Polska Komenda Wojskowa w Krakowie

Polska Komenda Wojskowa
w Krakowie
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1 listopada 1918

Rozformowanie

27 listopada 1918

Tradycje
Kontynuacja

DOGen. „Kraków”

Dowódcy
Pierwszy

gen. Bolesław Roja

Ostatni

gen. Emil Gołogórski

Organizacja
Dyslokacja

garnizon Kraków

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Podległość

Polska Komisja Likwidacyjna

Siedziba PKL – Kościół św. Jadwigi przebudowany na kamienicę

Polska Komenda Wojskowa w Krakowiedowództwo oddziałów Wojska Polskiego, organizowanych w listopadzie 1918 roku na terenie Galicji i Śląska Cieszyńskiego pod politycznym patronatem Polskiej Komisji Likwidacyjnej. Siedziba komendy mieściła się w Krakowie przy ul. Stradomskiej 10-14, a na jej czele stał pułkownik (brygadier), Bolesław Roja[1][2].

Historia

1 listopada 1918 r. w Krakowie pułkownik Bolesław Roja z rozkazu Polskiej Komisji Likwidacyjnej objął Komendę Wojskową na obszarze Galicji od polnego zbrojmistrza Siegmunda von Benigni in Müldenberg[3].

2 listopada gen. Roja nakazał zorganizowanie:

4 listopada gen. Roja wyznaczył gen. Antoniego Madziarę na stanowisko komendanta miasta Krakowa i przydzielił mu do pomocy mjr. SG Juliana Stachiewicza[5].

6 listopada gen. bryg. Bolesław Roja, rozkazał „w celu uproszczenia demobilizacji” zespolić istniejące w okręgach uzupełniających komendy uzupełniające c. i k. Armii (niem. Ergänzungsbezirks Kommando), komendy uzupełniające Obrony Krajowej (niem. Landwehr Ergänzungsbezirks Kommando) i komendy obwodowe pospolitego ruszenia (niem. Landstrum Ergänzungsbezirks Kommando) w jedną komendę uzupełniającą. Najstarszy rangę oficer miał objąć dowództwo nad komendami uzupełniającymi w Krakowie, Tarnowie, Rzeszowie, Sanoku, Jarosławiu, Wadowicach, Nowym Sączu i Cieszynie[6].

PKW w Krakowie obejmowała swoją właściwością tylko te powiaty Galicji Zachodniej i Śląska, które dotychczas podlegały c. i k. Komendzie Wojskowej w Krakowie. Powiaty położone na wschodzie podlegały Komendzie Wojskowej w Przemyślu. 6 listopada 1918 roku gen. Roja nakazał utworzenie komend powiatowych podległych PKW w Krakowie i zatwierdził oficerów na stanowiskach komendantów powiatowych:

  • Komenda Powiatowa w Białej,
  • Komenda Powiatowa w Bochni – kpt. 20 pp Jerzy Dobrodzicki,
  • Komenda Powiatowa w Oświęciumiu – kpt. Cezary Wojciech Haller,
  • Komenda Powiatowa w Chrzanowie – kpt. Witold Kaden,
  • Komenda Powiatowa w Żywcu – kpt. dr August Kwieciński,
  • Komenda Powiatowa w Myślenicach,
  • Komenda Powiatowa w Wadowicach – płk Józef Lederer (od 12 XI 1918 – mjr Adam Śmiałowski[7]),
  • Komenda Powiatowa w Wieliczce – kpt. dr Szczepański (od 12 XI 1918 – por. Mieczysław Obertyński[7]),
  • Komenda Powiatowa w Brzesku,
  • Komenda Powiatowa w Tarnowie,
  • Komenda Powiatowa w Dąbrowie – ppłk 57 pp Henryk Krzcinko,
  • Komenda Powiatowa w Limanowej – kpt. Tadeusz Jakubowski[8],
  • Komenda Powiatowa w Nowym Targu – mjr Ottokar Brzoza-Brzezina,
  • Komenda Powiatowa w Nowym Sączu – mjr Trzciński,
  • Komenda Powiatowa w Grybowie – kpt. 45 pp Eugeniusz Miernik,
  • Komenda Powiatowa w Gorlicach – kpt. dr Władysław Muerk,
  • Komenda Powiatowa w Pilźnie – kpt. Witold Lewicki,
  • Komenda Powiatowa na Śląsk Cieszyński – gen. Franciszek Aleksandrowicz (od 13 XI 1918 – płk Franciszek Latinik)[6].

