Polska Rada Ekumeniczna

Polska Rada Ekumeniczna (PRE) – organizacja ekumeniczna zrzeszająca Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, cztery Kościoły protestanckie i dwa starokatolickie. Działalność rozpoczęła w czasie II wojny światowej, a formalna jej rejestracja nastąpiła w 1946. Jednym z jej celów jest zabieganie o pełną wolność religijną.

Członkowie PRE

Kościoły członkowskie:

• Kościół Chrześcijan Baptystów w RP (od 1946)
• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP (od 1942)
• Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP (od 1942)
• Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP (od 1942)
• Kościół Polskokatolicki w RP (od 1946)
• Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP (od 1942)
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (od 1946)

Członkowie stowarzyszeni:

• Społeczne Towarzystwo Polskich Katolików (od 1959)
• Towarzystwo Biblijne w Polsce

Historia PRE

Siedziba PRE w Warszawie przy ul. Willowej 1

Idea ruchu ekumenicznego narodziła się jeszcze przed I wojną światową^[1], jednak dopiero w roku 1940 rozpoczęły się w Warszawie regularne konspiracyjne spotkania ekumeniczne przedstawicieli nierzymskokatolickich Kościołów^[2]. W 1942 zawiązała się Tymczasowa Rada Ekumeniczna. W marcu 1944 w kaplicy metodystycznej w Warszawie duchowni Kościołów Ewangelicko-Augsburskiego, Ewangelicko-Reformowanego, Metodystycznego, Starokatolickiego Mariawitów i Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego podpisali dokument „Konfesja Polska. Wyznanie wiary polskich chrześcijan”^[2]. Wybuch powstania warszawskiego zakończył ten etap współpracy^[2].

15 listopada 1946 w Warszawie oficjalnie konstytuowała się Chrześcijańska Rada Ekumeniczna (od 1958 zwana Polską Radą Ekumeniczną) w obecności 46 delegatów z 12 Kościołów, które przystępują do Rady^[2]. Były to: Kościół Ewangelicko-Augsburski, Polski Kościół Ewangelicznych Chrześcijan Baptystów, Zjednoczenie Kościołów Chrystusowych, Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej (przyjęty próbnie na rok), Unia Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Starokatolicki Mariawitów, Polski Narodowy Kościół Katolicki, Kościół Starokatolicki i Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny^[3]. Pierwszym prezesem Rady został ks. Zygmunt Michelis z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Od 1947 do Rady należał utworzony w owym roku Zjednoczony Kościół Ewangeliczny (w jego skład wszedł KECh, a w 1953 również ZKCh i KChWE).

W 1950 i 1951 odbyły się dwa ekumeniczne nabożeństwa komunijne z udziałem duchownych z Kościołów Ewangelicko-Augsburskiego, Ewangelicko-Reformowanego, Metodystycznego, Chrześcijan Baptystów, Starokatolickiego Mariawitów i Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego^[2].

W latach 1951–1955 na skutek presji władz PRL działania Polskiej Rady Ekumenicznej zostały zawieszone. 7 grudnia 1955 odbyło się pierwsze po czteroletniej przerwie zebranie Rady. W 1957 Polska Rada Ekumeniczna otrzymała status członka stowarzyszonego Światowej Rady Kościołów.

W 1974 oficjalnie nawiązano stosunki pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną a Kościołem katolickim poprzez powołanie Komisji Mieszanej PRE i Komisji Episkopatu ds. Ekumenizmu^[4]. Również w 1974 doszło do ukonstytuowania Komisji Kontaktów Polskiej Rady Ekumenicznej i Kościoła Ewangelickiego w Niemczech. Pierwszymi jej współprzewodniczącymi zostali ks. dr Helmut Hild, prezydent Kościoła Ewangelickiego Hesji, oraz prezes PRE i zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Polsce bp Jan Niewieczerzał^[5].

