Polski kontyngent wojskowy
Polski kontyngent wojskowy (PKW) – wydzielona jednostka wojskowa Sił Zbrojnych RP (wojska operacyjne), przeznaczona do udziału w zagranicznej operacji wojskowej (pokojowej lub wojennej) zgodnie z postanowieniem Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów.
Historia
Wojsko Polskie od lat 50. XX wieku angażowało się w operacje zagraniczne. W 1953 Polska Rzeczpospolita Ludowa wysłała ok. 300 żołnierzy do Korei w ramach Misji Polskiej w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych, mającej za zadanie nadzorowanie zawieszenia broni oraz prawie 60 wojskowych medyków w szpitalu Polskiego Czerwonego Krzyża w Korei Północnej. Przez następne lata Polacy uczestniczyli w pracach komisji w Indochinach (1954-1976) oraz obserwatorów w Nigerii (1968-1970). W 1968 w interwencji zbrojnej w Czechosłowacja pk. operacja "Dunaj" Układu Warszawskiego udział wzięła 2 Armia Wojska Polskiego.
Za pierwszy polski kontyngent wojskowy w formalnym rozumieniu tego terminu uznawana jest Polska Wojskowa Jednostka Specjalna w ramach UNEF II w Egipcie w latach 1973-1979, gdzie stacjonował polski batalion logistyczny. W 1974 detaszowano z niego Wydzieloną Grupę (WG PWJS Syria) do UNDOF w Syrii, którą w 1979 przekształcono w samodzielny Polski Kontyngent Wojskowy. W następnych latach kontyngenty kierowano do działań humanitarnych: w latach 1985-1987 do Etiopii (PLEPE) i wsparcia medycznego wojsk koalicji w Zatoce Perskiej w 1991 (operacje "Desert Shield" i "Desert Storm").
Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku sytuacja międzynarodowa uległa zmianom i wiele regionów świata uległo destabilizacji (m.in. Bałkany). W odpowiedzi na nowe konflikty ONZ powołała szereg nowych misji pokojowych, w które zaangażowała się Rzeczpospolita Polska. Precedensowy był udział POLBATT-ów – batalionów piechoty (operacyjnych), wysyłanych do b. Jugosławii w latach 1992-1995 (PKW Chorwacja) i Syrii w latach 1993-2009. Ponadto ze względu na doświadczenie Polski w zakresie obsługi logistycznej sił ONZ kolejne POLLOG-i (polskie jednostki logistyczne w sile batalionu lub kompanii) kierowano do misji błękitnych hełmów w Namibii w latach 1989-1990 (PKW Namibia), Kambodży w latach 1992-1993 (PKW Kambodża) i Libanu w latach 1994-2009 (PKW Liban). W latach 90. Polska była jednym z największych kontrybutorów personelu do operacji pokojowych ONZ, w latach 1997-1999 – największym[1][2].
W latach 90. nastąpiły też ostateczny rozpad bloku wschodniego i rozwiązanie Układu Warszawskiego, skutkujące reorientacją polskiej polityki zagranicznej w kierunku euroatlantyckim. W 1991 rozpoczęto starania o akcesję do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), w 1994 Polska przystąpiła do programu Partnerstwo dla Pokoju. Jednostką wytypowaną do tego programu był 16 Batalion Powietrznodesantowy, który na początku 1996 został wysłany do Bośni i Hercegowiny jako polski kontyngent w pierwszych siłach pokojowych NATO: IFOR. Po przekształceniu w SFOR Polska kontynuowała zaangażowanie, które w 1998 zostało poszerzone o PJW Odwodu Strategicznego SACEUR (18 Batalion Desantowo–Szturmowy), który w 1999 wszedł w skład sił stabilizacyjnych NATO w Kosowie (PJW KFOR). Na przełomie XX i XXI w. polskie kontyngenty uczestniczyły także w innych operacjach Sojuszu na Bałkanach: w Albanii w 1999 (PJW AFOR) i Macedonii w latach 2001-2003 (PKW Macedonia).