Powiaty administracyjne krakowski i podgórski tworzyły jeden wspólny powiat wojskowy, podporządkowany bezpośrednio PKW w Krakowie, natomiast polska część Śląska również tworzyła jeden wspólny powiat wojskowy. Komendanci powiatowi zostali zobowiązani do natychmiastowego organizowania stałych oddziałów wojskowych oraz wiejskich i miejskich straży bezpieczeństwa (milicji)[6].

Później została powołana Komenda Powiatowa w Tarnobrzegu na czele z por. Tomaszem Dąbalem[7].

8 listopada mjr. Karolowi Hallerowi zostało powierzone zadanie organizacji i jednocześnie sprawowanie dowództwa nad Legią Oficerską, natomiast kpt. Antoniemu Stawarzowi „w uznaniu zasług organizacyjnych” powierzona komenda nad 8 Pułkiem Piechoty[9]. Tego samego dnia została zatwierdzona Polska Komenda Placu w Witkowicach, której podlegali wszyscy żołnierze i robotnicy zatrudnieni w fabrykach witkowickich. Na stanowisko komendanta placu został wyznaczony kpt. dr Antoni Haiman[9]. W Krakowie, w koszarach trębaczy (niem. Trompeterkaserne) przy ul. Grodzkiej 65 została zorganizowana Kadra telegraficzna, spełniająca rolę stacji zbornej dla wszystkich żołnierzy z formacji telegraficznych i telefonicznych. Kapitan 4 pp Mieczysław Więckowski został przydzielony do Komendy Miasta na stanowisko komendanta straży miejskich i wiejskich w powiatach krakowskim i podgórskim. Do pomocy w organizacji straży zostali mu przydzieleni: chor. Stanisław Krzysik i ppor. Kasper Kowicki. Urząd Poczty Polowej nr 180 (Urząd pocztowy nr 1, oddział dla wojska) przy ul. Potockiego w Krakowie został organem pocztowym Wojska Polskiego[9]. Kapitan intendent Ferdynand Zankl został mianowany komendantem byłych urządzeń etapowych w Krakowie z wyjątkiem magazynu prowiantowego twierdzy i jego filii w Podgórzu-Wiśle i Dąbiu Grzegórzkach[9][10].

12 listopada z powiatów wojskowych w Nowym Sączu, Limanowej, Nowym Targu oraz Spiszem i Orawą został utworzony Podhalański Okręg Wojskowy z siedzibą w Nowym Targu. Na stanowisko komendanta okręgu został wyznaczony ppłk Andrzej Galica. Z powiatów wojskowych Rudnik, Łańcut, Przeworsk, Jarosław, Przemyśl, Dobromil i Lisko został utworzony Przemyski Okręg Wojskowy z siedzibą w Przemyślu. Komendantem okręgu został mianowany ppłk Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Przy PKW w Krakowie zostało otwarte Wojskowe Biuro Pośrednictwa Pracy, ul. Stradomska nr 17[7].

Tego samego dnia:

  • komendę nad 8 Pułkiem Piechoty objął ppłk Bolesław Kraupa, a kpt. Antoni Stawarz dowództwo batalionu w tymże pułku,
  • mjr Julian Sas-Kulczycki objął Komendę Główną Straży Bezpieczeństwa dla Galicji i Śląska z siedzibą przy ul. Stradomskiej 15,
  • kpt. Władysław Nawrocki został mianowany komendantem Flotylli Wiślanej w Krakowie,
  • kpt. Antoni Lisowski, komendantem oddziału karabinów maszynowych,
  • por. Kazimierz Gaberle, komendantem „stacji telegrafu bez drutu” w Dębnikach[7].

