Pole Marsowe (Petersburg)

Pole Marsowe w Petersburgu

Pole Marsowe (październik 2009 r.)
Państwo	Rosja
Miejscowość	Petersburg
Dzielnica	rejon pietrogradzki
Powierzchnia	9 ha
Data założenia	XVIII (jako Łąka Carycy)
Projektant	Iwan Fomin, Lew Rudniew
Położenie na mapie Petersburga Pole Marsowe w Petersburgu
Położenie na mapie Rosji Pole Marsowe w Petersburgu
59°56′36,96″N 30°19′54,48″E/59,943600 30,331800

(c) Andrew Shiva / Wikipedia, CC BY-SA 4.0

Pole Marsowe w Sankt Petersburgu – widok z lotu ptaka

Pole Marsowe^[1] (ros. Марсово поле) – plac oraz park położony w centrum Petersburga, o powierzchni prawie 9 ha.

Nazwa miejsca pochodzi od rzymskiego boga wojny – Marsa. W pierwszych dekadach istnienia Petersburga była to obszerna łąka, miejsce wypoczynku mieszkańców. Na początku XIX w. teren przekształcono w plac ćwiczeń wojskowych i defilad, wtedy też utrwaliła się nazwa Pole Marsowe. W latach 1918–1940 miejsce funkcjonowało pod nazwą Placu Ofiar Rewolucji, zaś w jego centralnej części powstał pomnik bojowników rewolucji (ros. памятник Борцам революции), wokół którego urządzono park.

Położenie

Pole Marsowe położone jest w centralnej historycznej części Petersburga, pomiędzy brzegiem Mojki, która wytycza jego południową granicę, a ulicą Milionową (granica północna). Od wschodu plac ogranicza Kanał Łabędzi^[1] i biegnąca wzdłuż niego ulica^[2].

Historia i opis

XVIII w.

Pole Marsowe powstało na osuszonych do 1712 r. błotach, położonych niedaleko letniej rezydencji Piotra I^[2]. Na terenie tym odbywały się ćwiczenia wojskowe^[3], ponadto wykorzystywano go do odpoczynku, zabaw i puszczania sztucznych ogni. Wśród ludności miejsce funkcjonowało pod nazwą Potiesznoje pole (Pole Zabaw, Uciech)^[4]. Okolica placu zaczęła zmieniać swoje oblicze po wzniesieniu Pocztowego Dworu, a następnie wykopaniu Pięknego Kanału^[1] między Newą a Mojką, na brzegu którego zaczęły powstawać domy zamożnych mieszkańców miasta^[2]. W latach 40. XVIII w. na polu urządzono ogród spacerowy dla carycy Elżbiety, zaprojektowany przez Bartolomeo Rastrellego i Michaiła Ziemcowa. Ogród przetrwał do 1777 r., od niego ukuta została nowa nazwa miejsca – Łąka Carycy^[4] (Царицын луг)^[2][1]. W 1768 r. w sąsiedztwie Łąki wzniesiony został Pałac Marmurowy, przeznaczony dla Grigorija Orłowa, a następnie wykupiony przez dwór^[5], zwrócony ku Łące swoją elewacją południową^[6]. W kolejnych latach kompleks budynków wokół Łąki dopełniły dom Nikołaja Sałtykowa (1784-1788), dom I. Bieckiego i budynek Głównej Apteki^[7].

Pole Marsowe w Imperium Rosyjskim

W latach 1797–1800 car Paweł I Romanow wzniósł dla siebie nową siedzibę, usytuowaną na południowy wschód od placu – Zamek Michajłowski. Ten sam władca zmienił dotychczasową łąkę w plac przeznaczony do ćwiczeń i parad wojskowych, polecił również ustawić na nim, na południowej granicy, pomnik ku czci zwycięstw odniesionych przez Piotra Rumiancewa oraz pomnik Aleksandra Suworowa pod postacią boga Marsa^[8] (obydwa zostały następnie przeniesione)^[2]. Budynki położone przy placu, który od pomnika Suworowa odtąd nazywano Polem Marsowym^[8], od strony zachodniej, przebudowano na koszary Pawłowskiego pułku lejbgwardii. Ostatnim nowym budynkiem wzniesionym przy placu był powstały w latach 1823–1827 dom Adaminiego^[7]. Do rewolucji lutowej 1917 r. na Polu Marsowym odbywały się parady wojskowe, wydarzenia o charakterze rozrywkowym i sportowym^[2].

