Polisemia

Polisemia, polisemantyzm[1], wieloznaczność[2][3] (gr. polýs „liczny”, sêma „znak”) – zjawisko wyrażania różnych treści za pomocą jednego środka językowego[3][1]. Znaczenia te powinny być ze sobą wzajemne powiązane[4][5] (np. na zasadzie metonimii[3]), mieć wspólne pochodzenie i wynikać z sensu podstawowego[6]. Zjawisko polisemii, w odróżnieniu od homonimii, zachodzi w ramach pojedynczego leksemu[7].

Przykłady:

  • powód – 1) przyczyna, 2) termin prawny oznaczający osobę pozywającą do sądu
  • język – 1) organ ciała, 2) mowa ludzka

Charakter polisemiczny wykazuje duża część zasobu słownego języka[8]. Polisemia stanowi łatwy środek wzbogacania inwentarza leksykalnego[9], szczególnie powszechny w przypadku słów często używanych[10][11]. Polisemia wyrazu w jednym języku często przypomina zakres znaczeniowy tego samego wyrazu w innych językach, co uchodzi za świadectwo prawidłowości rozwojowych semantyki[12]. Polisemia może również powstawać w wyniku naśladowania (kalkowania) innego języka[13]. Na przykład polskie i czeskie słowo „zamek”, mające charakter polisemiczny (oznacza zarówno budowlę, jak i element zamykający), uzyskało znaczenie budowli pod wpływem niemieckiego wyrazu Schloss[14].

Zjawisko polisemii odróżnia się od homonimii, czyli związku między wyrazami identycznymi pod względem brzmienia, ale niedających się sprowadzić do wspólnego źródła lub niewykazujących uchwytnej zależności[13]. Kryteria wypracowane przez językoznawstwo są jednak niejasne i ścisłe odgraniczenie homonimii od właściwej polisemii nie zawsze jest możliwe[4][6].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Gheorghe Constantinescu-Dobridor, polisemie, [w:] Dicționar de termeni lingvistici, Editura Teora, 1998 [dostęp 2018-11-04] (rum.).
  2. ↑ Lachur 2004 ↓, s. 175.
  3. ↑ a b c Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 245, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  4. ↑ a b Lachur 2004 ↓, s. 180.
  5. ↑ From meaning to form, [w:] Halvor Eifring, Rolf Theil, Linguistics for Students of Asian and African Languages, Uniwersytet w Oslo [dostęp 2019-06-12] (ang.).
  6. ↑ a b Hadumod Bußmann, Routledge dictionary of language and linguistics, Gregory Trauth, Kerstin Kazzazi (tłum.), Londyn: Routledge, 1998, s. 918, ISBN 0-415-02225-8, OCLC 41252822 (ang.).
  7. ↑ Jarmila Panevová, Eva Hajičová, Petr Sgall: Úvod do teoretické a počítačové lingvistiky. I. svazek, Teoretická lingvistika. Wyd. 1. Praga: Karolinum, 2002, s. 24. ISBN 80-246-0470-1. OCLC 53262536. (cz.)
  8. ↑ David Crystal, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Blackwell Publishing, 2008, s. 373–374, ISBN 978-1-4051-5296-9 (ang.).
  9. ↑ Anna A. Jászó, A magyar nyelv könyve, wyd. 9, Budapeszt: Trezor Kiadó, 2007, s. 492–494, ISBN 978-963-8144-19-5, OCLC 978115907 (węg.).
  10. ↑ Mathée Giacomo, Louis Guespin, Dictionnaire de linguistique, Paryż: Larousse, 1991, s. 369–370, ISBN 2-03-340308-4, OCLC 24702153 (fr.).
  11. ↑ Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 228.
  12. ↑ Lachur 2004 ↓, s. 176.
  13. ↑ a b Ondruš i Sabol 1987 ↓, s. 225–226.
  14. ↑ Brian Leonard Mott, Semantics and Translation for Spanish Learners of English, Edicions Universitat Barcelona, 2011, s. 109, ISBN 978-84-475-3548-4 (ang.).

Bibliografia