Polski Kontyngent Wojskowy w Chorwacji

Polski Kontyngent Wojskowy w Operacji Organizacji Narodów Zjednoczonych Przywrócenia Zaufania w Chorwacji
POLBATT

ONZ UNPROFOR (do 1995)  ONZ UNCRO (od 1995)
Republika Serbskiej Krajny na tle Chorwacji
Historia
Państwa wystawiające	Polska
Państwa mandatowe	Chorwacja ( Republika Serbskiej Krajiny)
Decyzja o użyciu	11 maja 1992
Rozpoczęcie misji	15 kwietnia 1992
Zakończenie misji	14 grudnia 1995
Liczba zmian	7
Dowódcy
Pierwszej zmiany	płk Wiesław Kurzyca
Ostatniej zmiany	płk Krzysztof Kajdas
Konflikt zbrojny
Wojna w Chorwacji
Organizacja
Typ	operacyjny
Podporządkowanie	Sektor Północny
Skład	6 kompanii piechoty, kompania remontowa, kompania zaopatrzenia
Liczebność	ok. 900 żołnierzy (1992) ok. 1200 żołnierzy (1995)
Dyslokacja	Slunj

Baretka medalu W służbie pokoju UNPROFOR

Polski Kontyngent Wojskowy w Chorwacji (PKW Chorwacja) – wydzielony komponent Sił Zbrojnych RP, przeznaczony do udziału w ONZ-owskich siłach pokojowych na terytorium byłej Jugosławii, głównie w Chorwacji, w latach 1992–1995. W szczytowym okresie liczył on prawie 1200 żołnierzy, co czyni go trzecim co do wielkości polskim kontyngentem wojskowym w historii. Jednostka Wojskowa 1135.

PKW Chorwacja na przestrzeni lat nosił następujące oficjalne nazwy:

• 1992-1995: Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach Ochronnych Organizacji Narodów Zjednoczonych (PKW UNPROFOR),
• 1995: Polski Kontyngent Wojskowy w Operacji Organizacji Narodów Zjednoczonych Przywrócenia Zaufania w Chorwacji (PKW UNCRO).

Historia

UNPROFOR

Rozpad Jugosławii w 1991 doprowadził do wybuchu wojny między armiami nowych państw a siłami serbskimi. Aby zapobiec eskalacji walk i uchronić ludność cywilną przed czystkami ONZ postanowiło utworzyć w lutym 1992 r. Siły Ochronne ONZ (UNPROFOR).

Jednym z 12 zaproszonych do udziału w nich państw była Polska, która w marcu 1992 r. zaaprobowała prośbę i rozpoczęła formowanie batalionu, którego kadrę wystawiło Wojskowe Centrum Szkolenia dla potrzeb Sił Pokojowych ONZ w Kielcach a resztę 10 Dywizja Zmechanizowana w Opolu (jednakże stosowna uchwała Rady Ministrów, powołująca także Polską Grupę Policyjną, została podpisana 11 maja – miesiąc po rozpoczęciu misji). Podczas tworzenia kontyngentu napotkano wiele komplikacji – Polska pierwszy raz wystawiała batalion operacyjny (POLBATT), więc nie posiadała na tym polu żadnych doświadczeń, pojawiły się problemy ze skompletowaniem kadry (żołnierze służby zasadniczej często rezygnowali w wyjazdu pod wpływem docierających informacji o wojnie) i sprzętu. Mimo to już 11 kwietnia wyruszył pierwszy transport kolejowy z kontyngentem, a za nim 4 kolejne.

14 kwietnia POLBATT rozpoczął działania operacyjne. Polegały one na:

• konwojowaniu transportów z pomocą humanitarną,
• patrolowaniu wyznaczonego terenu,
• zapewnieniu bezpieczeństwa ludności cywilnej.

Polska jednostka została rozlokowana w Slunju w Sektorze Północnym (w latach 1993–1994 dowodził nim gen. bryg. Józef Chmiel), gdzie swoją bazę miały oddziały obsadzające 26 posterunków. W wyniku pogarszającej się sytuacji ich liczbę zwiększono do 42, w każdym stacjonowało kilku żołnierzy i BRDM-2 (w przypadku 1 kompanii były to BMP-1), mogących wykonywać swoje zadania tylko za dnia, ponieważ nocą następowała serbsko-chorwacka wymiana ognia, zmuszająca Polaków do wycofania się do schronu (przepisy oenzetowskie kategorycznie zabraniały błękitnym hełmom jakąkolwiek ingerencję zbrojną, a jedynie rozdzielanie walczących sił).

Działania UNPROFOR-u nie przynosiły pożądanych skutków i na początku 1993 r. konflikt w Krajnie zaognił się. Początkowo POLBATT swobodnie patrolował wyznaczoną strefę, lecz w styczniu Serbowie przejęli z powrotem część ciężkiego uzbrojenia (czołgi i artylerię), które wcześniej przekazali pod kontrolę UNPROFOR. Serbowie starali się także ograniczać swobodę poruszania się patroli POLBATTu, szczególnie w okresach zaostrzania się sytuacji na linii przerwania ognia z Chorwatami. Po raz pierwszy polski kontyngent miał styczność z prawdziwą wojną (podobna sytuacja wystąpiła w Polskim Kontyngencie Wojskowym w Kambodży) i nie wszyscy żołnierze byli do niej odpowiednio przygotowani (jeszcze przed II zmianą do Polski musiało wrócić 81 żołnierzy). Jednak nie przeszkodziło to większości żołnierzy we wzorowym wypełnianiu rozkazów.

W sierpniu 1994 r. V Korpus BiH (czasowo) zlikwidował tzw. Zachodnią Bośnię i do strefy POLBATT-u przybyli serbscy uchodźcy. Zmusiło to polskie władze do wzmocnienia batalionu dodatkową kompanią piechoty, przez co PKW łącznie obsadzał 59 posterunków i punktów kontrolnych oraz ochraniało 2 obozy bośniackich Serbów.

UNCRO

W marcu 1995 r. zakończył się mandat UNPROFOR-u na terenie Chorwacji, którego po naciskach rządu w Zagrzebiu nie odnowiono. Wynikiem był znaczny wzrost napięcia w Krajnie, wymuszający powołanie zastępującej Siły Ochronne Operacji ONZ Przywrócenia Zaufania w Chorwacji (UNCRO). POLBATT także odczuł skutki kryzysu – w rejonie odpowiedzialności nastąpił wielokrotny wzrost incydentów zbrojnych i niemożliwe stało się stanie na straży przestrzegania porozumienia rozejmowego.

Zawieszenie broni formalnie zostało zerwane chorwacką operacją Błysk, rozpoczętą 1 maja 1995 r. Polegała ona na wkroczeniu do stref separacji i nawiązaniu kontaktu bojowego z oddziałami serbskimi, którego odpowiedziały ogniem. Żadna ze stron nie uczyniła agresywnego gestu w stosunku do Polaków, lecz w wyniku walk Bośniaków z najemnikami Abdicia POLBATT opuścił dwa zniszczone posterunki.

Podjęte próby negocjacji nie doprowadziły do zakończenia walk, bo 4 sierpnia 1995 r. Chorwaci ruszyli z kolejną ofensywą (Operacja Burza), podczas której zajęli bez walki polski posterunek (regulamin ONZ nakazywał siłom pokojowym unikanie konfrontacji), dwa zostały ostrzelane przez artylerię, a 22 inne zmusili do ewakuacji (żaden z polskich żołnierzy nie został zabity, 3 zostało rannych). Natomiast Serbowie rozbroili i uprowadzili załogi dwóch posterunków (zostały one potem przekazane siłom ONZ w Bośni, skąd Polacy wrócili do kontyngentu).

8 sierpnia 1995 r. upadła Republika Serbskiej Krajny i wojna domowa w Chorwacji została zakończona – rozpoczęty został proces wycofywania sił pokojowych UNCRO. PKW zakończył go 14 grudnia, gdy ostatnie oddziały POLBATT-u opuściły Krajnę.

Tradycje Polskiego Kontyngentu Wojskowego w UNPROFOR kontynuowało Centrum Szkolenia na Potrzeby Sił Pokojowych.

Struktura organizacyjna

Czas trwania, dowódcy, jednostka wystawiająca oraz liczebność poszczególnych zmian:

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Ciechanowski: Polskie kontyngenty wojskowe w operacjach pokojowych 1990–1999. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010. ISBN 978-83-7611-531-3.
• UNPROFOR na stronie Centrum Informacji ONZ w Warszawie. www.unic.un.org.pl. [dostęp 2015-06-08]. (pol.).