Polna (województwo małopolskie)
| Artykuł | 49°40′22″N 20°59′6″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°40'22.1"N, 20°59'6.0"E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 0 m |
| wieś | |
.jpg) Zabytkowy kościół św. Andrzeja Apostoła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2019) | 1093[1] |
| Strefa numeracyjna | 18 |
| Kod pocztowy | 33-331 |
| Tablice rejestracyjne | KNS |
| SIMC | 0428057 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Grybów _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy wiejskiej Grybów") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
 49°40′22″N 20°59′06″E/49,672778 20,985000 | |
Polna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Grybów.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Środowisko przyrodnicze
Miejscowość położona na Pogórzu Rożnowsko-Ciężkowickim w dolinie potoku Polnianka[2]. Na południowy wschód od wsi piętrzy się wzniesienie Zielona Góra (690 m n.p.m.). Okolice Polnej mają urozmaiconą budowę geologiczną, łączą się tutaj dwie płaszczowiny: śląska i magurska. Niedaleko wsi położony jest rezerwat przyrodniczy (droga łącząca Polną z Wyskitną), w którym rosną 300-letnie lipy i dęby[3]. W kompleksie leśnym należącym do mieszkańców wsi Polna, przy jednej z dróg na Maślaną Górę, znajduje się źródełko „św. Jana”, z którego woda leczy choroby oczu (kataraktę i zapalenie spojówek).
Historia
Polna istniała przed 1375 rokiem. W roku 1383 roku Polna wzmiankowa jest na prawie niemieckim. Właścicielem wsi był w tym czasie Mroczko, syn Mroczka z Sędziszowic. Po nim dziedziczył wieś jego syn Andrzej. Zmarł on już przed rokiem 1430, gdyż pojawia się w źródłach wdowa po nim Beata. Majątek jego odziedziczyli synowie Jan, Mikołaj i Jakub, którzy w 1435 roku sprzedali Polną za 540 grzywien Pawłowi, dziedzicowi Bobowej. Tenże Paweł dokonał w 1437 roku rozgraniczenia Polnej i Szalowej z dziedzicem tej ostatniej wsi – Adamem.
W następnych latach wieś często zmieniała właścicieli. Część jej odziedziczyli synowie Pawła z Bobowej: Jan i Stanisław. Pewne udziały przypadły Zawiszy Czamblowskiemu z Lipinek oraz Stanisławowi Staszkowskiemu, który według Jana Długosza występuje jako jedyny dziedzic Polnej. Spadkobierczyni Jana z Bobowej Danuta Zakrzewska sprzedała jego część Eliazarowi z Bruśnika, który z kolei odsprzedał ją w 1486 roku Janowi Gładyszowi z Szymbarku. Gładysz odkupił też pozostałą część Polnej w 1489 roku od Jakuba Staszkowskiego, syna Stanisława za 400 grzywien. W 1490 roku miał miejsce krótkotrwały zastaw Polnej Stanisławowi z Szalowej. W końcu XV wieku znajdował się we wsi folwark rycerski, z którego dziesięcinę płacono miejscowemu plebanowi. Dziesięcina pieniężna z łanów kmiecych uiszczana była na rzecz biskupstwa krakowskiego.
W pierwszej połowie XVI wieku Polna pozostawała własnością Gładyszów. Opiekunem małoletnich dzieci Jana Gładysza był w 1504 roku jego bratanek Jakub z Kowalowych. Po osiągnięciu wieku dorosłego dziedzictwo Polnej przejął syn Jana, Erazm. Następnie właścicielem wsi był Stanisław Staszkowski a po nim Szymon Gładysz. W roku 1629 Polną odziedziczył Jan Gawroński, następnie Więckowski i Andrzej Żebracki[4]. W roku 1887 Polną włada hr Eustachy Stadnicki[5]. Następnie właścicielami wsi są od roku 1890 Alfred i Rozalia Wysoccy[6]. Na początku XIX wieku Polna należy do Drohojewskich (później mięli Czorsztyn). Rok 1932 - Polna należy do rodziny Walągów[7].
Jako siedziba parafii Polna była ośrodkiem skupiającym wokół siebie sąsiednie mniejsze miejscowości. Przy kościele znajdowała się w XVI wieku szkoła i szpital. Parafia posiadała własne role i łąki, tzw. plebańskie. Dziesięcinę snopową pobierała w 1529 roku nadal z folwarku rycerskiego, a prócz tego tzw. meszne i mensalia ze wsi Wyskitnej. W 1536 roku naliczono w Polnej 5,5 łana, młyn o jednym kole i karczmę dziedziczną.
W Polnej 1892 roku pracował jako wikariusz (neoprezbiter) bł. ks. Jan Balicki, który w 2002 roku został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II[8]. W bocznym ołtarzu kościoła parafialnego są umieszczone jego relikwie[9]. W każdy 3 (lub 4) piątek miesiąca odbywa się specjalne nabożeństwo do bł. ks. Balickiego (o uzdrowienie i uwolnienie)[10].
W 1909 roku w Polnej urodził się polski poeta Marian Czuchnowski. Opis rodzinnej miejscowości zawarł w utworze „Na wsi”[11].
W czasie okupacji hitlerowskiej w Polnej znajdował się znaczący ośrodek konspiracyjny Armii Krajowej[3].
26 października 1943 Gestapo wraz z żandarmerią i policją niemiecką poszukiwało we wsi partyzantów. Akcja nie dała rezultatów, pomimo to Niemcy spalili zabudowania Kostrzewów i zamordowali 3 osoby[12].
