszość narodowa a polityka
Przewodniczącą Związku Polaków została w 1989 Ita Kozakiewicz – działaczka Łotewskiego Frontu Ludowego lat 1988–1990. Środowiska polskie od początku jednoznacznie opowiedziały się za niezależnością republiki, co uchroniło łotewskich Polaków od niechętnego stosunku państwa łotewskiego.
Polska prasa na Łotwie
Po odzyskaniu przez Łotwę niepodległości znów ukazuje się kilka polskich tytułów: „Polak na Łotwie”', „Czas Łatgalii”, „Echo Rygi”.
Zobacz też
- Bitwa pod Dyneburgiem
- diecezja inflancka
- Łatgalia
- województwo inflanckie
- Polacy na Litwie
- Polacy w Estonii
- Polacy na Białorusi
- Polacy na Ukrainie
Przypisy
- ↑ [1] Accessed 2020-06-07.
- ↑ Ēriks Jēkabsons “Poles in Latvia”. The State Historical Archive of Latvia, 1999 Accessed 2008-10-09.
- ↑ Spis narodowy Łotwy 2011 (wyniki wstępne).
- ↑ Latvijas iedzīvotāju sadalījums pēc nacionālā sastāva un valstiskās iederības. pmlp.gov.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-02)]..
- ↑ Interpelacja nr 5541 - tekst, www.sejm.gov.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
Linki zewnętrzne
| Autochtoniczni Polacy poza RP | |
|---|---|
| Polonia w Europie | |
| Polonia poza Europą |
|
Media użyte na tej stronie
Autor: Julo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pozostałości tzw. polskiego cmentarza w Preiļi
Ethnic Poles percentage in the Daugavpils district, Latvia. Statistic data (2006) from the Daugavpils district official site http://www.drp.lv
Distribution of ethnic Poles in Latvia, 1-st level divisions official 2008 estimations (cities population of respective districts included)
Ethnic Poles in Latvia share, used "Iedzivotaju skaits pašvaldibas pec nacionala sastava (Datums=01.01.2010)" statistic data and File:2000px-Latvia_location_map.svg.png map
Autor: Julo, Licencja: CC0
Gimnazjum Polskie im. J. Piłsudskiego w Daugavpils
Percentage of ethnic Poles in Latvia, 1-st level divisions official 2008 estimations