Poligony wojskowe w Polsce

Poligon toruński – Święto Wojsk Rakietowych i Artylerii (30 listopada 2012)

Poligony wojskowe w Polsce – zdecydowana większość z poligonów wojskowych powstała przed II wojną światową. Część z nich to poligony poniemieckie lub byłe poligony rosyjskie, później używane również przez Armię Radziecką oraz Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Obecnie wszystkie czynne poligony wojskowe na terenie Polski należą do Sił Zbrojnych RP, część z nich udostępniana jest wojskom sojuszniczym w ramach NATO. Poligony w Polsce zajmują 0,58% powierzchni całego kraju[1].

Lokalizacja

Duże polskie poligony wojskowe rozlokowane są w różnych częściach kraju, lecz można wyróżnić dwa ich największe skupiska:

Poligony garnizonowe znajdują się w okolicy większości miast posiadających stały garnizon wojskowy.

Historia

Jednym z najstarszych poligonów jest poligon toruński, na którym ćwiczenia odbywały się już pod koniec XVIII wieku. Wiekowymi są również: poligon w Łambinowicach z 1864 oraz poligon Orzysz, założony w 1890.

Pierwsze poligony na dzisiejszych ziemiach polskich zostały założone na potrzeby obcych armii. W okresie rozbiorów powstały pierwsze poligony armii pruskiej, potem także rosyjskiej. Pierwsze poligony zakładane przez Wojsko Polskie powstały w okresie dwudziestolecia międzywojennego (np. poligon w Nowej Dębie).

Kolejne poligony na terenie dzisiejszej Polski związane są z niemieckimi przygotowaniami do II wojny światowej – utworzono wtedy m.in. poligon w Bornem Sulinowie, na Pustyni Błędowskiej i szereg obiektów na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Nowe poligony powstawały także w trakcie wojny i były związane głównie z niemieckimi przygotowaniami do operacji Barbarossa. W okresie PRL Wojsko Polskie użytkowało większość poligonów wespół z Armią Radziecką, a na niektóre z nich polscy żołnierze nie mieli nawet wstępu. W tym okresie również powstało kilka nowych poligonów.

Po wycofaniu wojsk radzieckich rozpoczęło się przejmowanie przez Wojsko Polskie pozostawionych poligonów. Ze względu na ograniczone potrzeby polskiej armii zdecydowano o likwidacji wielu poligonów, zaczęto również wykorzystywać poligony garnizonowe do celów cywilnych. Dzisiaj na poligonach kręcone są filmy oraz urządzane zawody motocrossowe.

Podział ze względu na wielkość

Poligony znajdujące się na terenie Polski można podzielić na dwie grupy:

  • duże poligony, ośrodki szkolenia, niezależne jednostki wojskowe służące innym jednostkom z terenu całego kraju,
  • poligony garnizonowe o znaczeniu lokalnym, place ćwiczeń i strzelnice.

Największym z polskich poligonów jest poligon w Świętoszowie (założony w 1898, obszar około 38 tys. ha). Najbardziej znany i najlepiej wyposażony to poligon w Drawsku Pomorskim. Do ciekawszych obiektów należy też zaliczyć poligon w Wędrzynie (m.in. szkolenia wojsk specjalnych), Wicku Morskim/Ustce (poligon przeciwlotniczy), poligon w Nadarzycach (największy lotniczy poligon w Europie) i poligon Orzysz z siedzibą w Bemowie Piskim.

Poligon w Świętoszowie rywalizuje o miano największego poligonu w Europie z Poligonem Jaworowskim na Ukrainie. Mimo że ten ostatni zajmuje obszar ponad 40 tys. ha, jedynie około 29 tys. ha jest wykorzystywanych podczas ćwiczeń.

Podział ze względu na wykorzystanie

Poligony znajdujące się na terenie Polski można ze względu na wykorzystanie podzielić na następujące kategorie:

  • poligony czynne – poligony wykorzystywane w sposób ciągły do prowadzenia ćwiczeń. Poligony takie są pod stałą ochroną wojskową lub inną. Wstęp na czynny poligon jest możliwy jedynie za zgodą komendanta poligonu i tylko w czasie gdy nie są prowadzone ćwiczenia. Przykładami takich poligonów są poligony w Drawsku Pomorskim, w Wicku Morskim i Orzyszu.
  • poligony czynne czasowo – poligony otwarte, zamykane (najczęściej niecałe) jedynie na czas ćwiczeń. Poligony takie często są wykorzystywane jako miejsca detonacji ładunków znalezionych przez saperów oraz miejsca podstawowych ćwiczeń okolicznych jednostek wojskowych. Przykładem takiego poligonu jest poligon w Muszakach.
  • poligony nieczynne – byłe poligony, niewykorzystywane już w celach wojskowych. Zasadniczo nie są strzeżone ani patrolowane. Wstęp do nich jest możliwy co nie oznacza, że bezpieczny. Przykładami poligonów nieczynnych są poligon w Bornem Sulinowie i poligon w Solcu Kujawskim.