W okresie rewolucji i w ZSRR

Po lutym 1917 r. Pole Marsowe stało się miejscem pamięci poległych uczestników rewolucji. 23 marca/5 kwietnia 1917 na placu odbył się uroczysty pogrzeb 184 bojowników, którzy zginęli w starciach z wojskami lojalnymi wobec obalonego cara. Na uroczystość pogrzebową przybyło ok. 800 tys. osób^[9]. 18 czerwca/1 lipca 1917 r. na Polu Marsowym odbyła się demonstracja^[7], która zgromadziła od 400 tys.^[10] do pół miliona uczestników^[7]. Demonstracja miała być aktem poparcia dla nowej ofensywy rosyjskiej armii, byli na niej obecni przedstawiciele Rządu Tymczasowego oraz głównych partii robotniczych. Wbrew oczekiwaniom organizatorów większość zgromadzonych przybyła na miejsce z transparentami domagającymi się przekazania władzy w ręce rad, rezygnacji z ofensywy i usunięcia z rządu ministrów-kapitalistów^[10].

Po zwycięstwie rewolucji październikowej i podczas wojny domowej w Rosji na Polu Marsowym chowano poległych i zmarłych działaczy bolszewickich^[7]. W 1918 r. na Polu Marsowym zostali pochowani zabici w zamachach w 1918 r. szef Czeka w Piotrogrodzie Moisiej Uricki^[11] komisarz ludowy prasy, propagandy i agitacji W. Wołodarski, strzelcy łotewscy uczestniczący w walkach podczas powstania w Jarosławiu w lipcu 1918 r., a także ich dawny komisarz Siemion Nachimson, który został w Jarosławiu rozstrzelany przez białych^[12][7]. W tym samym roku pochowano w tym miejscu czerwonego dowódcę Rudolfa Siwersa^[13]. W 1919 r. na Polu Marsowym pochowano uczestników bitwy o Piotrogród^[7], a także poległego komisarza Nikołaja Tołmaczowa^[13]. 7 listopada 1919 r. na Polu Marsowym urządzono kompleks pomnikowy ku czci poległych rewolucjonistów, według wyłonionego drogą konkursu projektu Lwa Rudniewa^[13]. Na granitowych płytach pomnika, otaczających płyty nagrobne, zapisano inskrypcje ku czci rosyjskich rewolucjonistów autorstwa Anatolija Łunaczarskiego^[13]. W porządkowaniu Pola Marsowego i urządzaniu pomnika brali udział sami mieszkańcy miasta^[14]. Kolejne pochówki działaczy partyjnych i wojskowych odbywały się na Polu Marsowym jeszcze do 1933 r.^[7] Miejsce otrzymało również nazwę Placu Ofiar Rewolucji^[15]. W latach 20. XX w. w bezpośrednim sąsiedztwie pomnika zaaranżowano ogrody miejskie. W 1957 pod kierunkiem architekta Sołomona Majofisa dokonano rekonstrukcji centralnej części pomnika. W tym samym roku zapalono na nim pierwszy w Związku Radzieckim wieczny ogień^[13].

Po 1991 r.

W latach 2012–2017 Pole Marsowe było jednym z kilku miejsc w Petersburgu, gdzie możliwe było organizowanie zgromadzeń publicznych bez zgody władz, jedynie po ich poinformowaniu^[16].

Fotogaleria

Czasy współczesne

• 

  Pole Marsowe z lotu ptaka. Patrząc w kierunku półncnym: na pierwszym planie rzeka Mojka, w oddali – Newa.

• 

  Pomnik Bojowników Rewolucji na Polu Marsowym – wieczny ogień.

• 

  Pole Marsowe – fragment pomnika Bojowników Rewolucji.

• 

  (c) Alex 'Florstein' Fedorov, CC BY-SA 4.0

  Widok na Zamek Michajłowski z Pola Marsowego (2012 r.).

• 

  (c) Alexei Kouprianov, CC BY 2.0

  Wiec antykorupcyjny na Polu Marsowym (czerwiec 2017 r.).

Pole Marsowe w sztuce

• 

  Mieszkańcy Petersburga zjeżdżają na sankach na Łące Carycyńskiej. Lata 20. XIX wieku. Litografia podbarwiona akwarelą, 29,7x43 cm. Państwowe Muzeum Ermitażu.

• 

  Parada z okazji zakończenia działań wojennych w Królestwie Polskim 6 października 1831 roku na Łące Carycyńskiej w Petersburgu. Obraz Grigorija Czerniecowa, 1837 r.

• 

  Cesarz Rosji Aleksander II i szach Iranu Naser ad-Din Szah Kadżar podczas parady na Łące Carycyńskiej, 1873 r. Akwarela (gwasz, ołówek, wapno), Mihály Zichy, 1874 r.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Pole Marsowe na mapie Sankt Petersburga, maps.yandex.ru
• Pole Marsowe – widok z lotu ptaka