W 1980 przy Polskiej Radzie Ekumenicznej powstała Komisja ds. Nabożeństw Radiowych, która ustaliła plan transmisji nabożeństw Kościołów członkowskich w radiu. Pierwsze nabożeństwo zostało nadane 24 stycznia 1982 roku.

10 grudnia 1981 roku Prezydium PRE zostało przyjęte przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego^[6]. Po wprowadzeniu stanu wojennego bp. Janusz Narzyński wraz z ks. Witoldem Benedyktowiczem w imieniu Polskiej Rady Ekumenicznej, wyrazili poparcie dla władz wojskowych^[7]. Z ramienia PRE członkiem PRON była Barbara Enholc-Narzyńska^[8]. W 1993 roku Zdzisław Tranda ustępując z urzędu prezesa PRE dokonał surowego rozrachunku z przeszłością. Uznał, że błędem było poparcie PRON-u w 1982 roku, a poparcie stanu wojennego było wyrazem słabości oraz braku odwagi^[9].

W 1983 podczas pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski doszło do jego pierwszego spotkania z przedstawicielami Kościołów Polskiej Rady Ekumenicznej. Podobne spotkania miały miejsce przy okazji jego kolejnych pielgrzymek do Polski w 1987, 1991, 1997 i 1999 roku.

Gdy w 1988 został rozwiązany ZKE, spośród kościołów utworzonych po jego rozpadzie jedynie Kościół Zielonoświątkowy w RP wyraził wolę pozostania członkiem Rady, jednak pod warunkiem zachowania statusu członka-założyciela. Rada wykorzystała żądanie jako okazję, by pozbyć się ze swojego składu kłopotliwej denominacji^[10].

23 stycznia 2000 Kościół Rzymskokatolicki oraz sześć Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej: Ewangelicko-Augsburski, Ewangelicko-Reformowany, Ewangelicko-Metodystyczny, Starokatolicki Mariawitów, Polskokatolicki i Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – w luterańskim kościele Św. Trójcy w Warszawie podpisały dokument „Sakrament chrztu znakiem jedności” – o wspólnym uznaniu sakramentu chrztu. Baptyści jako jedyny członek PRE nie podpisali tego dokumentu^[11].

Struktura PRE

Prezesem Polskiej Rady Ekumenicznej jest bp Jerzy Samiec, zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. Wiceprezesami Rady są abp Abel (ordynariusz diecezji lubelsko-chełmskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego) oraz bp Maria Karol Babi (zwierzchnik Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w RP), sekretarzem sup. Andrzej Malicki (zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w RP), zaś skarbnikiem sup. Marek Izdebski (zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Reformowanego). Dyrektorem biura PRE jest ks. dr Grzegorz Giemza z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego^[12][13].

Na czele zarządu oddziału regionalnego Polskiej Rady Ekumenicznej tradycyjnie stoi duchowny jednego z Kościołów członkowskich PRE, wybrany w wyborach regionalnych przez lokalnych przedstawicieli Kościołów Polskiej Rady Ekumenicznej. Przewodniczącego wspiera wiceprzewodniczący, z pomocą skarbnika lub sekretarza. Każdy oddział regionalny ma swobodę w określaniu czasokresu trwania kadencji swoich władz.

Stałą formą współpracy PRE z Rządem jest Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu RP i Polskiej Rady Ekumenicznej.

