Polijodki

Polijodki, wielojodki – związki chemiczne typu soli zawierające aniony zbudowane z trzech lub więcej atomów jodu. Najczęściej spotykane są trójjodki (trijodki) o wzorze ogólnym MI
3
(gdzie M to kation jednowartościowy), rzadsze są cztero- i pięciojodki (odpowiednio M
2
I
4
i MI
5
), a największym znanym anionem polijodkowym jest I3−
29
. Powstają w reakcji jodu z jodkami, np.:

I
+ I
2
→ I
3

Historia

Pierwszym opisanym polijodkiem był trójjodek strychniny otrzymany w 1819 przez Pelletiera i Caventou, kilka lat po odkryciu jodu (1811). W 1830 polijodki wprowadzone zostały jako odtrutka na strychninę używaną wówczas w Paryżu do uśmiercania bezpańskich psów. W roku 1833 ustalona została struktura trójjodku amonu, NH
4
I
3
.

Budowa i właściwości

Budowa anionu trójjodkowego

Polijodki mogą występować w bardzo zróżnicowanych strukturach przestrzennych, które dla większych jonów mogą przybierać formę łańcuchów prostych lub rozgałęzionych, a także trójwymiarowej sieci. Wolny anion trójjodkowy I
3
ma budowę liniową i równe długości wiązań, w związkach długość wiązań może jednak się różnić (parametry jonu I
a
I
b
I
c
):

związekI
a
I
b
(pm)
I
b
I
c
(pm)
kąt (°)
TlI
3
306,3282,6177,9
RbI
3
305,1283,3178,11
CsI
3
303,8284,2178,00
NH
4
Is
311,4279,7178,55

Czterojodek I2−
4
jest także liniowy, natomiast pięciojodek I
5
ma kształt litery V, a siedmiojodek I
7
kształt piramidy. Budowę wielu polijodków można znaleźć w bazie danych Cambridge Structural Database.

Polijodki otrzymuje się zazwyczaj przez zmieszanie roztworów jodu i jodku w odpowiednich proporcjach i środowisku. Jednostki budowlane polijodków to jod (kwas Lewisa) i jodek (zasada Lewisa):

mI
2
+ nI
→ I
m+n
n-
(m i nliczby naturalne; m > 0, n = 1 – 4)

Stabilność jonów polijodkowych maleje wraz z ich wielkością, przy czym duże polijodki są trwalsze, jeśli mają wysoką symetrię. W roztworach wodnych stabilny jest wyłącznie I
3
, wyższe polijodki wymagają środowiska kwaśnego. Stabilność polijodków silnie wzrasta w roztworach niewodnych. Polijodki są dobrze rozpuszczalne w wielu rozpuszczalnikach organicznych.

Zobacz też

Bibliografia

  • Per H. Svensson, Lars Kloo, Synthesis, Structure, and Bonding in Polyiodide and Metal Iodide–Iodine Systems, „Chemical Reviews”, 103 (5), 2003, s. 1649–1684, DOI10.1021/cr0204101.

Media użyte na tej stronie