Birginiak

Birginiak
	Polysticta stelleri
	(Pallas, 1769)
	; Samiec w szacie godowej
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Plemię	Mergini
Rodzaj	Polysticta; Eyton, 1836
Gatunek	birginiak
Synonimy
	Anas Stelleri Pallas, 1769; Eniconetta stelleri (Pallas, 1769);
	Anas Stelleri Pallas, 1769; Eniconetta stelleri (Pallas, 1769);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie

Birginiak^[6], kaczka srokata, kaczka pstrokata^[4] (Polysticta stelleri) – gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Narażony na wyginięcie.

Systematyka

Birginiak jest jedynym przedstawicielem monotypowego rodzaju Polysticta^[6]^[7]. Nie wyróżnia się podgatunków^[7].

Morfologia

Wygląd: Samiec w szacie godowej ma głowę i szyję białe, u dołu szyi czarna obroża, od której w linii pośrodkowej biegnie pas do żuchwy. Kantarek i tył głowy zielony. Grzbiet biały z czarnym pasem pośrodku, ciągnącym się od obroży do czarnych ogona i pokrywy ogonowej. Części proksymalne wierzchu skrzydeł białe, dystalne czarne, lusterko niebieskie z białym obwiedzeniem. Boki i brzuch rdzawe. Na bokach parzysta czarna, okrągła plama. Dziób i nogi szare. Samica i młode ciemnobrązowe z delikatnym ciemnym deseniem, lusterko niebieskie z białym obramowaniem. Samiec w upierzeniu spoczynkowym mniej kontrastowy i jaśniejszy. Młode podobne do samicy.
Wymiary średnie^[8]^[9]: długość ciała ok. 45–50 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 70–75 cm
masa ciała ok. 500–1000 g

Zasięg występowania

Syberia na wschód od półwyspu Tajmyr oraz Wyspa Świętego Wawrzyńca i Alaska. Nieregularnie gnieździ się w Laponii. Zimuje na brzegach Morza Beringa, a mała populacja europejska na brzegach Morza Północnego i na Bałtyku. Sporadycznie zimuje na zachodnim wybrzeżu Kanady.

Do Polski sporadycznie zalatuje. Do 2016 odnotowano 101 stwierdzeń, łącznie obserwowano 236 osobników^[10].

Ekologia i zachowanie

Biotop: Niewielkie jeziora w pobliżu morskiego brzegu w strefie tundry. Zimuje na morskim wybrzeżu.
Gniazdo: Na lądzie w pobliżu wody.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w lipcu – czerwcu 5 do 10 jaj w kolorze od bladożółtego po oliwkowozielonkawy, o średnich wymiarach 59×41 mm i średniej masie 58 g.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres około 26 dni przez samicę. Pisklęta usamodzielniają się po około 44–45 dniach.
Pożywienie: Głównie drobne zwierzęta.

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii VU (narażony na wyginięcie). Liczebność światowej populacji szacuje się na około 130–150 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[5].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[11].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Polysticta stelleri, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ Polysticta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2013-11-25] (ang.).
↑ Carboneras 1992 ↓, s. 621.
↑ ^a ^b Denis Lepage: Birginiak (Polysticta stelleri) (Pallas, 1769). Avibase. [dostęp 2019-09-27].
↑ ^a ^b Polysticta stelleri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-11].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-11]. (ang.).
↑ Busse i in. 1991 ↓, s. 49.
↑ Sterry i in. 2002 ↓, s. 84.
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Polysticta stelleri, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[itis2-2] Polysticta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2013-11-25] (ang.).

[CITEREFCarboneras1992621-3] Carboneras 1992 ↓, s. 621.

[avibase-4] Denis Lepage: Birginiak (Polysticta stelleri) (Pallas, 1769). Avibase. [dostęp 2019-09-27].

[iucn-5] Polysticta stelleri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[mk-6] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-11].

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-11]. (ang.).

[CITEREFBusseCzarneckiDyrczGromadzki199149-8] Busse i in. 1991 ↓, s. 49.

[CITEREFSterryCleaveClementsGoodfellow200284-9] Sterry i in. 2002 ↓, s. 84.

[kf2016-10] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.

[11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne