Polonia we Włoszech

Polonia we Włoszech – ogół Polaków i ludzi polskiego pochodzenia zamieszkujących Włochy.

Według różnych danych Włochy zamieszkiwała Polonia w liczbie ok. 100 000 osób (105 608 w 2009 roku według Istituto Nazionale di Statistica^[1]; 112 000 w 2012 według Caritas^[2]; 97 986 w 2015 roku według serwisu comuni-italiani.it^[3] lub 84 619 w 2011 roku według Spisu Powszechnego^[4]).

Według raportu „Polacy we Włoszech” przygotowanego przez Ambasadę RP we Włoszech oraz Centrum Studiów i Badań IDOS z 2017 roku, aż 70%^[5] polskich obywateli we Włoszech ma trudności z językiem włoskim.

Historia

Początek polsko-włoskich stosunków datuje się na XII w., kiedy to pierwsi Polacy rozpoczęli studia na włoskich uniwersytetach (Bolonia, Padwa, Rzym)^[6]. Polacy niejednokrotnie zostawali także rektorami włoskich uniwersytetów, np. Mikołaj z Polski (rektor uniwersytetu w Padwie), Jan Polak (rektor uniwersytetu w Bolonii)^[6]. Na włoskich uniwersytetach studiowało także wielu późniejszych dostojników i uczonych, m.in. Mikołaj Kopernik czy Jan Zamoyski, a także wielu poetów i artystów, m.in. Jan Andrzej Morsztyn czy Jan Kochanowski^[6].

W 1578 roku powstał w Rzymie pierwszy polski kościół – Kościół św. Stanisława^[7]. Inicjatorem i fundatorem kościoła był kardynał Stanisław Hozjusz^[7], a samo miejsce zostało podarowane kardynałowi przez papieża Grzegorza XIII^[7]. Ofiarodawcami na rzecz kościoła byli m.in. królowa Anna Jagiellonka i Stefan Batory^[7]. Powstał on ponieważ polscy pielgrzymi przybywający do Rzymu byli jedną z niewielu nacji, która nie posiadała własnego duchowieństwa oraz miejsca do zatrzymania się^[7]. W latach 1948–2003 przy kościele istniał Centralny Ośrodek Duszpasterstwa Emigracyjnego i Polonijnego^[7].

Gen. Jan Henryk Dąbrowski na czele Legionów Polskich we Włoszech

Legiony Polskie we Włoszech

W 1797 roku w mieście Reggio nell’Emilia w ówczesnej Republice Cisalpińskiej powstały słowa do późniejszego Hymnu Polskiego, nazywane Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech. Słowa te zostały napisane przez Józefa Wybickiego^[8].

W latach 1797–1807 istniały Legiony Polskie we Włoszech, utworzone z inicjatywy gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, których celem była walka o niepodległość Polski^[9].

Wiosna Ludów

Polacy brali czynny udział w Wiośnie Ludów na terenie Włoch.

Nad wojskami piemonckimi dowództwo objął Polak, gen. Wojciech Chrzanowski. Jego armia brała udział w bitwie pod Novarą, 23 marca 1849 roku, gdzie poniosła klęskę^[10].

Polacy uczestniczyli także w bitwie o Rzym w 1849 roku, walcząc po stronie republikańskiej, u boku legionu Garibaldiego^[10].

W 1861 roku w Genui istniała Polska Szkoła Wojskowa, która przygotowała ok. 300 oficerów dla przyszłego powstania styczniowego^[6].

Kawiarnia literacka

W 1846 roku^[11] we Florencji powstała, założona przez Karola Paszkowskiego, syna uczestnika powstania styczniowego^[11], Caffè Paszkowski, która początkowo istniała jako browar^[11]. Kawiarnię odwiedzali później m.in. Stanisław Brzozowski, Jan Kasprowicz, Władysław Reymont, Karol Szymanowski, Leopold Staff i Stefan Żeromski^[11]. W 1991 roku Caffè Paszkowski została uznana za zabytek^[12].

Okres międzywojenny

W 1926 roku typograf Samuel Tyszkiewicz założył we Florencji polską Oficynę Florencką, znaną jako Stamperia Polacca, wydającą dzieła bibliofilskie^[6]. Wydrukowano w niej między innymi Sonety Krymskie Adama Mickiewicza^[13].

W okresie międzywojennym wł. Polonia liczyła ok. 1 tys. osób^[6].

