Polska służba geograficzna w wojnie polsko-bolszewickiej

Polska służba geograficzna w wojnie polsko-bolszewickiej – organizacja i działania służby geograficznej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Służba geograficzna zapewniała wojskom mapy i szkice. Ponadto prowadziła aktualizację map wydanych przez armie byłych państw rozbiorowych, głównie niemieckich i austro-węgierskich. Od 8 stycznia 1919 funkcjonowała strukturach Ministerstwa Spraw Wojskowych pod nazwą Instytut Wojskowo-Geograficzny. Komórki kartograficzne znajdowały się ponadto w sztabach niektórych związków operacyjnych. W lutym IWG został usamodzielniony i włączony w skład Sztabu Generalnego^[1].

Organa naczelne służby

„Łapka” topografów i geodetów

Już w 1918 w odradzającym się Wojsku Polskim funkcjonowały dwie instytucje przyszłej służby geograficznej. Były to: Sekcja Geograficzna Departamentu Technicznego, a w Sztabie Generalnym WP Wydział IV Geograficzny (później Wydział VII Geograficzny). 8 stycznia 1919 obie struktury zostały połączone w Instytut Wojskowo-Geograficzny. Na czele nowo powstałego Instytutu stanął gen. Wojciech Falewicz^[2][a].

W końcu 1919 Instytut posiadał następującą strukturę: oddział sztabowy, wydziały: geograficzny i topograficzny, zakład reprodukcyjny, magazyn instrumentów i materiałów, Szkołę Topograficzną i Wojskową Szkołę Kreślarzy. W lutym 1920 nastąpiła reorganizacja centralnych władz wojskowych. Instytut Wojskowo-Geograficzny wyszedł z podporzadkowania Ministerstwu Spraw Wojskowych i stał się komórką Sztabu Generalnego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Nastąpiła też zmiana na stanowisku szefa Instytutu. Od tej pory kierował nim płk Bolesław Jaźwiński^[2][3][b]. Głównym zadaniem służby geograficznej było wyposażanie wojsk w mapy. Realizowano to przez reprodukcje i uaktualnianie map wydanych przez byłe państwa rozbiorowe. W miarę rozwoju służby, rozpoczęto prowadzenie pomiarów geodezyjnych na potrzeby wojsk operacyjnych. Prowadzono też studia geograficzno-operacyjne poszczególnych teatrów działań wojennych^[4].

Po zawarciu rozejmu z sowiecką Rosją przystąpiono do demobilizacji armii. Także służba geograficzna przechodziła na etaty pokojowe, a Instytut Wojskowo-Geograficzny został przekształcony na Wojskowy Instytut Geograficzny^[4].

Służba geograficzna na froncie

Służba geograficzna funkcjonowała także w innych strukturach organizacyjnych Wojska Polskiego. W sztabie Armii Wielkopolskiej działał, liczący ponad 30 osób, Oddział Kartograficzny, a w sztabie Dowództwa Obrony Lwowa znajdowało się liczne kadrowo Biuro Kartograficzne. Komórki kartograficzne znajdowały się ponadto w sztabach niektórych związków operacyjnych. Szczególnie wyróżniała się komórka umiejscowiona w sztabie Frontu Południowego, a następnie w dowództwie 6 Armii^[5].

Żołnierze geografowie na mundurach nosili „łapkę” barwy kurtki, wypustka pąsowa^[6].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Przepis ubioru polowego wojsk polskich r. 1919. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1920.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Lech Wyszczelski: Wojsko II Rzeczypospolitej. Armia ułanów, szarej piechoty i serca w plecaku. Od odzyskanej niepodległości do tragicznego września. Warszawa: Wydawnictwo Bellona. Spółka Akcyjna, 2014. ISBN 978-83-11-13061-6.