Pomnik Iwana Paskiewicza w Warszawie

Pomnik Iwana Paskiewicza
w Warszawie
Ilustracja
Pomnik Iwana Paskiewicza przed Pałacem Namiestnikowskim
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Miejsce

ul. Krakowskie Przedmieście 46/48

Typ pomnika

posąg

Projektant

Mikołaj Pimienow, Aleksander von Bock

Całkowita wysokość

12[1] m

Data budowy

1870

Data odsłonięcia

3 lipca 1870

Data likwidacji

marzec lub październik 1917

Położenie na mapie Polski
52°14′34″N 21°00′55″E/52,242778 21,015278
Demontaż monumentu w 1917
Płyta z pomnika Iwana Paskiewicza w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Pomnik Iwana Paskiewicza – pomnik namiestnika Królestwa Polskiego Iwana Paskiewicza, który znajdował się w latach 1870–1917 na dziedzińcu dzisiejszego Pałacu Prezydenckiego przy ul. Krakowskie Przedmieście 46/48 w Warszawie.

Historia

Autorem pierwszego projektu monumentu był profesor Akademii Sztuk Pięknych w Sankt Petersburgu rzeźbiarz Mikołaj Pimienow, a po jego śmierci (1864) prace dokończył Aleksander von Bock[2]. Posąg feldmarszałka został odlany w petersburskich zakładach Nikolsa i Plinkego w marcu 1870

Koszty budowy pomnika zostały pokryte z budżetu Królestwa Polskiego. Lokalizację wybrał sam car Aleksander II, który również zadecydował o wielu szczegółach 12-metrowego monumentu. Stanął on w miejscu pierwotnie przeznaczonym dla pomnika księcia Józefa Poniatowskiego (po upadku powstania listopadowego trafił on do Twierdzy Modlin, skąd w 1842 został wywieziony do rezydencji Paskiewiczów w Homlu). Wybór lokalizacji miał dla społeczeństwa polskiego oczywistą wymowę[2].

Monument został uroczyście odsłonięty 3 lipca 1870 w obecności cara Aleksandra II[1].

Przeciwnikiem wystawienia w Warszawie pomnika Paskiewiczowi był jego syn, książę Teodor Paskiewicz. Na uroczystości – chociaż pełnił funkcję przybocznego adiutanta cara – pojawił się demonstracyjnie w zwykłym mundurze, a następnego dnia poprosił o dymisję[1].

Na początku sierpnia 1915, w obliczu nacierających wojsk niemieckich, Rosjanie ewakuowali się z Warszawy, która została zajęta przez Niemców. 19 października 1917[3] pomnik, uważany za jeden z symboli rosyjskiego panowania na ziemiach polskich, został za zgodą niemieckich władz okupacyjnych zdemontowany. Istniał plan wymiany monumentu na pomnik Józefa Poniatowskiego, jednak władze radzieckie nie były tym zainteresowane (pomnik Poniatowskiego został ostatecznie zwrócony Polsce w 1922 na mocy traktatu ryskiego).

Fragmenty monumentu Paskiewicza trafiły do magazynu miejskiego przy ul. Karowej i na początku lat 20. zostały przetopione. Na dawnym miejscu przed pałacem pozostawiono jednak cokół pomnika wykonany z ciemnoszarego granitu finlandzkiego. Cokół został usunięty w 1922 i wykorzystany do budowy pomnika Józefa Poniatowskiego odsłoniętego na placu Saskim w 1923[4].

Jedynym zachowanym fragmentem pomnika Iwana Paskiewicza jest jedna z czterech brązowych płyt umieszczonych na cokole, na której przedstawiono scenę szturmu Woli w 1831. Płyta od 1920 znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Projekt i wymowa

Pełnopostaciowy pomnik był utrzymany w stylu akademickiego klasycyzmu, i niezależnie od jego politycznej wymowy nie był pozbawiony wartości artystycznych[5]. Przedstawiał Iwana Paskiewicza w mundurze, z odkrytą głową i płaszczem na ramionach. Na granitowym cokole ustawiono piedestał z brązu z czterema płaskorzeźbami, które przedstawiały:

Napis na cokole, wykonany z pozłacanych liter w języku rosyjskim, brzmiał: Generałowi – feldmarszałkowi księciu warszawskiemu hrabiemu Paskiewiczowi-Erywańskiemu.

Przypisy

  1. ↑ a b c Piotr Paszkiewicz: Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1991, s. 171. ISBN 83-900047-7-1.
  2. ↑ a b Piotr Paszkiewicz: Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1991, s. 170. ISBN 83-900047-7-1.
  3. ↑ Kurier Warszawski, „Kurier Warszawski” (nr 289 (wyd. wieczorne)), 19 października 1917, str. 2.
  4. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 7 – Krakowskie Przedmieście. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2001, s. 251. ISBN 83-88372-14-9.
  5. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 7 - Krakowskie Przedmieście. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2001, s. 234. ISBN 83-88372-14-9.

Bibliografia

  • Encyklopedia Warszawy. Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN 83-01-08836-2.
  • Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1990, s. 167-168. ISBN 83-7005-211-8.
  • Zbigniew Bania, Tadeusz Jaroszewski: Pałac Rady Ministrów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980. ISBN 83-01-01323-0.

Media użyte na tej stronie

Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Płyta Pomnik Iwana Paskiewicza Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Płyta z rozebranego w 1917 pomnika Iwana Paskiewicza w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Demontaż pomnika Iwana Paskiewicza w Warszawie 1917.jpg
Demontaż pomnika Iwana Paskiewicza w Warszawie