Zamach z 11 września 2001 roku był bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia tzw. "wojny z terroryzmem", prowadzonej przez Stany Zjednoczone Ameryki Północnej przy udziale sojuszników. Polska w 2002 skierowała kontyngent wojskowy (PKW Afganistan) do Afganistanu i Zatoki Perskiej. Zgrupowanie w Zatoce Perskiej w 2003 wzięło udział w inwazji na Irak, po zakończeniu której do tego państwa wysłana została Wielonarodowa Dywizja Centrum-Południe, dowodzona przez PKW Irak. Po raz pierwszy w historii Polska wystawiła tak znaczne siły do operacji stabilizacyjnej (ok. 2500 żołnierzy i pracowników), do tego dowodząc też znaczącym zgrupowaniem z innych państw. PKW Irak był stopniowo redukowany i w 2008 zastąpiony znacznie mniejszą jednostką doradczo-szkoleniową. Jednocześnie w 2007 zwiększono liczebnie PKW Afganistan (początkowo do ok. 1200, a w szczytowym okresie do ok. 2600 żołnierzy i pracowników), który w 2008 przejął odpowiedzialność za afgańską prowincję Ghazni w ramach ISAF. Misja PKW ISAF zakończyła się w 2014. W Iraku i Afganistanie polskie kontyngenty poniosły największe straty: odpowiednio 22 i 44 żołnierzy i pracowników.
Oprócz dużych misji w Iraku i Afganistanie kontyngenty były zaangażowane także w mniejsze operacje, prowadzone w ramach m.in. Sił Odpowiedzi NATO (PKW Grecja lub PKW Pakistan) i Unii Europejskiej. W ramach sił EUFOR kontynuowano dotychczasowe działania na Bałkanach (w Macedonii oraz Bośni i Hercegowinie) oraz prowadzono nowe, głównie w Afryce (PKW DR Kongo, PKW Czad, PKW Mali i PKW RŚA), gdzie szczególną rolę pełni Żandarmeria Wojskowa jako komponent manewrowy. Przyjęta w 2009 Strategia udziału Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w operacjach międzynarodowych, nadała priorytetowe znaczenie właśnie operacjom NATO i UE. Kontyngenty z sił pokojowych ONZ zostały wycofane do końca 2009 (PKW Syria, PKW Liban i PKW Czad). Powrót Polski do sił ONZ nastąpił dopiero 10 lat później, jako element polskiego niestałego członkostwa w Radzie Bezpieczeństwa ONZ (ponownie PKW Liban).
Zakończenie PKW ISAF w 2014 oraz wojna w Donbasie zmieniły kierunki polskiej polityki w kwestii operacji zagranicznych. Pierwszeństwo nadano działaniom w ramach kolektywnej obrony NATO – zwiększono liczbę dyżurów PKW Orlik, prowadzącego nadzór przestrzeni powietrznej państw bałtyckich i w 2017 skierowano wojska do Rumunii i Łotwy jako element Wysuniętej Obecności NATO (PKW tFP Rumunia i PKW eFP Łotwa), czyli wzmocnienia sił sojuszniczych.
Podstawy prawne
Pierwszy akt w randze ustawy, całościowo regulujący pobyt i służbę polskich żołnierzy poza granicami kraju uchwalono dopiero w 1998 - była to Ustawa z dnia 19 lutego 1998 r. o zasadach użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 23, poz. 119). 1 stycznia 1999 została zastąpiona przez Ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 396). Zgodnie z nimi o użyciu kontyngentu postanawia Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Zwierzchnik Sił Zbrojnych RP na wniosek Rady Ministrów, (Postanowienie o użyciu SZ RP wymaga kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów). W postanowieniu musi znajdować się nazwa, czas trwania, państw(o)a docelowe, liczebność (etat) i podporządkowanie PKW.
