Pomnik Martyrologii Dzieci

Pomnik Martyrologii Dzieci w Łodzi
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Łódź

Miejsce

Park im. Szarych Szeregów

Projektant

Jadwiga Janus (pomnik), inż arch. Ludwik Mackiewicz (założenie architektoniczne)

Fundator

Państwo Polskie

Data budowy

II kw. 1971

Data odsłonięcia

9 maja 1971

Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pomnik Martyrologii Dzieci w Łodzi”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pomnik Martyrologii Dzieci w Łodzi”
Ziemia51°47′32,88″N 19°28′17,98″E/51,792467 19,471661

Pomnik Martyrologii Dzieci, tzw. Pęknięte Serce w Łodzi – odsłonięty 9 maja 1971 roku. Upamiętnia tragiczne losy dzieci polskich w okresie II wojny światowej, a szczególnie dzieci-więźniów pobliskiego obozu dla polskich dzieci i młodzieży przy ul. Przemysłowej w Łodzi. Pomnik znajduje się w parku im. Szarych Szeregów u zbiegu ulic Brackiej i Staszica.

Historia

Budowę pomnika podjęto z inicjatywy wychowanków Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Głuchych w Przemyślu[1]. Uczniowie 7 klasy tej szkoły napisali list do łódzkiego koła ZBoWiD proponując wzniesienie pomnika upamiętniającego martyrologię dzieci osadzonych podczas II wojny światowej w pobliskim niemieckim obozie wychowawczym dla dzieci i młodzieży polskiej przy ul. Przemysłowej, który był położony w kwadracie obecnych ulic Brackiej, Emilii Plater, Górniczej i Zagajnikowej[a], czyli z historycznego punktu widzenia pomnik stoi poza terenem tego obozu.

Po akceptacji zamysłu przez władze został rozpisany konkurs, który w 1968 r. wygrał zespół w składzie: Jadwiga Janus (pomnik) i architekt Ludwik Mackiewicz (założenie architektoniczne)[2]. Akt erekcyjny budowy pomnika wmurowano 13 września 1969 roku, zapisano w nim między innymi: „Niech przekaże przyszłym pokoleniom nasze wspólne wołanie: Nigdy więcej wojny, Nigdy więcej obozów”.[3].

Pomnik został umiejscowiony w specjalnie w tym celu zbudowanym parku w miejscu pustego pola[b], któremu podówczas nadano miano „Promienistych” (młodzieżowa grupa konspiracyjna Gwardii Ludowej (AL) działająca w Łodzi), a około 1991 r. zmieniono nazwę na „Szarych Szeregów”.

Uroczyście odsłonięty 9 maja 1971 roku, w 26. rocznicę zwycięstwa nad nazizmem. W uroczystości wzięła udział łódzka chorągiew ZHP, wicepremier PRL Wincenty Kraśko, władze Łodzi oraz byli więźniowie obozu, którzy na ceremonię przybyli z całej Polski.

Przed pomnikiem umieszczono płytę z napisem: „Odebrano Wam życie, dziś dajemy Wam tylko pamięć”[4], a obok znicz, który niegdyś palił się wiecznym ogniem, ale od ok. 20 lat jest zapalany (z przyczyn finansowych) tylko podczas uroczystości pod pomnikiem. Po interwencjach w 2020 roku Rada Miasta rozpatrywała wniosek o przyłączeniu znicza do sieci gazowej i ponowne zapalenie na stałe[5]. Ma to się stać po przeprowadzonym remoncie, który został rozpoczęty w 2020 roku[6].

W 1984 Poczta Polska wydała znaczek okolicznościowy z tym pomnikiem o nominale 16 zł[7].

W pobliskiej Szkole Podstawowej nr 81 im. Bohaterskich Dzieci Łodzi[8][9], przy ul. E. Plater 28/32, znajduje się niewielka ekspozycją muzealna poświęcona dziejom tego obozu.

W kwietniu 2019 doszło do profanacji pomnika. Nieznani sprawcy namalowali na nim swastykę oraz nazwisko znanego koszykarza Marcina Gortata. Dewastacja została odkryta podczas spaceru "Śladami getta łódzkiego. Południowa granica getta", zorganizowanego przez Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi. Napisy zostały usunięte przez dziennikarzy i pracowników usług komunalnych[10].