Cele PRE

Celem Polskiej Rady Ekumenicznej według jej statutu jest duchowe zbliżenie i pielęgnowanie braterskich stosunków między Kościołami, w szczególności między Kościołami zrzeszonymi w Radzie. Jest to realizowane poprzez:

1. szerzenie tolerancji religijnej i wzajemnego poszanowania wierzących należących do różnych wspólnot kościelnych,
2. pogłębianie świadomości ekumenicznej wśród członków różnych Kościołów,
3. prowadzenie i koordynowanie wspólnych programów i studiów nad tematyką ekumeniczną i wyznaniową,
4. tworzenie i utrzymywanie instytutów ekumenicznych, zakładów wychowawczych i pomocy społecznej,
5. promowanie działalności wydawniczej, informacyjnej i dokumentacyjnej w dziedzinie ekumenicznej i wyznaniowej,
6. nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów ekumenicznych z Kościołami, narodowymi radami ekumenicznymi, międzynarodowymi i wyznaniowymi organizacjami ekumenicznymi za granicą,
7. troskę o prawa człowieka,
8. umacnianie pokoju społecznego w kraju i w stosunkach międzynarodowych,
9. inicjowanie i realizowanie programów pomocy humanitarnej,
10. wspieranie ruchów proekologicznych w imię poszanowania Boskiego dzieła stworzenia,
11. pośredniczenie w polubownym rozwiązywaniu ewentualnych sporów między Kościołami.

Prezesi Polskiej Rady Ekumenicznej

• 15 listopada 1946 – 1960: ks. Zygmunt Michelis
• 1960 – 9 stycznia 1975: ks. bp Jan Niewieczerzał
• 9 stycznia 1975 – 22 marca 1983: ks. superintendent Witold Benedyktowicz
• 22 marca 1983 – 18 grudnia 1986: ks. bp Janusz Narzyński
• 18 grudnia 1986 – styczeń 1991: ks. superintendent Adam Kuczma
• styczeń 1991 – 12 stycznia 1993: ks. bp Zdzisław Tranda
• 12 stycznia 1993 – 30 października 2001: ks. bp Jan Szarek
• 30 października 2001 – 31 sierpnia 2016: ks. abp Jeremiasz Jan (Anchimiuk)
• 31 sierpnia 2016 – 18 września 2021: ks. bp Jerzy Samiec
• od 18 września 2021: ks. superintendent Andrzej Malicki

Dyrektorzy Biura PRE

• ks. Zdzisław Pawlik (do 1992)
• Andrzej Wójtowicz (1992–2008)
• ks. Ireneusz Lukas (od 2008–2016)
• ks. dr Grzegorz Giemza (od 2016)

Historyczni członkowie PRE

• Zjednoczony Kościół Ewangeliczny w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1947–1988)
• Kościół Starokatolicki (1946–1965)
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP (1946–1950)

Zobacz też

• Janusz Daszuta
• Karol Karski
• Polskie Forum Chrześcijańskie

Przypisy

Bibliografia

• Wojciech Hanc. Polska Rada Ekumeniczna i jej znaczenie dla ekumenicznego dialogu. „Łódzkie Studia Teologiczne”. 25. 4, s. 13-28, 2016. 
• Karol Karski: Od Edynburga do Porto Alegre. Sto lat dążeń ekumenicznych. Warszawa: ChAT, 2007. ISBN 978-83-60273-04-3.
• Karol Karski: Polska Rada Ekumeniczna i jej uwikłanie w system komunistyczny. W: Kościoły chrześcijańskie w systemach totalitarnych. pod red. Jarosław Kłaczkow, Waldemar Rozynkowski. Toruń: 2012, s. 443-462.
• Karol Karski. Ruch Ekumeniczny w Polsce 1940-1960. „Studia i Dokumenty Ekumeniczne”. Nr 1-2 (60-61) Rok XXIII, s. 9-98, 2007. ISSN 0239-5541. 
• St. Krakiewicz: Polska Rada Ekumeniczna. W: Kalendarz jubileuszowy. Warszawa: ZKE, 1963, s. 175-178.
• Ryszard Michalak: Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945–1989. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, 2014. ISBN 978-83-7842-124-5.
• Tadeusz J. Zieliński: Protestantyzm ewangelikalny. Studium specyfiki religijnej. Warszawa: ChAT, 2013. ISBN 978-83-60273-30-2.

Linki zewnętrzne

• Oficjalny portal Polskiej Rady Ekumenicznej