Do 1998 r. użycie sił zbrojnych za granicą regulował artykuł 20a Ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 1997 r. nr 10, poz. 55). Wówczas o wysłaniu jednostki wojskowej decydowała Rada Państwa, a od 1989 Rada Ministrów w drodze uchwały.
Obserwatorzy wojskowi w operacjach pokojowych nie współtworzą kontyngentu – w systemie krajowym działają samodzielnie i o ich wysłaniu decyduje Minister Obrony Narodowej (z wyjątkiem Grupy Obserwatorów SZ RP w Gruzji, która z prawnego punktu widzenia była kontyngentem wojskowym w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa).
Nazewnictwo
Od 1979, tj. przemianowania Wydzielonej Grupy Polskiej Wojskowej Jednostki Specjalnej na Polski Kontyngent Wojskowy w Siłach ONZ w Syrii, stosowany jest następujący wzór nazwy:
Polski Kontyngent Wojskowy w /nazwa sił lub operacji oraz ewentualnie nazwa organizacji dowodzącej misją/ w /nazwa państwa, państw lub rejonu operacji kontyngentu/.
Na przestrzeni lat często zdarzały się wyjątki od tej reguły. Polska Wojskowa Jednostka Specjalna Doraźnych Sił Zbrojnych Organizacji Narodów Zjednoczonych działała przed oficjalnym wprowadzeniem terminu PKW (w późniejszym czasie podobną nazwę nosiły też inne PKW - PKW UNTAG był jednocześnie Polską Wojskową Jednostką Logistyczną, a w latach 1992-1994 PKW UNIFIL był też Polską Wojskową Jednostką Medyczną). Ponadto w latach na przełomie XX i XXI w. polskie kontyngenty w ramach NATO stosowały następujące nazewnictwo:
Polska Jednostka Wojskowa w /nazwa sił/ w /nazwa państwa, państw lub rejonu operacji kontyngentu/.
Typy
Do początku XXI wieku PKW dzieliły się na dwa podstawowe typy:
- POLLOG (ang. polish logistics) – batalion lub kompania logistyczna, przeznaczona do wspierania wojsk operacyjnych (transport, zaopatrzenie). Przykłady:
- POLBATT (ang. polish battalion) lub POLBAT (ang. polish battalion) – batalion operacyjny, przeznaczony do działań liniowych (rozdzielenie wojsk, ochrona danego terenu, konwojowanie). Przykłady:
Z wejściem Polski do NATO obok kontyngentów dużych i składających się z wielu rodzajów wojsk (PKW Irak, PKW Afganistan) wysyłane są także grupy niewielkie i wyspecjalizowane (PKW Grecja, PKW Pakistan).
Podległość
Kontyngenty pod względem narodowym do czasu uzyskania pełnej gotowości bojowej przez Dowództwo Operacyjne Sił Zbrojnych podlegały pod Ministerstwo Obrony Narodowej.
Natomiast pod względem operacyjnym podlegają dowództwu wyznaczonemu w postanowieniu o użyciu. Jednak w strukturach wielonarodowych nie używana jest nazwa PKW, tylko jednostki tworzonej przez kontyngent, z którą ma wspólne dowództwo (np. od 1993 Polski Kontyngent Wojskowy w Syrii podlegał Kwaterze Głównej UNDOF jako POLBATT, czyli polski batalion piechoty, a w latach 2008-2014 dowództwo PKW Afganistan było także dowództwem Polskich Sił Zadaniowych).