13 listopada generał Roja podjął kolejne decyzje personalne:

  • zwolnił płk. Bruecknera ze stanowiska komendanta powiatowego w Rzeszowie i przeniósł w stan spoczynku,
  • wyznaczył kpt. Mieczysława Medweckiego na stanowisko komendanta wojskowego powiatu w Rzeszowie,
  • ppłk Roman Żaba został zatwierdzony na stanowisku komendanta 2 Pułku Ułanów,
  • kpt. Antoni Kurka został zatwierdzony na stanowisku komendanta powiatowego w Sanoku[11].

20 listopada generał Roja przekazał dowodzenie generałowi Emilowi Gołogórskiemu[12].

27 listopada Polska Komenda Wojskowa w Krakowie została przemianowana na Dowództwo Generalnego Okręgu w Krakowie[13].

Obsada personalna PKW

Bolesław Roja
  • komendant – brygadier / gen. bryg. Bolesław Roja
  • dowódca artylerii – gen. Paweł Cyrus-Sobolewski (od 12 XI 1918[7])
  • kierownik Oddziału II Personalnego – płk Ambross (do 12 XI 1918[9][7])
  • kierownik Oddziału III – płk Adolf Rudner (od 12 XI 1918 kierował równocześnie Oddziałem II[7])
  • szef sanitarny – gen. lek. dr Tadeusz Zapałowicz[4]
  • referent telegraficzny – kpt. Tadeusz Jawor (od 8 XI 1918[9])
  • referat asystencji – por. ułanów Izydor Modrycki[5]
  • referent uzbrojenia
  • referent ds. koni i trenów w Oddziale V – rtm. Aleksander Ripper[6]
  • kierownik Oddziału Prasowego i Propagandy – por. Adam Dobrodzicki[6]
  • Intendentura ul. Gertrudy 12[9]
  • kierownik referatu zaopatrzenia wojska w mięso – ppor. Teobald König[10]
  • kierownik rzeźni wojskowej – por. lek. wet. Eugeniusz Kluczyński[9][10]
  • kierownik referatu węglowego – por. Tadeusz Szantroch[5]
  • komendant kolumny samochodowej – por. Piotrowski
  • administrator gmachu PKW – ppłk Stanisław Bastgen[7]

Przypisy

  1. Obejmowanie władzy. Zarządzenia wojskowe. „Czas”. 488, s. 2, 1918-11-02. Kraków. 
  2. Rozkaz PKW ↓, Nr 6 z 8 listopada 1918 roku. L. prez. 75 Rewersy roty przysięgi.
  3. Rozkaz PKW ↓, Nr 1 z 1 listopada 1918 roku.
  4. a b Rozkaz PKW ↓, Nr 3 z 2 listopada 1918 roku.
  5. a b c Rozkaz PKW ↓, Nr 4 z 4 listopada 1918 roku.
  6. a b c d e f Rozkaz PKW ↓, Nr 5 z 6 listopada 1918 roku.
  7. a b c d e f g h i Rozkaz PKW ↓, Nr 8 z 12 listopada 1918 roku.
  8. Rozkaz PKW ↓, Nr 6 z 8 listopada 1918 roku, kpt. Jakubowski otrzymał, jako zadanie dodatkowe przejęcie rafinerii w Limanowej.
  9. a b c d e f g h Rozkaz PKW ↓, Nr 6 z 8 listopada 1918 roku.
  10. a b c Rozkaz PKW ↓, Nr 9 z 13 listopada 1918 roku, sprostowanie.
  11. Rozkaz PKW ↓, Nr 9 z 13 listopada 1918 roku.
  12. Rozkaz PKW ↓, Nr 12 z 20 listopada 1918 roku.
  13. Rozkaz PKW ↓, Nr 14 z 27 listopada 1918 roku.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Bolesław Roja (22-68-1).jpg
Bolesław Roja, pułkownik dowódca 4 pułku piechoty Legionów - fotografia portretowa.
Former convent of the Order of the Holy Sepulchre, 12-14 Stradomska street, Krakow, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zespół poklasztorny Bożogrobców, ul. Stradomska 12-14, Kraków; później siedziba komendy I c. i k. korpusu, w międzywojniu - siedziba komendy V Korpusu Wojska, ul. Stradomska 12-14, Stradom, Kraków