Pomnik Orląt Przemyskich

Pomnik Orląt Przemyskich
w Przemyślu
Ilustracja
Widok pomnika od strony Mostu Orląt Przemyskich
Państwo

 Polska

Miejscowość

Przemyśl, Zasanie

Miejsce

Plac Orląt Przemyskich

Typ pomnika

posąg

Styl architektoniczny

modernizm, konstruktywizm

Projektant

Jan Turkowski, prof. Józef Starzyński

Fundator

Społeczeństwo Przemyśla

Data budowy

1936–1938

Data odsłonięcia

11 listopada 1938
11 listopada 1994

Data likwidacji

24 kwietnia 1940 roku

Położenie na mapie Przemyśla
Mapa konturowa Przemyśla, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Pomnik Orląt Przemyskichw Przemyślu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pomnik Orląt Przemyskichw Przemyślu”
Ziemia49°47′06″N 22°45′58″E/49,785000 22,766111

Pomnik Orląt Przemyskich – pomnik Orląt Przemyskich w Przemyślu w dzielnicy Zasanie upamiętniający młodych polskich obrońców miasta przed Ukraińcami i Rosjanami w latach 1918-1921.

Dzieje pomnika

Pierwsze inicjatywy upamiętnienia walki młodych przemyskich obrońców poległych pod Niżankowicami pojawiły się krótko po zakończeniu walk.

Nieistniejący pomnik

W latach 30. XX wieku postanowiono, że najbardziej właściwym mementum będzie okazały pomnik w centrum miasta. Spierano się, po której stronie Sanu ma stanąć pomnik, argumentując, że nawet jego lokalizacja będzie miała konkretny wydźwięk polityczny[1]. Ostatecznie monument wzniesiono w latach 1937–1938 na placu Konstytucji 3 Maja na Zasaniu. Okazały obelisk w stylu modernistycznym wraz ze stojącą przy nim figurą obrońcy odlaną z brązu wykonano według projektu Jana Turkowskiego oraz prof. Józefa Starzyńskiego. Pomnik został uroczyście odsłonięty 11 listopada 1938 roku.

Po nastaniu okupacji niemieckiej w 1939 roku nacjonaliści ukraińscy próbowali zniszczyć pomnik. Stanowczo sprzeciwił się jednak temu niemiecki burmistrz miasta Hahn[2]. W nocy z 23 na 24 kwietnia 1940 roku pomnik został poważnie uszkodzony przez nacjonalistów ukraińskich. Następnie z ich inicjatywy rozebrany latem tegoż roku[3][4].

Pod koniec lat 70. XX wieku z inicjatywy Bogusława Gębarowicza pojawiła się idea odbudowy pomnika. W 1981 przy NSZZ "Solidarność" Regionu Południowo-Wschodniego w Przemyślu ukonstytuował się Komitet Odbudowy Pomnika Orląt Przemyskich. Wprowadzenie stanu wojennego pokrzyżowało plany entuzjastów.

Do koncepcji odbudowy wrócono pod koniec lat 80. Na fali zmian politycznych, w 1989 roku Wydział Urbanistyczny przemyskiego magistratu wydał pozwolenie na odbudowę monumentu. 11 XI 1989 roku poświęcono i wmurowano kamień węgielny. Była to część płyty ze starego pomnika ukrytej i przechowywanej przez mieszkańca Przemyśla p. Baranieckiego. W międzyczasie pojawił się problem natury politycznej; czy symbolika pomnika nie nabierze wyraźnego, anty-ukraińskiego charakteru.

11 listopada 1994 roku w dniu Święta Niepodległości uroczyście odsłonięto odbudowany pomnik. Obelisk ustawiono w nowej lokalizacji obok Domu Robotniczego, gdzie w 1918 roku mieścił się sztab obrony miasta. Pobliski plac i most na Sanie został odtąd nazwany imieniem Orląt Przemyskich.

Opis

Na betonowym postumencie obłożonym piaskowcem umieszczony jest posąg młodzieńca z bronią zwróconego w kierunku wschodnim. Ma to swoją wymowę symboliczną; po oswobodzeniu prawobrzeżnego Przemyśla obrońcy miasta pośpieszyli na wschód do – walczącego z Ukraińcami, a później bolszewikami – Lwowa. Napis na pomniku brzmi: Orlętom Przemyskim poległych za Ojczyznę 1918-1921. Na cokole pomnika znajduje się figura orła legionowego.

Każdego roku pomnik jest centralnym miejscem obchodów uroczystości patriotycznych[5].

Przypisy

  1. ↑ Pomnik Orlat
  2. ↑ ibidem
  3. ↑ Ibid.
  4. ↑ Okupacja niemiecka cz.1, wojnawp.republika.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (pol.).
  5. ↑ Przemyśl - Galeria wydarzeń. [dostęp 2010-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-03)].

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Przemyśl location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Przemyśl, Poland
Ta mapa of Przemyśl została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Pomnik Orląt 1938.jpg
Zburzony w 1940
Pomnik Orlat Przemyskich 2010.JPG
Autor: Goku122, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Orląt Przemyskich w Przemyślu, Polska.