Od rozpoczęcia przez NATO misji pokojowych istnieją też odrębne elementy kontyngentu, podporządkowane wyłącznie dowódcy PKW, są to:
- Narodowy Element Wsparcia (NSE, National Support Element) – odpowiedzialny za zaopatrzenie tylko żołnierzy swojego kraju (spotykane są też nazwy Narodowy Element: Wsparcia Logistycznego, Zaopatrzenia). Funkcjonuje głównie w PKW w siłach NATO i UE,
- Narodowy Element Dowodzenia (NCE, National Command Element) – odpowiedzialny za wsparcie dowodzenia kontyngentu gdy nie tworzy on w rejonie operacji jednego zwartego komponentu,
- Narodowa Komórka Wywiadu (NIC, National Intelligence Cell) – odpowiedzialna za zabezpieczenie wywiadowcze kontyngentu,
- Narodowa Komórka Kontrwywiadu (NCIC, National Counter-Intelligence Cell) – odpowiedzialna za zabezpieczenie kontrwywiadowcze kontyngentu.
Szkolenie
Do 1979 za przygotowanie polskich jednostek do służby zagranicznej odpowiedzialna była Jednostka Wojskowa 2000 (podległa Zarządowi II SG WP). Po jej rozformowaniu odpowiedzialność za szkolenie przeszła na odpowiednie okręgi wojskowe przygotowujące daną zmianę kontyngentu. W 1989 utworzono Wojskowe Centrum Szkolenia dla potrzeb Sił Pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych (w 2002 przemianowane na Centrum Szkolenia na Potrzeby Sił Pokojowych, w 2011 połączone z Centralną Grupą Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej w Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych), które od 1990 przejmowało kompetencje okręgów w tej dziedzinie, ponadto w 2004 do szkolenia PKW włączył się 2 Korpus Zmechanizowany, głównie organizując ćwiczenia dla PKW Irak (Eufrat) i PKW Afganistan (Bagram). Cykl przygotowań do operacji zewnętrznej w ramach sił NATO, bądź misji ONZ podzielony jest na dwa zasadnicze okresy – szkoleniowy i organizacyjny, trwające odpowiednio 30-40 i 10-15 dni, w zależności od przydziału służbowego (w przypadku kadry kierowniczej czas szkoleń jest dłuższy). Obejmują one zapoznanie się z rejonem operacji, naukę podstaw języka i tradycji państwa mandatowego (I etap), maksymalne zgranie się pododdziałów, oddziałów, ćwiczenia zachowań w sytuacjach nadzwyczajnych, typu atak przeciwnika czy procedura MEDEVAC (II etap). Zakończone są one oficjalną certyfikacją, czyli zezwoleniem na służbę w kontyngencie.
Uczestnictwo i zmiany (rotacje)
Od 1998 uczestnictwo żołnierzy w operacjach zagranicznych jest ochotnicze, w związku z czym do służby może się zgłosić każdy żołnierz, który przeszedł odpowiednie testy i zgłosił się do organu szkolącego PKW. W rejonie misji oprócz standardowego żołdu może mu także przysługiwać dodatek za działania w strefie działań wojennych (w przypadku odpowiedniego obwieszczenia ministra spraw zagranicznych) lub kwota z puli refundowanej przez organizację formującą misję.
Jednak dowództwo stara się maksymalnie obsadzić każdą zmianę jedną jednostką (przynajmniej w 50%, reszta kompletowana jest z innych garnizonów, ponadto w przypadku większych operacji oddziały inżynieryjne czy logistyczne wydzielane są przez odrębne jednostki), tak, by była ona maksymalnie efektywna. Jedna zmiana trwa 6 miesięcy - w latach 90 XX w. i na początku XXI w. obowiązywał inny system: zmiana dla żołnierzy zawodowych trwała 12 miesięcy, dla żołnierzy służby zasadniczej 6 miesięcy. Inny wobec reszty kontyngentu harmonogram rotacji obowiązuje oficerów służących w dowództwach sojuszniczych w rejonie operacji.
Polskie kontyngenty wojskowe
Stan na 1 października 2021. Czcionką pogrubioną zaznaczono kontyngenty aktualnie działające.
