Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie

Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie

Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Dzielnica	Ursynów
Powierzchnia	40 ha
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny - Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej w Powsinie
52°06′16,94″N 21°05′42,10″E/52,104706 21,095028
Strona internetowa

Ogród Botaniczny PAN, pomnik pierwszego dyrektora ogrodu prof. Bogusława Molskiego

Arboretum – fragment kolekcji różaneczników

Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN w Warszawie – ogród botaniczny powołany w 1974 roku decyzją prezydium Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje powierzchnię ok. 40 ha.

Lokalizacja

Ogród znajduje się w granicach administracyjnych miasta stołecznego Warszawy, przy południowej granicy dzielnicy Ursynów. Jest położony na górnym tarasie doliny Wisły, na wysokości 87–102 m n.p.m.

Niedaleko Ogrodu Botanicznego znajdują się rezerwat przyrody Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego oraz park Kultury w Powsinie^[1].

Historia

Pierwsze starania o utworzenie dużego, nowoczesnego ogrodu botanicznego w Warszawie zostały zainicjowane w roku 1928 przez profesorów Bolesława Hryniewieckiego i Romana Kobendzę^[1].

Po II wojnie światowej w roku 1948 powstał pierwszy projekt założenia ogrodu na południe od Warszawy, na terenach byłego Golf-Klubu i majątku ziemskiego Powsin. Jego organizacją zajęło się Polskie Towarzystwo Botaniczne. W roku 1956 zespół warszawskich botaników kierowany przez prof. Wacława Gajewskiego przedstawił szczegółowy program ogrodu botanicznego. Dnia 1 stycznia 1957 roku w PAN został powołany do życia zakład naukowy Centralny Ogród Botaniczny, który po niespełna roku zostaje rozwiązany z uwagi na niemożliwość rozwinięcia statutowej działalności.

W roku 1962 profesorowie Wacław Gajewski, Tadeusz Gorczyński, Henryk Teleżyński i Alfons Zielonka podjęli ponowne próby organizacji ogrodu. W roku 1970 w Skierniewicach w Zakładzie Genetyki Roślin PAN z inicjatywy prof. Szczepana Pieniążka powstała Pracownia Zasobów Genowych Roślin Uprawnych mająca za zadanie przygotowanie podstaw do organizacji ogrodu w Powsinie. Decyzją Prezydium PAN w roku 1974 nastąpiło powołanie Ogrodu Botanicznego PAN. Do 1977 roku wykupiono ok. 40 ha ziemi. W latach 1978-1990 przeprowadzono zasadnicze zagospodarowanie terenu i zapoczątkowano tworzenia kolekcji roślin. Pierwszym dyrektorem ogrodu był prof. Bogusław Molski, a jego następcą w 1989 roku został prof. Jerzy Puchalski^[1]. W 2017 roku funkcję dyrektora objął dr Paweł Kojs.

Bramy Ogrodu Botanicznego zostały otwarte dla zwiedzających w roku 1990. W roku 1995 udostępniono Ogród bylinowy i kolekcję roślin egzotycznych, a także oddano do użytku Centrum Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej oraz Bank Nasion Roślin Zagrożonych i Ginących. W roku 1997 dotychczasowa nazwa Ogród Botaniczny PAN została rozszerzona o człon Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej. W roku 2000 zakończono tworzenie kolekcji róż i udostępniono ją zwiedzającym. 12 września 2003 roku otwarto dla zwiedzających teren kolekcji roślin górskich, a w grudniu – nową szklarnię ekspozycyjna "Zielony Raj". W roku 2004 oddano do eksploatacji oczyszczalnię, element działu edukacji ekologicznej. 20 maja 2006 roku w ogrodzie posadzono dąb papieski, upamiętniający Jana Pawła II^[1].

Obecnie ogród posiada powierzchnię ok. 40 ha, z czego dla zwiedzających udostępnionych jest ok. 30 ha. Pozostałe 10 ha to tereny gospodarcze oraz zaplecze dla prowadzenia doświadczeń polowych, a także szkółki służące do rozmnażania roślin. Część z tego terenu w przyszłości zostanie jeszcze przeznaczona pod kolekcje ekspozycyjne^[1]. W ogrodzie dotychczas udało się zgromadzić ponad 8600 taksonów, pogrupowanych tematycznie: arboretum, kolekcja flory polskiej, rośliny ozdobne, użytkowe i egzotyczne.

Charakterystyka ekologiczna

Ogród znajduje się w strefie klimatu przejściowego z wyraźnymi wpływami kontynentalnymi. Średni roczny opad wynosi 512 mm z wahaniami od 355 mm w 1976 roku do 658 mm w 1981. Absolutne temperatury powietrza: minimalna -37,0 °C (14 stycznia 1987), maksymalna 33,1 °C (1 czerwca 1979)^[1].