Największe poligony w Polsce

PoligonLokalizacjaStatusOpis
Biedruskona północ od miasta Poznań, między Biedruskiem a ChludowemczynnyPoligon wojsk lądowych, wykorzystywany głównie przez Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego jako poligon czołgowy.
Borne Sulinowona południe od miasta Borne SulinowonieczynnyDawny poligon wojsk lądowych, nieużywany od połowy lat 90. XX w., po wycofaniu wojsk radzieckich. Razem z poligonami w Okonku i Nadarzycach tworzył zespół poligonów Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej.
Czarnena północ i południowy zachód od miasta CzarneczynnyPoligon czołgowy.
Czerwony Bórna zachód od miasta ZambrównieczynnyDawny poligon wojskowy, zlikwidowany w 1992 roku. Obecnie więzienie.
Drawsko Pomorskiena południe od miasta Drawsko PomorskieczynnyCentrum Szkolenia Wojsk Lądowych, najnowocześniej wyposażony poligon wojsk lądowych i lotniczych, często wykorzystywany do ćwiczeń w ramach NATO.
Golnicena północny zachód od miasta Bolesławiec, na zachód od wsi GolnicenieczynnyDawny tajny poligon radziecki, Wojsko Polskie miało do niego ograniczony dostęp. Obecnie nadal teren wojskowy.
Jagodnew Lasach Łukowskich, na północny zachód od miasta ŁukówczynnyPoligon lądowy, służy jako poligon akademicki Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych.
KabatPuszcza Bydgoska, na południe od miasta Solec Kujawskiczynny w latach 1941-1994Dawny poligon artyleryjski, podczas II wojny światowej służył do prób z wielolufowymi wyrzutniami „Nebelwerfer”; był powiązany funkcjonalnie z DAG Fabrik Bromberg.
Lipana północny zachód od wsi Lipaczynny czasowoPoligon wojsk lądowych.
Muszakina wschód od miasta Nidzica, koło wsi MuszakinieczynnyByły poligon czołgowy i chemiczny. Oficjalnie zamknięty w 1993, tereny sporadycznie wykorzystywane do ćwiczeń wojskowych.
Nadarzycena północny zachód od wsi NadarzyceczynnyPoligon lotniczy (największy w Europie), wyposażony w bombowe pole robocze. Dawne lotnisko i stojące w jego okolicy wycofane z użytku samoloty wykorzystywane są jako cele. Dawniej razem z poligonami w Bornem Sulinowie i Okonku tworzył zespół poligonów Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej.
Nowa Dębana wschód od miasta Nowa DębaczynnyPoligon wojsk lądowych.
Okonekna zachód od miasta OkoneknieczynnyDawny poligon czołgowy, wycofany z użytkowania w połowie lat 90. XX w. Razem z poligonami w Bornem Sulinowie i Nadarzycach tworzył zespół poligonów Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej.
Orzyszna południowy wschód od miasta OrzyszczynnyZarządzany przez Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych Orzysz z siedzibą w Bemowie Piskim.
Podborskona południowy wschód od miasta Białogard, koło wsi PodborskonieczynnyDawny poligon lotniczy, wycofany z użytkowania w połowie lat 90. XX w.
Przemków-Trzebieńmiędzy miastem Przemków a wsią TrzebieńnieczynnyDawny lotniczy poligon niemiecki, rozszerzony później przez wojska radzieckie w kierunku wsi Trzebień. Wycofany z użytkowania, nadal należy do wojska.
Przejęsławna północny zachód od wsi OsiecznicanieczynnyDawny poligon artyleryjski należący do wojsk radzieckich.
Pstrąże (Strachów)na zachód od wsi KozłównieczynnyDawny poligon niemiecki, obecnie zaplecze koszarowe i magazynowe poligonu Żagań – Świętoszów.
Radomyśl nad Sanemna Sanie, niedaleko ujścia do Wisłyczynny czasowoPoligon służący do ćwiczenia przepraw rzecznych i budowy mostów pontonowych.
Strzepczna południowy wschód od miasta Lębork, między wsiami Strzepcz i OsiekczynnyOśrodek Szkolenie Poligonowego Wojsk Specjalnych
Ślubowomiędzy miastami Mława i Chorzeleczynny czasowoPoligon Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych.
Toruńna południe od miasta ToruńczynnyPoligon artyleryjski, jeden z najstarszych w Polsce i na świecie.
Ustka-Wicko Morskiena wybrzeżu, między miejscowościami Jarosławiec i UstkaczynnyPoligon sił powietrznych, wojsk przeciwlotniczych a także Marynarki Wojennej.
Wędrzynna południowy wschód od miasta SulęcinczynnyPoligon wojsk lądowych, wyposażony m.in. w pas taktyczny ćwiczeń czołgowych oraz pole ćwiczeń wojsk specjalnych.
Zielonkana północny wschód od Warszawyczynny czasowoDawny poligon wojskowy. Nie są tam już prowadzone intensywne ćwiczenia, choć teren nadal jest wykorzystywany przez wojsko np. przez Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia
Żagań-Świętoszówna południe i południowy wschód od miasta ŻagańczynnyOśrodek Szkolenia Poligonowego, połączone poligony Żagań (Karliki) i Świętoszów, zapleczem poligonów jest również dawny poniemiecki poligon w Pstrążu.

Poligony garnizonowe w Polsce

W Polsce istnieje wiele mniejszych poligonów, najczęściej służących lokalnym garnizonom. Przeważnie nie są obszarami zamkniętymi i często oprócz ćwiczeń wojskowych odbywają się na nich różnorakie imprezy plenerowe, są również wykorzystywane przez miłośników airsoftu czy motocrossu. Do takich poligonów należą m.in.:

Przypisy

  1. ↑ Bogusław Politowski. Poligonowy konglomerat. „Polska Zbrojna”. 1/2015, s. 38. Wojskowy Instytut Wydawniczy. ISSN 0867-4524. (pol.). 

Media użyte na tej stronie

REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references
Święto Wojsk Rakietowych i Artylerii 2012. ASH Krab 1.jpg
Autor: Ministerstwo Obrony Narodowej, Licencja: Attribution
ASH Krab. Święto Wojsk Rakietowych i Artylerii, Toruń, 30 listopada 2012