Zobacz też
- Polski kontyngent policyjny
- Wojskowa Składnica Tranzytowa (Westerplatte)
- 2 Armia Wojska Polskiego (1968)
Przypisy
- ↑ Miesięczny raport UN DPKO za sierpień 1997 r. (ang.). [dostęp 2020-02-15].
- ↑ Roczny raport UN DPKO za 1999 r. (ang.). [dostęp 2020-02-15].
Bibliografia
- Zbigniew Bednarski: Polacy w służbie pokoju 1953-2003. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2002. ISBN 83-7339-016-2.
- Grzegorz Ciechanowski: Polskie kontyngenty wojskowe w operacjach pokojowych 1990–1999. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010. ISBN 978-83-7611-531-3.
- Grzegorz Ciechanowski: Żołnierze polscy w misjach i operacjach pokojowych poza granicami kraju w latach 1953-1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009. ISBN 978-83-7611-012-7.
- Dariusz Kozerawski: Międzynarodowe operacje pokojowe i stabilizacyjne w polskiej polityce bezpieczeństwa w XX i XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, 2016. ISBN 978-83-7523-476-3.
- Misje zagraniczne. wojskopolskie.pl. [dostęp 2020-03-31].
Media użyte na tej stronie
Autor: Alexrk2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ta mapa została stworzona za pomocą GeoTools.
Polish army soldiers of the 18th Bielsko Airborne Assault Battalion treat a simulated wounded civilian during a training exercise at the Joint Multinational Readiness Center (JMRC) in Hohenfels, Germany, Dec. 14, 2006. Senior polish military leaders visited approximately 500 of their soldiers who are training at the JMRC in preparation for their country's first-ever deployment to Afghanistan.
Autor: Kancelaria Prezydenta RP, Licencja: GFDL
8 kwietnia 2009 roku Prezydent Lech Kaczyński udał się z jednodniową wizytą do Afganistanu.
Zwiększenie pomocy humanitarnej dla Afganistanu oraz podpisanie w najbliższym czasie wniosku o zwiększenie naszego kontyngentu wojskowego w tym kraju zapowiedział w środę podczas jednodniowej wizyty w Kabulu Prezydent Lech Kaczyński.
Lech Kaczyński spotkał się z prezydentem Afganistanu Hamidem Karzajem. Rozmawiał z nim m.in. o polskiej obecności wojskowej w tym kraju oraz o niedawnym szczycie NATO, na którym przyjęto nową strategię działań w Afganistanie.
Kaczyński po godzinnym spotkaniu z Karzajem powiedział, że Polska wysyła do Afganistanu więcej wojsk, ponieważ w Ghazni, prowincji kontrolowanej przez naszych żołnierzy, narasta zagrożenie.
Podkreślił, że po powrocie do Polski podpisze rządowy wniosek o zwiększenie naszego kontyngentu. Dodał, że wierzy, iż w Afganistanie możliwy jest pokój.
- Wierzę, że Afganistan osiągnie sukces i będzie to sukces NATO - powiedział. Lech Kaczyński zapowiedział także, że Polska zwiększy pomoc humanitarną dla tego kraju.
Pod koniec marca rząd wystąpił do Prezydenta - zwierzchnika Sił Zbrojnych - z wnioskiem o zwiększenie polskiego kontyngentu w Afganistanie z 1600 do 2000 żołnierzy. Ma to nastąpić w ramach najbliższej, piątej zmiany, która rozpocznie służbę w połowie kwietnia. 3 kwietnia Lech Kaczyński odesłał wniosek do poprawy z uwagi na niewłaściwie określoną liczbę żołnierzy - do 2000 zamiast 2200.
Prezydent odwiedził też polską bazę wojskową w prowincji Ghazni. Przylot wojskowego śmigłowca z Kabulu opóźnił się w powodu złej pogody.
Lech Kaczyński życzył polskim żołnierzom z okazji Świąt Wielkanocnych szybkiego powrotu do domu i wypełnienia ciężkiej misji, jaka przed nimi stoi.