Zabytki
- Kościół św. Andrzeja Apostoła – drewniany kościół o cechach późnogotyckich z fundacji Gładyszów, powstał z połowy XVI wieku. Pełni funkcję kościoła parafialnego[13]. Znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego. Na stronie www.korona3d.pl udostępniona jest wirtualna wycieczka po świątyni wraz z opisem i lektorem w 4 wersjach językowych. Link do wycieczki: wirtualna wycieczka
- Park dworski z pierwszej połowy XIX w.[14]
Pozostałe obiekty zaliczone do zabytków:
- spichlerz plebański z XIX w.[15]
- dwór[16]
- kapliczka św. Jana Nepomucena XIX w.[17]
- Kapliczka murowana XIX w. (przy drodze Polna- Łużna)[18]
- Krzyż przydrożny drewniany ok. 1800 r.[17]
- Plebania murowana - 1910 r.[17][19]
- Budynki gospodarcze w zespole plebańskim 1920-1939[17][19]
Szkolnictwo
Szkoła Podstawowa im. bł. ks. Jana Balickiego w Polnej
W 1892 roku z inicjatywy ówczesnego wikariusza bł. ks. Jana Balickiego, który przyczynił się do zamknięcia karczm żydowskich, w jednej z nich; dokładnie stojącej naprzeciwko kościoła parafialnego urządzono salę lekcyjną. Jego dzieło kontynuowali następcy. Od 24 października 2003 r. szkoła nosi właśnie jego imię[20][21]. W 2020 r. rozpoczęła się rozbudowa szkoły, która zakończyła się w 2021 r. Uroczyste otwarcie nowej części szkoły odbyło się 21 października 2021 r.[22][23]
Ochotnicza Straż Pożarna
Ochotnicza Straż Pożarna w Polnej powstała w 1910 roku. Ma na wyposażeniu jeden samochód pożarniczy Magirus-Deutz 170D11[24][25].
Komunikacja
Miejscowość Polna znajduje się na trasie kolejowej Stróże – Biecz – Jasło. Przewoźnicy autobusowi kursują przede wszystkim do Gorlic, Grybowa, Nowego Sącza i okolicznych miejscowości.
Trasy rowerowe
Stróże – Wyskitna – Polna – Stróże[26].
Przypisy
- ↑ Dane statystyczne Gminy Grybów. Stan na dzień 25 marca 2019. [dostęp 2020-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-25)].
- ↑ Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ a b Polna, Gmina Grybów [dostęp 2021-05-18] (pol.).
- ↑ Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ Bł. Jan Wojciech Balicki (1869–1948) – Wyższe Seminarium Duchowne w Przemyślu [dostęp 2021-05-18] (pol.).
- ↑ Bł. Ks. Jan wrócił do Polnej… po 128 latach, Parafia św. Andrzeja Apostoła, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2021-10-19] (pol.).
- ↑ MSZE i NABOŻEŃSTWA, Parafia św. Andrzeja Apostoła, 29 marca 2021 [dostęp 2021-10-19] (pol.).
- ↑ Marian Czuchnowski – 25 rocznica śmierci, Biblioteka Narodowa [dostęp 2021-05-18] (pol.).
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 243.
- ↑ Parafia św. Andrzeja Apostoła – w Polnej [dostęp 2021-05-18] (pol.).
- ↑ park dworski - Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ spichlerz plebański - Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ dwór - Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ a b c d Zarządzenie nr 104/2014 Wójta Gminy Grybów, 25 sierpnia 2014.
- ↑ Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ a b HISTORIA PARAFII, Parafia św. Andrzeja Apostoła, 18 kwietnia 2021 [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ historia szkoły – Szkoła Podstawowa im. Bł. ks. Jana Balickiego [dostęp 2021-10-19] (pol.).
- ↑ Patron – Szkoła Podstawowa im. Bł. ks. Jana Balickiego [dostęp 2021-10-19] (pol.).
- ↑ ROZBUDOWA SZKOŁY – Szkoła Podstawowa im. Bł. ks. Jana Balickiego [dostęp 2021-12-06] (pol.).
- ↑ Zakończone prace kolejnej inwestycji oświatowej, Gmina Grybów [dostęp 2021-12-06] (ang.).
- ↑ OSP Polna na stronie nowysacz112.pl
- ↑ OSP Polna (Facebook)
- ↑ Trasy i szlaki rowerowe, Gmina Grybów [dostęp 2021-05-18] (ang.).
Zobacz też
Bibliografia
- Ewidencja zabytkowego parku w POLNEJ w woj. Nowy Sącz gmina. Grybów, mgr inż. Barbara Michońska - Kraków 1981/83.
Linki zewnętrzne
- Polna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 598.
- Krótka analiza historyczna - Ewidencja zabytkowego parku dworskiego w Polnej, Kraków 1981/83, s. 1-2.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Autor: Kedziorek1998d, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zgodnie z art. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1062 z późn. zm.) „nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego akty normatywne, ich projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole”. Powyższa grafika należy do tej grupy. Jednak w niektórych przypadkach wykorzystanie tej grafiki może być w Polsce ograniczone na podstawie innych obowiązujących przepisów.
Autor: Zalasem1, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik, mieszkańców wsi Polna podejrzewanych o działalność konspiracyjną. Żandarmeria niemiecka i gestapo 26 października 1943r. podpaliła zabudowania rodziny Kostrzewów, zastrzelono na miejscu Zofię i Irenę Kostrzewa oraz dziesięcioletnią Zofię Grzesiak.
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Polna, Kościół św. Andrzeja Apostoła w Polnej