Polityka zagraniczna Niemiec

Logo Ministerstwa Spraw Zagranicznych Niemiec

Polityka zagraniczna Niemiec obejmuje relacje bilateralne oraz członkostwo w formatach multilateralnych i organizacjach międzynarodowych i regionalnych (m.in. Unia Europejska, Organizacja Narodów Zjednoczonych, NATO, G7)^[1], także działania w sferze ochrony praw człowieka, ochrony klimatu, pomocy humanitarnej oraz migracji^[2].

Kształtowanie się głównych celów i kierunków polityki zagranicznej po zjednoczeniu Niemiec

Po zjednoczeniu Niemiec i zmianie sytuacji międzynarodowej potrzebne było zdefiniowanie interesu narodowego oraz kierunków celów polityki zagranicznej. W 1994 roku w rządowej Białej Księdze dotyczącej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Niemiec określono 5 podstawowych interesów^[3][4]:

• ochronę wolności, bezpieczeństwa, integralności terytorialnej i dobrobytu Niemiec
• integrację Niemiec z demokracjami europejskimi w ramach Unii Europejskiej
• trwały i zrównoważony sojusz transatlantycki z USA jako mocarstwem światowym
• dążenie do porozumienia i partnerstwa ze wschodnimi sąsiadami oraz ich przyłączenie do struktur zachodnich, a także ukształtowania nowego europejskiego systemu bezpieczeństwa
• przestrzeganie praw człowieka oraz sprawiedliwego światowego ładu gospodarczego opartego na gospodarce wolnorynkowej

Nastąpiło też zdefiniowanie kierunków polityki zagranicznej, szczególnie w obszarze polityki wschodniej wyodrębniając politykę wobec krajów Europy Środkowej-Wschodniej, Rosji i Wspólnoty Niepodległych Państwa oraz krajów zachodniobałkańskich. Z obszaru polityki zachodniej wydzielono kwestie integracji europejskiej oraz relacji transatlantyckich^[3]. Założenia te nie uległy znaczącym zmianom po przejęciu władzy w Niemczech przez koalicję socjaldemokratów i zielonych w 1998 roku^[4].

Relacje europejskie

Niemcy pełnią wiodącą rolę w Unii Europejskiej. W okresie rządów Angeli Merkel zauważana była zmiana w polityce europejskiej Niemiec w kierunku wzrostu znaczenia niemieckiej racji stanu kosztem solidarności europejskiej i potrzeb innych krajów UE (w szczególności krajów postkomunistycznych)^[5].

Podczas przemówienia na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie w maju 2009 kanclerz Merkel zdefiniowała cztery zasady polityki europejskiej Niemiec^[6]:

• łączenie interesów niemieckich i spojrzenia całościowego (poszukiwanie rozwiązań łączących małe i duże państwa Unii Europejskiej)
• dalsze pogłębianie procesu integracji europejskiej
• świadomość niepowtarzalności Unii Europejskiej i poparcie rozwiązań przyjętych w traktacie lizbońskim
• funkcjonowanie Unii Europejskiej na bazie wspólnych wartości

Relacje z USA

Rozmowa prezydenta Niemiec Joachima Gaucka z prezydentem USA Barackiem Obamą w Berlinie, 2013

Wśród czynników wpływających na istotne znaczenie stosunków amerykańsko-niemieckich są^[7]:

• rola USA jako największej gospodarki świata
• wysoki poziom wymiany handlowej (USA są najważniejszym odbiorcą niemieckich towarów i usług) i inwestycji (USA są największym inwestorem zagranicznym w Niemczech)
• uzależnienie Niemiec od technologii amerykańskich (IT, sztuczna inteligencja)
• znaczenie USA jako gwaranta bezpieczeństwa
• obecność wojskowa USA w Niemczech (35 tysięcy żołnierzy)

W ostatnich latach obszary problemowe we wzajemnych stosunkach obejmowały kwestie bezpieczeństwa oraz stosunek do Chin i Rosji^[8]. Pogorszenie stosunków niemiecko-amerykańskich uwidoczniło się w okresie prezydentury Donalda Trumpa^[7].

Relacje z Rosją

(c) Kremlin.ru, CC BY 4.0

Prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier podczas wizyty w Rosji, 2017

W niemieckiej polityce zagranicznej Rosja zajmuje kluczowe miejsce z uwagi na jej położenie geopolityczne, potencjał demograficzny i militarny, zasoby surowcowe, rynek zbytu dla towarów niemieckich oraz tradycję dwustronnej współpracy. W niemieckiej percepcji Rosję postrzegano jako strategicznego partnera i dominowała postawa kooperacji zamiast konfrontacji^[9]. Jednym z paradygmatów polityki zagranicznej Niemiec było rozwijanie dobrych relacji z Moskwą na równi z polityką rozszerzenia NATO i UE w Europie Środkowej. Było to związane z doświadczeniami historycznymi (II wojna światowa, pokojowe zjednoczenie Niemiec)^[10]. Wyraźnym przykładem niemiecko-rosyjskiej współpracy jest budzący wiele kontrowersji Gazociąg Północny.

Po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku prezydent Frank-Walter Steinmeier przyznał się do błędów w dotychczasowej polityce Niemiec w stosunku do Rosji^[11].

Zobacz też

• Stosunki polsko-niemieckie
• Stosunki niemiecko-ukraińskie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ministerstwo Spraw Zagranicznych Niemiec