Polkowice

Polkowice

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz i poewangelicki kościół, obecnie rzym.-kat., pw. św. Barbary
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	polkowicki
Gmina	Polkowice
Prawa miejskie	1291–1945 i od 1967[1]
Burmistrz	Łukasz Puźniecki
Powierzchnia	23,74 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	22 486[2] 947,2 os./km²
Strefa numeracyjna	76
Kod pocztowy	59-100 i 59-101
Tablice rejestracyjne	DPL
Położenie na mapie gminy Polkowice Polkowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Polkowice
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Polkowice
Położenie na mapie powiatu polkowickiego Polkowice
51°30′04″N 16°04′03″E/51,501111 16,067500
TERC (TERYT)	0216044
SIMC	0954165
Hasło promocyjne: Serce Zagłębia Miedziowego[3]
Urząd miejski ul. Rynek 1 59-100 Polkowice
Strona internetowa
BIP

Polkowice – miasto powiatowe leżące na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie polkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Polkowice. Położone przy drodze ekspresowej S3 (trasa międzynarodowa E65) i drodze wojewódzkiej nr 331, na południowo-wschodnim skraju Wzgórz Dalkowskich w kierunku Doliny Szprotawy. Stanowi jeden z głównych ośrodków przemysłowych Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Na terenie miasta znajduje się podstrefa Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w której znajdują się m.in. zakłady: CCC, Volkswagen Motor Polska, Sitech, Sanden.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 23,74 km²^[4].

W latach 1946–1967 osiedle typu miejskiego, a od 1 stycznia 1967 roku ponownie miasto^[1]. W latach 1954–1972 Polkowice były siedzibą, utworzonej w miejsce gminy, Gromady Polkowice, a w wyniku kolejnej reformy gminnej^[5], od 1 stycznia 1973 roku ponownie siedzibą Gminy Polkowice^[6]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. legnickiego. Z dniem 10 sierpnia 1998 roku Polkowice stały się siedzibą powiatu polkowickiego^[7].

Toponimia

Nazwa Polkwice wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie^[8].

Nazwa miejscowości pochodzi od imienia Bolko, które jest staropolskim derywatem słowiańskiego imienia męskiego Bolesław będącym imieniem dynastycznym w polskiej dynastii Piastów oraz czeskiej Przemyślidów.

Według pierwszych zapisków Bolesław I Wysoki z dynastii Piastów wybudował w lesie na miejscu dzisiejszego miasta dwór myśliwski zwany Bolkowicami. Miano to ulegało z biegiem czasu modyfikacjom – Bolkewice, Pulkowice, Polkowice, by dostosować się do wymowy niemieckiej poprzez formę Bolckowitz i ostatecznie Polkwitz. Miejscowość została zapisana w łacińskim dokumencie wydanym w 1333 roku we Wrocławiu w zlatynizowanej staropolskiej formie Polcovicz^[9]. W 1475 roku w łacińskich statutach Statuta Synodalia Episcoporum Wratislaviensium miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Polkewicze oraz Polkowice^[10].

W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Polcovitium^[11]. W dziele Matthäusa Meriana pt. „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae” z 1650 roku miasto zanotowane jest pod dwiema nazwami Bolkowitz oraz Polckwitz^[12].

Polską nazwę Bolkowice oraz niemiecką Polkwitz w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[13]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX podaje dwie polskie nazwy miejscowości – Polkwice i jako starszą – Bolkowice oraz niemieckie Polkwitz, Pulkwitz, Bolkowitz, Bolkwitz^[14].

Po dojściu do władzy narodowych socjalistów zmieniono nazwę miasta w latach 1937–1945 na całkowicie niemiecką Heerwegen. W 1945 r. administracja polska wybrała jako polską nazwę miasta dawną formę Polkowice^[15].

W łacinie występuje w formie Polkovitium^[16].