Gleby ogrodu są zróżnicowane, dominują lekkie gleby, typu bielicowego zwykle IV klasy. Największym walorem położenia ogrodu jest skarpa oraz występujące wąwozy. Zróżnicowane gleby oraz konfiguracja terenu dają szerokie możliwości ciekawego zagospodarowania przestrzennego ogrodu^[1].

Zasoby

OB PAN

Kaskada wodna w "Tatrach"

Grupa metasekwoi chińskich

Metasekwoje

Cyprysik nutkajski 'Pendula' w arboretum

Szydlica japońska

Cypryśnik wzniesiony

Cypryśnik błotny

Jodły kalifornijskie

Mikrobiota syberyjska

Torreja kalifornijska

Mamutowiec olbrzymi

Tulipanowiec amerykański

Wolemia szlachetna w szklarni

Paprocie z rodziny olbrzymkowatych w szklarni

W arboretum znajduje się ok. 1900 taksonów: drzewa, krzewy i pnącza z różnych kontynentów. Jedną z głównych kolekcji są różaneczniki (360 taksonów), zarówno zimozielone jak i azalie. Obszerna jest także kolekcja magnolii. Znajdują się tam dość duże populacje metasekwoi chińskiej oraz różnych form kosodrzewiny.

Wśród roślin ozdobnych można wyróżnić rozarium, obejmujące 590 gatunków i odmian róż. Jest to największa tego typu kolekcja w Polsce, stanowiąca zarazem Narodową Kolekcję Róż. Znajdują się w nim także stare odmiany, uprawiane obecnie bardzo rzadko: róże damasceńskie, burbońskie, portlandzkie i remontanty. Kolekcja roślin cebulowych i kłączowych obejmuje przede wszystkim irysy (300 taksonów), lilie (134 taksony) i dalie (100 taksonów). Ogród bylinowy, zakomponowany na urozmaiconym wzniesieniami i stawikami terenie o powierzchni ok. 1 ha, obejmuje około 800 taksonów.

W kolekcji flory polskiej naczelne miejsce zajmuje roślinność górska. Prezentowana jest na trzech specjalnie usypanych wzniesieniach, odpowiadających Tatrom, Pieninom i Bieszczadom. Teren jest otoczony zagajnikami limby i kosodrzewiną.

Rośliny użytkowe znajdujące się w ogrodzie to przede wszystkim drzewa i krzewy owocowe, w tym ponad 500 starych, obecnie już nieuprawianych odmian jabłoni. Niektóre z nich pochodzą z XVI i XVII wieku. Prezentowana jest także kolekcja warzyw, w tym roślin dyniowatych i psiankowatych.

W szklarniach o powierzchni ok. 2000 m² zgromadzone są rośliny klimatu ciepłego (ok. 2000 taksonów), m.in. rośliny cytrusowe, paprocie drzewiaste i epifity, a także rośliny nagonasienne takie jak wolemia szlachetna, sagowce, sosna Montezumy, araukarie. W części pustynnej prezentowane są kaktusy i inne sukulenty.

Arboretum

W arboretum znajdują się m.in: mikrobiota syberyjska, cedrzyńce kalifornijskie, cypryśniki błotne, głowocisy japońskie, mamutowiec olbrzymi, szydlice japońskie, cyprysiki groszkowe, żywotnikowce japońskie oraz dwa cedry himalajskie. Na terenie kolekcji roślin wrzosowatych, która znajduje się tuż koło arboretum, rosną szydlice, kuningamie chińskie i sośnice.

Działalność dydaktyczno-naukowa

Ogród jest zapleczem dla wyższych uczelni, zwłaszcza Wydziału Ogrodniczego i Rolniczego SGGW. Są tu wykonywane prace magisterskie, odbywają się praktyki terenowe, a pracownicy Ogrodu prowadzą specjalistyczne wykłady. Na terenie Ogrodu od 1995 roku działa Centrum Edukacji Ekologicznej, w którym prowadzone są zajęcia praktyczne i teoretyczne dla dzieci i młodzieży z zakresu biologii i ekologii^[1].

Dyrektorzy

• prof. dr hab. Bogusław Molski (1974-1989)
• prof. dr hab. Jerzy Puchalski (1989-2017)
• dr Paweł Kojs (2017-2021)
• prof. dr hab. Arkadiusz Nowak (od 2021)

Przypisy

Bibliografia

• Broszura informacyjna: Wiesław Gawryś, Ogród Botaniczny Warszawa-Powsin, Jantar-Art, Kraków

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa