Polska Agencja Telegraficzna

Polska Agencja Telegraficzna (PAT) – założona 31 października 1918 r. jako rządowa agencja prasowa z siedzibą w Krakowie i Lwowie, a później w Warszawie[1].

Historia

Instytucja ta wydawała 14 biuletynów dotyczących wydarzeń politycznych, gospodarczych, kulturalnych i sportowych w kraju i zagranicą[2].

Informacje te były tłumaczone na różne języki i stanowiły główne źródło wiadomości o Polsce w prasie zagranicznej. W roku 1927 PAT zorganizowała przy współudziale kilkunastu korespondentów zagranicznych tygodniową kronikę filmową (Tygodnik Filmowy PAT, następnie Tygodnik Dźwiękowy PAT). Krótkie 10-minutowe filmy były wyświetlane w Polskich kinach przed seansem filmowym. Do wybuchu wojny powstało ok. 600 odcinków kroniki. W wyniku zniszczenia Warszawy archiwum Polskiej Agencji Telegraficznej zostało zniszczone, a w związku z tym przepadła również większość taśm filmowych. Do naszych czasów zachowało się jedynie ok. 100 odcinków kroniki filmowej. Tradycja ta była kontynuowana w czasach PRL-u przez Polską Kronikę Filmową. W okresie II wojny światowej PAT była oficjalną agencją rządu RP w Paryżu, a później w Londynie. Po wojnie agencja praktycznie zaprzestała swej działalności, wydawała sporadycznie biuletyny dla Polonii o działalności polskiego rządu na wychodźstwie i sytuacji w kraju pod rządami komunistów. W roku 1991 PAT została symbolicznie połączona z Polską Agencją Prasową.

Z PAT współpracowali między innymi: Aleksander Bregman, Roman Brandstaetter, Marian Kamil Dziewanowski, Stefan Litauer, Jerzy Stempowski i Bolesław Wierzbiański.

Od 1921 r. prezesem był Piotr Górecki. Podczas przewrotu majowego PAT zmilitaryzowano. Po zamachu wszystkie najważniejsze stanowiska w PAT powierzono piłsudczykom. W październiku 1929 r. prezesem został Roman Starzyński. Od lipca 1933 prezesem był Konrad Libicki. Od 15 września 1938 funkcję tę pełnił Mieczysław Obarski[3][4]. Po śmierci marszałka na sześciu członków dyrekcji PAT tylko jeden nie miał wojskowej przeszłości. Dzięki związkowi PAT z wojskiem nastąpiła kontrola serwisów informacyjnych; wojskowi faworyzowali ogłoszenia, reklamy, zamówienia państwowe. Od początku lat 30. PAT działał na zasadach komercyjnych. W 1932 zatrudniano w agencji 200 pracowników umysłowych.

Periodyki PAT

  1. „Monitor Polski”
  2. „Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej”
  3. „Zbiór Wyroków Najwyższego Trybunału Administracyjnego”

Struktura organizacyjna PAT

W 1926 r. tworzyły dwa piony: dział informacyjny, dział ogłoszeń i reklam. W 1927 r. utworzono dział filmowy, a w 1930 r. biuro filmowo-fotograficzne. W 1935 r. stworzono autonomiczną jednostkę – instytut filmowy. W 1935 r. dział informacyjny składał się z 5 redakcji specjalistycznych: politycznej, gospodarczej, artystyczno-kulturalnej, sportowej i prowincjonalnej. Oddzielną redakcją była redakcja zagraniczna.

Krajową sieć terenową PAT w 1935 r. tworzyło 14 oddziałów: Białystok, Bydgoszcz, Gdynia, Grudziądz, Katowice, Kraków, Lublin, Lwów, Łódź, Łuck, Poznań, Sosnowiec, Toruń i Wilno.

Za granicą PAT miał 10 etatowych placówek korespondenckich, których działalność była kontrolowana przez miejscowych dyplomatów. Nadzór miał też wydział prasowy MSZ. Placówki zagraniczne: Berlin, Gdańsk (Wolne Miasto), Genewa, Londyn, Moskwa, Nowy Jork, Paryż, Ryga, Rzym, Wiedeń.

W połowie lat 30. w PAT pracowało 250 korespondentów nadzwyczajnych krajowych i zagranicznych, płatnych od informacji.

10.03.1932 w Sejmie przegłosowano ustawę o połączeniu PAT z Wydawnictwem Państwowym. Celem ustawy było: dochody Wydawnictwa Państwowego miały usprawnić działalność PAT, zyski przeznaczane były na wydawanie biuletynów. Od 1932 r. powołano 4 nowe tytuły:

  1. „Rocznik polityczny i gospodarczy PAT”
  2. „Biuletyn Giełdowy”
  3. „Wiadomości portu gdyńskiego”
  4. „Arkady”

W 1935 r. PAT była największą instytucją zajmującą się reklamami. Nowym pomysłem było podpisanie umowy o reklamach z trzema wielkimi przedsiębiorstwami państwowymi:

  1. Polski Monopol Spirytusowy
  2. Polski Monopol Tytoniowy
  3. Pocztowa Kasa Oszczędności.

W 1939 r. PAT zatrudniała około 100 pracowników; wydawała 13 codziennych biuletynów, serwis ilustracyjny, filmy; pośredniczyła w ogłoszeniach i reklamach.

Ostatnim redaktorem PAT na emigracji był Ferdynand Pasiecznik, który 27 lutego 1991 dokonał symbolicznego przekazania kontynuacji na rzecz nowo powstałej Polskiej Agencji Prasowej[5][6].

Zobacz też

Przypisy

  1. AS, 31 października 1918 r. Powołano Polską Agencję Telegraficzną, nowahistoria.interia.pl, 31 października 2014 [dostęp 2014-10-31] (pol.).
  2. Polska Agencja Telegraficzna, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-04-12].
  3. Nowy dyrektor P. A. T.. „Orędownik Ostrowski”, s. 2, nr 111 z 16 września 1938. 
  4. Redaktor Obarski dyrektorem PAT-a. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 214 z 21 września 1938. 
  5. Elżbieta Ciborska. Polska Agencja Prasowa: tradycje i współczesność. „Rocznik Historii Prasy Polskiej”. 1/1-2, s. 172, 174, 179, 1998. 
  6. Historia PAP. pap.pl. [dostęp 2017-06-22].

Linki zewnętrzne