Pomnik Czynu Polaków

Pomnik Czynu Polaków
Ilustracja
Pomnik Czynu Polaków (2009)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Szczecin

Typ pomnika

obelisk

Projektant

Gustaw Zemła

Fundator

Społeczeństwo Pomorza Zachodniego

Data odsłonięcia

3 września 1979

Położenie na mapie Szczecina
Mapa konturowa Szczecina, po lewej znajduje się punkt z opisem „Pomnik Czynu Polaków”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Pomnik Czynu Polaków”
Ziemia53°26′34,00″N 14°32′15,69″E/53,442778 14,537692
Pomnik Czynu Polaków, 1979

Pomnik Czynu Polaków (potocznie: Pomnik Trzech Orłów) – pomnik znajdujący się w Szczecinie w Parku Kasprowicza vis-à-vis Jasnych Błoni. Zaprojektowany został przez Gustawa Zemłę, a odsłonięty w 1979 roku.

Historia

6 września 1972 Komitet Wojewódzki PZPR w Szczecinie, z inicjatywy Janusza Brycha, ówczesnego I Sekretarza KW PZPR, postanowił wznieść w Szczecinie monument. Miał on być wyrazem szacunku i podziękowania społeczeństwu Szczecina za odbudowanie i rozbudowanie miasta w ciągu 35 lat od zakończenia II wojny światowej. Realizacji tego zadania podjęło się Towarzystwo Przyjaciół Szczecina, którego przewodniczącym był Jan Stopyra, ówczesny Prezydent Miasta. Po wielu perturbacjach i dyskusjach koncepcyjnych, we wrześniu 1976 powołano Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika, którego przewodniczącym został również Jan Stopyra (Prezydentowi podlegały służby miejskie, niezbędne dla budowy Pomnika).

Wizję artystyczną Trzy pokolenia – Trzy orły nadał Pomnikowi jego wykonawca, prof. Gustaw Zemła, przy współpracy z Eugeniuszem Kozakiem. Dokumentację konstrukcyjną postumentu opracował prof. Jerzy Piskorz-Nałęcki, przy współpracy z inż. Jerzym Podesławskim i inż. Edwardem Pianko. Głównymi wykonawcami Pomnika (odlewy orłów z brązu), byli pracownicy Zakładów Mechanicznych im. Marcelego Nowotki w Warszawie i pracownicy Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego (stalowy postument).

Z Warszawy orły zostały, pod nadzorem wiceprezydenta Szczecina Zdzisława Pacały, przewiezione rzeką Wisłą, barkami Żeglugi Szczecińskiej, do portu w Gdańsku, a dalej Morzem Bałtyckim do portu w Świnoujściu, a potem przez Zalew Szczeciński, rzeką Odrą do portu w Szczecinie, a stąd ulicami miasta do Parku Kasprowicza. Postument miał o wiele krótszą drogę (Stocznia-Park Kasprowicza). Całością prac na placu budowy Pomnika, wraz z jego otoczeniem, kierował inż. Kazimierz Szulc.

Decydenci, po wielu dyskusjach i konsultacjach, nadali Monumentowi nazwę: "Pomnik Czynu Polaków" jako wyraz szacunku i podziękowania za walkę, pracę i naukę dla ojczyzny, trzem pokoleniom Polaków:

  1. Polonii szczecińskiej sprzed II wojny światowej,
  2. Pionierom powojennego Szczecina,
  3. Pokoleniu rozbudowującemu miasto.

Pomnik został wzniesiony z okazji 35 rocznicy Odrodzenia Polski. Odsłonięcia pomnika dokonano 3 września 1979 r. w 40. rocznicę rozpoczęcia II wojny światowej (w 1979 r. 1 września przypadał w sobotę, w związku z czym inauguracja roku szkolnego odbyła się w poniedziałek, a na odsłonięcie sprowadzono masowo uczniów szczecińskich szkół). Odsłonięcia dokonał minister spraw wewnętrznych Stanisław Kowalczyk[1]. Równocześnie Rada Państwa PRL, w uznaniu zasług społeczności szczecińskiej dla rozwoju PRL, nadała miastu Szczecin Order Sztandaru Pracy I klasy.