Historia

Rynek – pierzeja północna

(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Deptak w centrum Polkowic

Losy ziemi polkowickiej były od wczesnego średniowiecza związane z losami politycznymi całego Śląska. W szczególności utworzonego w połowie XIII w. Księstwa głogowskiego.

Na długo przed uzyskaniem praw miejskich Polkowice były osadą targową – leżały na szlaku handlowym między grodem Dziadoszan – Głogowem a Trzebowian – Legnicą. Oprócz uprawy roli, mieszkańcy zajmowali się też handlem i obsługą karawan kupieckich. W 1180 znajdował się tu dwór myśliwski księcia wrocławskiego Bolesława Wysokiego. Gdy w 1223 r. książę Henryk Brodaty oddał Sychową opatowi Cystersów z Lubiąża; Guntherowi, mieszkańców jako łazęków^[17] poddał pod jurysdykcję starosty Bogdana z Polkowic wymienionym po łacinie jako Bogdan de Polkovic^[17]. Prawa miejskie nadał Polkowicom książę głogowski Konrad I przed 1272 r. prawdopodobnie w 1265 r. Pierwsza wzmianka jako o „civitas” z 1291 r. Od lokacji miasta na prawie niemieckim do końca XIV w. w imieniu księcia miastem rządzili dziedziczni wójtowie. W 1406 r. mieszczanie powołali Radę Miejską, a w 1407 miasto wykupiło dziedziczne wójtostwo, a władzę w mieście przejęła Rada Miejska z burmistrzem na czele. W 1457 r. miasto doszczętnie spłonęło. Ponowne zniszczenia i wyludnienie miasta nastąpiło w czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) oraz epidemii dżumy w 1680 r.

W wyniku wojen śląskich (1740–1763) Polkowice wraz z całym księstwem głogowskim przeszły z monarchii Habsburgów austriackich we władanie Prus (w 1741 r.). Wraz z nową państwowością, wprowadzono na Śląsku zmiany administracyjne: Śląsk podzielono na dwa departamenty i ich władze administracyjne w postaci kamer wojenno-dominalnych, z siedzibą we Wrocławiu (dla Śląska Środkowego i Górnego) oraz w Głogowie (dla Śląska Dolnego), oraz na powiaty – departament kamery głogowskiej obejmował 16 powiatów, wrocławskiej – 32, na ich czele stali starostowie. Rada Miejska przestała mieć wpływ na miejskie wydatki, na które zgodę wydawała Królewska Izba Skarbowa w Głogowie. Urzędników miejskich mianowali urzędnicy królewscy. Wybory do Rady Miejskiej odbyły się dopiero w 1809 r., po ogłoszonych w 1808 r. reformach w organizacji samorządów miejskich (w ramach wielkich reform państwa pruskiego, po klęskach w wojnach z napoleońską Francją). Mieszkańcy wybierali Radę, która wybierała członków magistratu i burmistrza. Wybory musiały być zatwierdzone przez króla. Wojny napoleońskie doprowadziły miasto do ruiny gospodarczej. W XVIII-XIX w. przybyli tu osadnicy holenderscy, którzy budowali liczne wiatraki, rozwinęło się również płóciennictwo i garncarstwo. W 1807 w Polkowicach przebywał Napoleon, a rok później legion polski udający się do Hiszpanii^[18].

Druga połowa XIX w. była okresem wzmożonego rozwoju miasta, Polkowice były wówczas dużym ośrodkiem polonijnym. W latach 1852–1853 zbudowano nowy ratusz (do dziś istniejący). W 1900 r. Polkowice uzyskały połączenie kolejowe z resztą kraju, w 1901 – połączenie telefoniczne, 1907 – elektryczne oświetlenie ulic. W latach 1937–1945 miasto nosiło nazwę Heerwegen.