Galeria

  • Pomnik w latach 70. XX w., fot. Ignacy Płażewski

    Pomnik w latach 70. XX w., fot. Ignacy Płażewski

  • Detal pomnika

    Detal pomnika

  • Pomnik nad ranem

    Pomnik nad ranem

  • Otoczenie pomnika zimą

    Otoczenie pomnika zimą

Uwagi

  1. ↑ Od tej strony pierwotnie przylegał do muru tzw. nowego cmentarza żydowskiego przy ul. Brackiej, ale w połowie lat 70. XX w. jego częścią w tym miejscu poprowadzono nową ulicę nazwaną Zagajnikową.
  2. ↑ por. Wiesław Jażdzyński: Reportaż z pustego pola. Łódź: 1965.

Przypisy

  1. ↑ Józef Witkowski: Hitlerowski Obóz Koncentracyjny dla małoletnich w Łodzi. Wrocław: Ossolineum, 1975.
  2. ↑ Pomnik Martyrologii Dzieci, tzw. Pomnik Pękniętego Serca w Łodzi. Krodo. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)].
  3. ↑ Pomnik Pękniętego Serca, Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2022-01-26] (pol.).
  4. ↑ Martyrologium łódzkie. Przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005.
  5. ↑ Zrastająca się pamięć przy Pękniętym Sercu. Będą duże zmiany wokół pomnika Martyrologii Dzieci, Zrastająca się pamięć przy Pękniętym Sercu. Będą duże zmiany wokół pomnika Martyrologii Dzieci [dostęp 2022-01-26].
  6. ↑ Trwa remont Pomnika Martyrologii Dzieci w Łodzi, dzieje.pl [dostęp 2022-01-26] (pol.).
  7. ↑ Znaczek pocztowy „Pomnik Martyrologii Dzieci w Łodzi”. Joy Stamps. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-26)].
  8. ↑ Szkoła Podstawowa nr 81 im. Bohaterskich Dzieci Łodzi w Łodzi. SP 81. w Łodzi.
  9. ↑ Szkoła Podstawowa nr 81 im. Bohaterskich Dzieci Łodzi. Opinie o szkołach. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)].
  10. ↑ https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,35136,24709048,pomnik-martyrologii-dzieci-w-lodzi-zbezczeszczony-na-peknietym.html

Media użyte na tej stronie

Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Monument to Polish Children Martyrdom - Szarych Szeregow Park - Lodz - Poland - 03 (9240936378).jpg
Autor: Adam Jones from Kelowna, BC, Canada, Licencja: CC BY-SA 2.0
Monument to Polish Children Martyrdom - Szarych Szeregow Park - Lodz - Poland - 03
Pomnik Pękniętego Serca Matczynego.jpg
Autor: Lightj, Licencja: CC BY-SA 3.0
W parku Promienistych/Szarych Szeregów znajduje się pomnik.
Ignacy Płażewski, Pomnik Martyrologii Dzieci tzw. Pęknięte Serce w Łodzi, I-4712-5.jpg
Autor: Ignacy Płażewski , Licencja: CC BY-SA 3.0 pl

Fotografia Ignacego Płażewskiego przedstawiająca pomnik Martyrologii Dziecięcej znajdujący się w parku im. „Promienistych” (ob. park im. Szarych Szeregów). Zdjęcie powstało po 1970 r. Pomnik, który wykonany został wg projektu Jadwigi Janus i Ludwika Mackiewicza (odpowiedzialnego za założenia architektoniczne) został odsłonięty 9 maja 1971 r. Na tablicy umieszczonej przy pomniku widnieje napis: „Odebrano Wam życie, dziś dajemy Wam tylko pamięć". Pomnik w kształcie pękniętego serca (stąd druga nazwa pomnika „Pęknięte Serce”) umieszczoną ma w szczelinie postać wychudzonego chłopca – postać ta powstała na podstawie zdjęcia byłego więźnia obozu dziecięcego Edwarda Barana. Upamiętnia on istniejący w czasie II wojny światowej prewencyjny obóz policji bezpieczeństwa dla młodzieży polskiej w Łodzi (Polen-Jugendverwahrlager der Sicherheitspolizei in Litzmannstadt). W założonym w grudniu 1942 r. przebywały dzieci w wieku 8-16 lat. Obóz znajdował się w kwadracie ulic Plater, Brackiej, Górniczej, Spornej, na terenie wydzielonym z Litzmannstadt Getto. Przez obóz przeszło ok. 5 tys. dzieci, w którym panowały bardzo złe warunki. Epidemia tyfusu na przełomie 1942/1943 r. spowodowała śmierć 1/3 małych więźniów.

Z inicjatywą powstania pomnika wystąpili wychowankowie Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Głuchych w Przemyślu.
Otoczenie Pomnika Pękniętego Serca Matczynego 2.jpg
Autor: Lightj, Licencja: CC BY-SA 3.0
ściana przedstawia słupy obozowe na których zapisano nazwy obozów zagłady 1939 - 1945