W prowincji Ghazni, za którą odpowiadają Polacy, spodziewany jest wzrost zagrożenia. Ma to związek m.in. z planowanymi na sierpień wyborami prezydenckimi w Afganistanie, a także prowadzeniem przez Amerykanów wzmożonych działań w sąsiednich prowincjach.
Spotkanie w bazie Ghazni było ostatnim punktem jednodniowej wizyty Lecha Kaczyńskiego w Afganistanie, pierwszej wizyty głowy państwa w tym kraju.
Prezydent w trakcie wizyty był pytany przez dziennikarzy o komentarz do decyzji dziennikarki Ewy Milewicz, która w proteście przeciwko odznaczeniu przez Lecha Kaczyńskiego pracowników IPN postawiła oddać swoje odznaczenie - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski oraz komentarze byłego działacza historycznej Solidarności Władysława Frasyniuka, który również zastanawiał się nad oddaniem odznaczenia (ostatecznie nie uczynił tego).
- To jest ich decyzja. Nie mogę powiedzieć, żebym chociaż w najmniejszym stopniu rozumiał motywy tej decyzji, ale to jest ich prawo. Nie będę się z tego powodu szczególnie przejmował - powiedział Prezydent.
Lech Kaczyński podkreślił jednocześnie, że osoby, które przeciwstawiają się "poprawnemu myśleniu" są przez niego odznaczane. - To się nie zmieni - zapewnił.Autor: Ministerstwo Obrony Narodowej, Licencja: CC BY 3.0
Polski Kontyngent Wojskowy w Syrii.
Autor: Ministerstwo Obrony Narodowej, Licencja: CC BY 3.0
Polski Kontyngent Wojskowy w Libanie.
Autor: Ministerstwo Obrony Narodowej, Licencja: Attribution
12 lipca 2008 r. polscy żołnierze grupy CIMIC z Sharany wspomogli mieszkańców okolicznej wioski.
W sobotni ranek z bazy wojskowej w Sharanie wyjechał konwój z Polskiej Grupy Bojowej, w skład którego wszedł 3 Zespół Wsparcia Taktycznego CIMIC. Grupę pojazdów ochraniali żołnierze 2 plutonu Zespołu Bojowego Bravo. Konwój udał się do położonej na południe od Sharany wioski, zamieszkiwanej przez kilkadziesiąt pasztuńskich rodzin. Po powitaniu przez starszyznę wioski na placu przy pobliskim meczecie nastąpiło przekazywanie darów. Polscy żołnierze przywieźli Pasztunom artykuły pierwszej potrzeby – odzież, buty, koce. Istotnym elementem pomocy było przekazanie żywności – m.in. mąki, ryżu, fasoli, cukru, oleju. Dzieci otrzymały tornistry oraz zabawki. – Przekazaliśmy najbardziej niezbędne przedmioty, na przykład narzędzia rolnicze i stolarskie. Spotkaliśmy się z bardzo życzliwym przyjęciem – relacjonuje dowódca Grupy Wsparcia CIMIC. Łącznie Polacy przekazali Afgańczykom ok. 500 kg darów. Po zakończeniu misji konwój bezpiecznie powrócił do bazy. CIMIC (Civil-Military Cooperation, Współpraca Cywilno-Wojskowa) odpowiada za budowanie pozytywnych relacji pomiędzy siłami koalicji a afgańską ludnością i miejscowymi władzami.
Jakub Czermiński Sekcja Prasowa PKW Afganistan czerminski@gmail.com
Fot.: chor. Marcin Radzięda
Flaga Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).
(c) Eric Gaba, Wikimedia Commons user Sting, CC BY-SA 3.0
Blank administrative map of political Africa as in 2011-07, for geo-location purposes. On English Wikipedia, in "{{Location map Africa}}" to set marker along curved latitude/longitude lines.