Pod koniec 1939 r. w mieście znaleźli się pierwsi robotnicy przymusowi z Polski, pracujący głównie w gospodarstwach rolnych. W roku następnym powstał też obóz jeniecki dla żołnierzy francuskich. W wyniku II wojny światowej i zmiany granic miejscowość znalazła się w 1945 pod polską administracją i uzyskała nazwą Polkowice. Tutejsza niemiecka ludność została wysiedlona w nowe granice Niemiec. Na jej miejsce przybyli polscy osadnicy z Poznańskiego i Łódzkiego oraz ekspatrianci z Kresów Wschodnich^[19]. Ze względu na niewielkie rozmiary Polkowice po wojnie nie zostały zakwalifikowane do rzędu miast. 1 stycznia 1967 r. Polkowice ponownie otrzymały prawa miejskie. 1 stycznia 2005 do miejscowości została dołączona pobliska wieś – Polkowice Dolne.

Najważniejsze wydarzenia w historii Polkowic:

• 1265 – nadanie praw miejskich
• 1291 – nadanie herbu
• 1406 – pierwsza Rada Miejska
• 1490 – przejście pod panowanie Czech
• 1741 – przejście pod panowanie Prus
• 1936 – zmieniono nazwę na Heerwegen
• 1945 – włączenie miasta do Polski pod nazwą Polkowice
• 1946 – odebrano Polkowicom prawa miejskie
• 1967 – ponowne nadanie praw miejskich
• 1998 – Polkowice uzyskały status miasta powiatowego
• 2005 – do Polkowic została przyłączona pobliska wieś – Polkowice Dolne
• 2007 – nadanie pierwszych honorowych obywatelstw oraz premiera hejnału miasta – kompozycja Jana Kantego Pawluśkiewicza
• 2021 - odsłonięto pomnik "Golgota Wschodu", zrealizowany przez Stowarzyszenie Patriotyczne Polkowice^[20].

Zabytki

Ruiny zabytkowego młyna – wiatraka

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[21]:

• obręb Starego Miasta – Rynek polkowicki, z 1265 r.
• kościół par. pw. św. Michała Archanioła, z XV/XVI w., XVII w., XX w.
• kościół ewangelicki, obecnie rzym.kat. pw. św. Barbary, Rynek, z k. XIX w.
• ratusz (stary i nowy), z XV w., XVIII w., XX w.
• młyn – wiatrak holender, ul. Głogowska, z k. XIX w.

Polkowice Dolne

• park, z k. XIX w.

inne zabytki w Polkowicach:

• willa Morgenrothów, obecnie pozostałości na strychu budynku Straży Miejskiej
• lokomotywa Graf Recke Vollmerstein, obecnie nie istnieje.

Podział

Miasto dzieli się na^[22]:

• Osiedle Sienkiewicza
• Osiedle Krupińskiego
• Osiedle Gwarków
• Osiedle Centrum
• Osiedle Rynek
• Osiedle Dąbrowskiego
• Osiedle Hubala
• Osiedle Polanka
• Osiedle Staszica
• Osiedle Polkowice Dolne

Demografia

Liczba ludności Polkowic na przestrzeni lat 1885–2017.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 22 486 mieszkańców^[2].

Piramida wieku mieszkańców Polkowic w 2017 roku^[23].

Edukacja

Żłobki

• Żłobek miejski nr 1 "Krasnal"

Przedszkola

• Przedszkole miejskie nr 2 "Słoneczko"
• Przedszkole miejskie nr 3
• Przedszkole miejskie nr 4 im. Misia Uszatka
• Przedszkole miejskie nr 5
• Przedszkole miejskie nr 6 z oddziałami integracyjnymi

Szkoły podstawowe

• Katolicka Publiczna Szkoła Podstawowa
• Szkoła podstawowa nr 1 im. Jana Wyżykowskiego
• Szkoła podstawowa nr 2 im. Kornela Makuszyńskiego
• Szkoła podstawowa nr 3 im. Arkadego Fiedlera
• Szkoła podstawowa nr 4 im. Marii Skłodowskiej - Curie