II wojna światowa

W trakcie II wojny światowej, Polacy wsławili się zdobywając w 1944 kluczową pozycję niemieckiego systemu umocnień (linia Gustawa) – Monte Cassino^[14]. II Korpus, któremu dowodził Władysław Anders, zdobył m.in. wzgórze z opactwem^[14], w walce poległo ponad 900 polskich żołnierzy, a ok. 3 tysięcy zostało rannych^[14]. Na stokach wzgórza utworzono polski cmentarz^[14].

Okres powojenny

Po wojnie we Włoszech pozostało kilka tys. Polaków, osiedlili się głównie nad Morzem Adriatyckim, w regionie Marche^[6].

We Włoszech działają m.in.: Polski Instytut Historyczny, Fundacja im. Margrabiny Umiastowskiej, Dom Polski Jana Pawła II dla Polonii Świata, Duszpasterski Ośrodek „Corda Cordi” oraz Centralny Ośrodek Duszpasterstwa Emigracji^[6].

Polonia w Rzymie

Kościół św. Stanisława w Rzymie

Początek polskiego życia kulturalnego w Rzymie możemy datować na przełom XV i XVI wieku. Wtedy też powstał Kościół św. Stanisława, pierwsze polskie duszpasterstwo we Włoszech. W 1582 roku powstało także, krótko istniejące, polskie seminarium duchowne. W okresie kontrreformacji w Rzymie przebywali m.in. Piotr Skarga i Jakub Wujek^[15].

Po 1830 roku Rzym stał się miejscem działania polskiej emigracji politycznej m.in. Ludwika Orpiszewskiego, a także Adama Mickiewicza, który w 1848 zorganizował tu swój Legion^[15].

W czasie I wojny światowej działała w Rzymie delegatura Komisji Narodu Polskiego^[15].

W 1910 roku powstał Polski Instytut Papieski, a w 1937 odsłonięto pomnik Józefa Piłsudskiego^[15].

W okresie II wojny światowej, opiekę nad Polakami w Rzymie sprawowała m.in. ambasada RP przy Stolicy Apostolskiej, kierowana przez Kazimierza Papéego^[15].

Do 1947 roku w Rzymie stacjonował Drugi Korpus Polski^[15].

W 1946 roku Jerzy Giedroyc założył w Rzymie Instytut Literacki^[15].

W 1981 roku papież Jan Paweł II poświęcił, wzniesiony ze składek Polonii – Dom Polski Jana Pawła II^[15].

W Rzymie swoje siedziby mają: Ambasada RP (wraz z istniejącą Szkołą Polską im. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego), Instytut Polski, Polska Akademia Nauk, Fundacja Rzymska im. Margrabiny J. S. Umiastowskiej i redakcja miesięcznika „Nasz Świat” publikowany przez wydawnictwo „Stranieri in Italia”^[16].

Główne ośrodki polonijne

Dane z lat 2013–2015:

• Rzym – 13 tys.^[17] (17,5 tys. w prowincji Rzym / Mieście Stołecznym Rzym^[18])
• Neapol – 1327 osób^[3]
• Bolonia – 1131 osób^[3]
• Mediolan – 1053 osób^[3]

Kościoły i związki wyznaniowe

Dla Polonii, wiernych kościoła rzymskokatolickiego, odbywają się w wielu kościołach we Włoszech msze w języku polskim^[19]. W 6 miastach działają polskojęzyczne zbory i grupy Świadków Jehowy^[20].

Statystyka

Demografia Polonii we Włoszech w latach 2006–2016.

    Liczba Polaków we Włoszech od 2006 roku
    Źródło: Comuni Italiani^[3]

Rozmieszczenie Polonii we włoskich regionach (2015): Lacjum – 21 834, Emilia-Romania – 11 542, Kampania – 9706, Toskania – 8883, Lombardia – 8193, Sycylia – 5390, Wenecja Euganejska – 4839, Marche – 4389, Apulia – 3696, Kalabria – 3502, Piemont – 3068, Abruzja – 2765, Trydent-Górna Adyga – 2345, Umbria – 2316, Liguria – 1721, Friuli-Wenecja Julijska – 1558, Sardynia – 1116, Molise – 538, Basilicata – 421, Dolina Aosty – 164^[3].

Włosi polskiego pochodzenia

• Robert Acquafresca
• Michele Baranowicz
• Zbigniew Boniek (naturalizowany Włoch)
• Jas Gawronski
• Gustaw Herling-Grudziński (naturalizowany Włoch po wzięciu za żonę córki Benedetto Crocego)
• Jerzy Sas Kulczycki

Przypisy