Pomnik Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu

Pomnik Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu

Widok ogólny
Państwo	Polska
Miejscowość	Tarnopol
Miejsce	Plac Sobieskiego
Typ pomnika	pomnik konny
Projektant	Apolinary Głowiński, Dionizy Olański[1]
Data odsłonięcia	1935-11-11 11 listopada 1935(dts)
Data likwidacji	wrzesień 1939
Położenie na mapie Tarnopola Pomnik Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pomnik Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Pomnik Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu
49°33′09,0″N 25°35′23,7″E/49,552500 25,589917

Pomnik Józefa Piłsudskiego w Tarnopolu – zburzony w 1939 pomnik ku czci marszałka Józefa Piłsudskiego, który stał w Tarnopolu na placu Sobieskiego, naprzeciw kościoła dominikańskiego. Był to jedyny zrealizowany w przedwojennej Polsce monumentalny, konny pomnik marszałka^[2].

Historia

Władze Tarnopola, który w 1921 stał się stolicą województwa, odczuwały chęć podkreślenia rangi miasta poprzez wznoszenie znaczących budowli. Inicjatorem wzniesienia monumentu było dowództwo 54. pułku piechoty, który stacjonował w mieście. W 1932 (za życia Piłsudskiego) powołano Wojewódzki Komitet Budowy Pomnika Marszałka w Tarnopolu, na czele którego stanął Wacław Żyborski. Od początku myślano o zbudowaniu monumentalnego dzieła. W wyniku hojnej akcji składkowej zebrano wśród mieszkańców Podola sumę 134 046,26 zł. Rozpisano też konkurs wśród polskich artystów, który rozstrzygnięto w 1933. Zwyciężyli Bazyli Wojtowicz i Józef Proszowski z Warszawy, a ich projekt zakwalifikowano do realizacji. Z nieznanych dotąd przyczyn pomnik został jednak ostatecznie wzniesiony według projektu warszawskiego architekta pochodzącego z Tarnopola, Apolinarego Głowińskiego, którego pomnik Adama Mickiewicza ustawiono w mieście w 1923^[2].

Pomnik planowano odsłonić na imieniny marszałka, tj. 19 marca 1935. Z nieznanych przyczyn uroczystość przełożono na 3 maja tego samego roku, ale też nie doszła ona do skutku. Piłsudski zmarł 12 maja 1935, co pokrzyżowało szyki organizatorów. Ostatecznie monument odsłonięto 11 listopada 1935, w siedemnastą rocznicę odzyskania niepodległości. W uroczystościach wziął udział wojewoda Kazimierz Gintowt-Dziewiałtowski, a także tysiące mieszkańców Podola. W imieniu miasta opiekę nad pomnikiem przejął prezydent Stanisław Widacki. Podkreślano, że obiekt został wzniesiony bez dotacji centralnych, tylko i wyłącznie z inicjatywy i za środki mieszkańców Podola^[2].

Forma

Według projektu pomnik przedstawiał Józefa Piłsudskiego na koniu (rzeźba miała 3,4 metra wysokości). Figura stała na cokole o wysokości pięciu metrów. Poniżej cokołu, na tle gładkiej ściany stanęły postacie legionisty (z lewej) i żołnierza 54. pułku piechoty (z prawej)^[2].

Zniszczenie

Pomnik zniszczyli Sowieci, wkrótce po napaści na Polskę i zajęciu miasta w 1939. W jego miejscu postawili pomnik Lenina. Po polskim monumencie nie ma obecnie żadnych śladów^[2].

Pomnik w Nysie

Pomnik podobny do tarnopolskiego stoi na rynku w Nysie, mieście w dużym stopniu zamieszkanym przez kresowian. Jego autorem jest prof. Marian Molenda^[3][4].

Przypisy