Szkoły ponadpodstawowe

• Zespół Szkół im. Narodów Zjednoczonej Europy
• Katolickie Publiczne Liceum Ogólnokształcące

Szkoły Wyższe

• Uczelnia Jana Wyżykowskiego

Kultura

Imprezy kulturalne w mieście organizuje Polkowickie Centrum Animacji. Najważniejsze z nich to:

• Oblicza Teatru (do 2011 r. pod nazwą "Polkowickie Dni Teatru")^[24]
• Dni Polkowic
• Polkowickie Lato Kulturalne
• Festiwal Muzyki Organowej
• W kręgu CUltur – miedziowe spotkania z kulturą...

Oprócz wyżej wymienionych wydarzeń kulturalnych odbywają się różne wystawy, konkursy, przeglądy itp. (Występy Grupy Teatralnej „Antrakt”, występy Grupy Teatralnej „A-DE-TE” działających na terenie PCA)

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół św. Michała Archanioła

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Michała Archanioła (kościół pw. św. Michała Archanioła i kościół filialny pw. św. Barbary)
  • parafia Matki Boskiej Łaskawej
  • parafia Matki Bożej Królowej Polski
• Kościół Chrystusowy w Rzeczypospolitej Polskiej
  • Zbór w Polkowicach
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Polkowice-Wschód
  • zbór Polkowice-Zachód (Sala Królestwa ul. Sucharskiego 9)^[25][26]

Administracja

Burmistrzowie miasta:

• 1945–1946 – Józef Trzmielewski^[27]
• 1989–1992 – Przemysław Walczak
• 1992–1994 – Henryk Krawczyszyn
• 1994–2001, 2003–2006 – Emilian Stańczyszyn
• 2001–2003 – Stanisława Bocian
• 2006-2018 – Wiesław Wabik
• od 2018 - Łukasz Puźniecki

Sport i rekreacja

(c) Tomasz "odder" Kozlowski, CC BY-SA 2.5

Zdjęcie przedstawiające trzy zewnętrzne zjeżdżalnie w parku wodnym

Polkowickie zespoły sportowe:

• Górnik Polkowice – piłka nożna
• LKS Polkowice – lekkoatletyka
• CCC Polkowice – koszykówka
• CCC Sprandi Polkowice – kolarstwo
• MKSTS Polkowice – tenis stołowy
• KPC Górnik Polkowice – podnoszenie ciężarów
• Cuprum Polkowice – piłka nożna halowa
• MKS Płetval Polkowice – pływanie
• STZ Polkowice – tenis ziemny

W mieście zlokalizowany jest Aquapark Polkowice, który składa się z zespołu basenów oraz pływalnię, 5 zjeżdżalń (w tym jednej wewnętrznej), spa, sauny, siłownię, kręgielnię, stoły bilardowe, salę fitness, jaskinię solną, solarium, kriokomorę. Znajdują się tam też dwa inne baseny – Niekryty basen Grzybek, otwierany tylko w okresie letnim i kryty basen sportowy przy Szkole Podstawowej nr 3. Niedawno został zbudowany stadion lekkoatletyczny, na którym trenować będzie LKS Polkowice.

Droga świętego Jakuba

Przez miasto przebiega Dolnośląska Droga św. Jakuba odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Miejscowości partnerskie

• Gmina Sickte (Niemcy)^[28]
• Gmina Heumen (Holandia)^[29]

Zobacz też

• Polkowice (stacja kolejowa)
• Polkowice Dolne

Przypisy

Bibliografia

• Colmar Grünhagen: Codex Diplomaticus Silesiae T.22 Regesten zur schlesischen Geschichte 1327-1333. Breslau: E. Wohlfarth’s Buchhandlung, 1903.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Polkowic
• Internetowy Serwis Informacyjny Polkowic. polkowice.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-09)].
• Polkwice (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 598 .