Wokół Pomnika na tablicach z brązu umieszczono nazwiska i nazwy współtwórców.

Charakterystyka techniczna

Wysokość Pomnika – 22,5 m, rozpiętość skrzydeł – 6,5 m, waga orłów – 60 ton, całkowita wysokość kolumny wynosi – 22,75 m, a dolna krawędź orłów jest usytuowana na wysokości 7,70 m nad powierzchnią gruntu. Ponad 4 metry konstrukcji kolumny znajduje się pod powierzchnią gruntu i ta jej część jest zatopiona w około 150-tonowej bryle betonu[2]. W tej podziemnej części kolumny znajduje się komora ochronna, skąd dwie drabinki prowadzą do wnętrza orłów. Służą one do obsługi i konserwacji konstrukcji od wewnątrz. Do wykonania postumentu zużyto około 83 tony stali z czego około 10 ton, to stal nierdzewna, która została użyta do wykonania poszycia zewnętrznego kolumny na całej jej wysokości. Konstrukcja usztywnień kolumny to stal zwykła.

Galeria

Przypisy

  1. Instytut Pamięci Narodowej- Szczecin, Pomnik Czynu Polaków, Instytut Pamięci Narodowej - Szczecin [dostęp 2020-11-11] (pol.).
  2. Informacje na podstawie tablic informacyjnych umieszczonych przy podstawie pomnika

Zobacz też

Bibliografia

  • Encyklopedia Szczecina, tom II, Szczecin 2000, ISBN 83-7241-089-5.
  • Stefan Szczęsny Janusiewicz, Trzy Orły - Ikona, Szczecin 2004, ISBN 83-89260-37-7.
  • Pomnik Czynu Polaków, Kazimierz Kozłowski (red.), Szczecin: „Dokument”, 1998, ISBN 83-86992-36-0, OCLC 751043447.
  • Biuletyn KW PZPR w Szczecinie z 6-go września 1972 r. - obecnie w Archiwum Państwowym w Szczecinie.
  • Biuletyn KW PZPR w Szczecinie z września 1979 r. - obecnie w Archiwum Państwowym w Szczecinie.
  • Tadeusz Karwacki, Pomnik Czynu Polaków, Szczecin: KAW, 1980.

Media użyte na tej stronie

Szczecin location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreetMap location map of Szczecin, Poland
  • top = 53.545
  • bottom = 53.320
  • left = 14.429
  • right = 14.814
West Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of West Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.65 N
  • S: 52.58 N
  • W: 13.95 E
  • E: 17.10 E
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
0907 Pomnik Czynu Polaków Szczecin SZN 7.jpg
Autor: Mateusz War., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków, Szczecin, Polska
0910 Pomnik Czynu Polaków Iluminacja Szczecin SZN 3.jpg
Autor: Mateusz War. (E-mail), Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków (iluminacja), Szczecin, Polska
0907 Pomnik Czynu Polaków Szczecin SZN 6.jpg
Autor: Mateusz War., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków, Szczecin, Polska
0910 Pomnik Czynu Polaków Iluminacja Szczecin SZN.jpg
Autor: Mateusz War. (E-mail), Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków (iluminacja), Szczecin, Polska
Pomnikczynu.JPG
Autor: Doktor.opi, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków. Kronika II Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie
0907 Pomnik Czynu Polaków Szczecin SZN 0.jpg
Autor: Mateusz War., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków, Szczecin, Polska
0907 Pomnik Czynu Polaków Szczecin SZN 5.jpg
Autor: Mateusz War., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków, Szczecin, Polska
0907 Pomnik Czynu Polaków Szczecin SZN.jpg
Autor: Mateusz War., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków, Szczecin, Polska
0907 Pomnik Czynu Polaków Szczecin SZN 8.jpg
Autor: Mateusz War., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków, Szczecin, Polska
0907 Pomnik Czynu Polaków Szczecin SZN 1.jpg
Autor: Mateusz War., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Czynu Polaków, Szczecin, Polska