Polski Związek Kulturalno-Oświatowy

Męski chór Gorol z Jabłonkowa podczas Jubileuszowego Festiwalu PZKO w 2007 w Karwinie

Budynek PZKO w Czeskim Cieszynie, wcześniej znajdowała się tu jedyna przetrwała w mieście synagoga

Polski Związek Kulturalno-Oświatowy (cz. Polský kulturně-osvětový svaz, w skrócie PZKO) – organizacja społeczna w Czechach mająca na celu razem z Kongresem Polaków reprezentować mniejszość polską w państwie czeskim. Jest to największa pod względem liczby członków (obecnie 12 300) polska organizacja w Czechach, choć liczba ta systematycznie się zmniejsza wraz z kurczącą się mniejszością polską.

Historia

Przed II wojną światową na miejscu funkcjonowało wiele polskich organizacji, kiedy jednak w 1947 zakładano PZKO, powstanie innych było niemożliwe^[1]. Była to więc w okresie komunizmu jedyna organizacja reprezentująca mniejszość polską, do tego pod silnym wpływem Komunistycznej Partii Czechosłowacji. PZKO zyskało pozycję monopolistyczną i stało się odpowiedzialne za wszelką działalność Polaków, którzy nie mogli zrzeszać się w innych zakazanych organizacjach. W miarę upływu czasu PZKO jeszcze silniej ulegało wpływom Partii^[2], będąc przez władze w latach 50. XX wieku wcielonym do Frontu Narodowego Czechów i Słowaków. W latach 60. do głosu dochodzili reformiści, ale po Praskiej Wiośnie w 1968 przeprowadzono czystki i pozwalniano ich ze stanowisk^[3]. Ówczesny prezes PZKO, Ernest Sembol również został zwolniony. Zaczęła się tak zwana era normalizacji, a PZKO pogrążyła się w sidłach komunistów. Po aksamitnej rewolucji w 1990, PZKO oczyściła osoby dyskryminowane po 1968, włącznie z najbardziej znaczącymi postaciami jak: Jan Rusnok, Henryk Jasiczek, Wiesław Adam Berger, Tadeusz Siwek i Ernest Sembol^[4].

Działalność

Celem PZKO jest promocja i patronat możliwie nad wszelką kulturalną i edukacyjną aktywnością polskiej mniejszości. PZKO organizuje i wspiera kluby sportowe (kobiet, seniorów, juniorów), publikacje, koncerty, wycieczki, bale, grupy folklorystyczne i muzyczne, chóry, grupy artystyczne, wystawy, różne imprezy sportowe czy społeczne itd. Największą i najbardziej znaną imprezą pod patronatem PZKO jest coroczne Gorolskie Święto w Jabłonkowie, wśród innych największym wydarzeniem jest Festiwal PZKO. Organizacja ściśle współpracuje z polskimi szkołami na Zaolziu i ze Sceną Polską w Teatrze Cieszyńskim w Czeskim Cieszynie.

Za swoją działalność PZKO zostało uhonorowane kilkoma nagrodami, m.in. Nagrodą im. Wojciecha Korfantego nadaną w 2001 przez Związek Górnośląski za osiągnięcia i zasługi w pielęgnacji polskości na Śląsku^[5], natomiast w 2006 – Nagrodą im. ks. Leopolda Jana Szersznika.

PZKO składa się z Miejscowych Kół, które obecne są w prawie wszystkich gminach i wsiach na Zaolziu. Większość tych placówek posiada własne budynki, tzw. Domy PZKO (lub Domy Polskie PZKO^[6]), które służą jako miejsce spotkań i różnych wydarzeń, np. kulturalnych.

Obecnym prezesem PZKO jest Helena Legowicz. Zarząd Główny mieści się w Czeskim Cieszynie, na ulicy Strzelniczej 28. W tym samym miejscu ma swoją redakcję oficjalny organ prasowy Związku – miesięcznik „Zwrot”, który jest wydawany od grudnia 1949 roku^[7].

• 

  (c) Photo: Marcin Konsek / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

  Dom PZKO w Jabłonkowie

• 

  (c) Czesil, CC BY-SA 3.0

  Dom Polski Żwirki i Wigury w Cierlicku

• 

  Dom PZKO w Błędowicach Dolnych

• 

  Dom PZKO w Karwinie-Raju

• 

  Dom Polski w Karwinie Frysztacie

• 

  Dom PZKO Karwina-Sowiniec

Statystyki

Prezesi

• Jan Pribula (1950–1951)
• Józef Kula (1951–1953)
• Karol Mrózek (1953–1955)
• Józef Mrózek (1955–1957)
• Adolf Kubeczka (1957–1959)
• Bogumił Goj (1959–1962)
• Eugeniusz Suchanek (1962–1968)
• Ernest Sembol (1968–1970)
• Jan Pribula (1970–1971)
• Eugeniusz Suchanek (1971–1975)
• Stanisław Kondziołka (1975–1987)
• Roman Suchanek (1987–1990)
• Władysław Młynek (1990–1993)
• Jerzy Czap (1993–1999)
• Zygmunt Stopa (1999–2009)
• Jan Ryłko (2009–2017)
• Helena Legowicz (2017)

Przypisy

Bibliografia

• PZKO w roku 2007. Aneks do Leksykonu. Franciszek Bałon (edycja). Czeski Cieszyn: ZG PZKO, 2007. ISBN 978-80-254-0121-7.

• Martyna Radłowska-Obrusnik, Otylia Toboła: Leksykon PZKO. Czeski Cieszyn: Zarząd Główny PZKO, 1997. OCLC 189531468.

• Kolejny jubileusz PZKO. W: Zygmunt Stopa: Kalendarz Śląski 2007. Daniel Kadłubiec (redakcja). Czeski Cieszyn: ZG PZKO, 2006. ISBN 80-239-8132-3.

• Stanisław Zahradnik, Marek Ryczkowski: Korzenie Zaolzia. Warszawa – Praga – Trzyniec: PAI-press, 1992. OCLC 177389723.

• Zwrot. Polski Związek Kulturalno-Oświatowy w RC: Jak powstawał, rozwijał się i przekształcał. „Zwrot”. Listopad 2009, s. 26, styczeń 2007. 

Linki zewnętrzne

• Strona oficjalna