Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie w Poznaniu

Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie
w Poznaniu
	; Pomnik na Górczynie i kaplica cmentarna z 1914 (proj. Kazimierz Ruciński
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Miejsce	Cmentarz Górczyński w Poznaniu
Projektant	Stanisław Jagmin; Ryszard Skupin
Data odsłonięcia	1924; 1968
	Położenie na mapie Poznania Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie; w Poznaniu
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie; w Poznaniu
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie; w Poznaniu
	52°23′12,27″N 16°52′40,49″E/52,386742 16,877914

Pomnik ofiar okupacji niemieckiej

Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie – pomnik nagrobny na mogiłach poległych powstańców wielkopolskich i żołnierzy Armii Wielkopolskiej stojący w centralnej części Cmentarza Górczyńskiego w Poznaniu, w pobliżu bramy głównej.

Historia i forma

Modernistyczny monument kryje prochy następujących poległych i zmarłych z ran (wymienieni w kolejności ułożenia tabliczek nagrobnych na pierwotnym pomniku z 1924 r., od lewej do prawej)^[1]:

Antoni Andrzejewski ur. 3.6.1900, poległ 27.12.1918 Poznań
Franciszek Ratajczak ur. 24.11.1887, poległ 27.12.1918 Poznań
Jan Dembiński, lat 20, zmarł z ran +2.2.1919^[2] Szubin
Stefan Grabski, lat 20, zmarł z ran 18.2.1919 Poznań^[3]
Stanisław Śniegocki ur. 26.4.1901^[4], zm. z ran 12.4.1920^[5] Kowel
Maksymilian Nickel^[6], lat 37, zm. 17.5.1919 Czarnków

Pierwotnie spoczywał w tym miejscu tylko Ratajczak, ale w 1924 złożono tu prochy pozostałych bohaterów, m.in. z uwagi na likwidację Cmentarza Łazarskiego^{potrzebne źródło}.

Pierwszy pomnik, autorstwa Stanisława Jagmina, odsłonięto w 1924. Miał formę monumentalnej mastaby i przedstawiał Matkę Boską nad ciałem umierającego powstańca. Napis ówczesny głosił: Cieniom poległych bohaterów w Wielkopolskim Powstaniu Grudniowym 1918/1919. Pozostali przy życiu towarzysze broni i rodacy. W odsłonięciu brał udział m.in. ks. Kazimierz Maliński.

W czasie okupacji niemieckiej pierwotny pomnik uległ zniszczeniu. Po II wojnie światowej wybudowano duży, płaski nagrobek z podwyższoną częścią środkową, prawdopodobnie o charakterze tymczasowym^[7]. W 1968 postawiono nowy, trzeci pomnik, autorstwa Ryszarda Skupina. Reprezentuje on stylistykę modernistyczną i jest bardzo ascetyczny w formie – nad grobami wznosi się asymetryczna stela z napisem: Cześć Bohaterom (lewa strona) i nazwiskami oraz wiekiem poległych, a także orłem (prawa strona). Na elemencie poziomym umieszczono krzyż powstańczy. W 1968 opiekę nad monumentem powierzono nauczycielom i uczniom z pobliskiej Szkoły Podstawowej nr 52.

W roku 2012 zmieniono treść tablic na pomniku. Dotychczasowa, wprowadzająca w błąd treść tablicy:

W WALCE POWSTAŃCZEJ

O ZRZUCENIE JARZMA

PRUSKIEGO PIERWSI

ODDALI ŻYCIE

NA ULICACH POZNANIA

została zamieniona na:

TU SPOCZYWAJĄ POWSTAŃCY

I ŻOŁNIERZE WOJSK WIELKOPOLSKICH

POLEGLI W WALCE O NIEPODLEGŁOŚĆ

1918-1920

uzupełniono i poprawiono także dane na tablicy z nazwiskami pochowanych.

Pomnik ofiar okupacji niemieckiej

Na rewersie Pomnika Powstańców Wielkopolskich znajduje się modernistyczny Pomnik ofiar okupacji niemieckiej. Składa się z dwóch części: poziomego bloku i cokołu z figurą Chrystusa Frasobliwego. Na poziomym bloku umieszczono dwa napisy:

Od zarazy, głodu, ognia i wojny, wybaw nas Panie! (od góry),
Ofiarom hitlerowskiej napaści na Polskę we wrześniu 1939 r. i wszystkim Wielkopolanom, którzy życie oddali Ojczyźnie w latach II wojny światowej. Pokój od Boga – wdzięczność od potomnych (od frontu).

W czasie okupacji Niemcy zakopywali na terenie cmentarza skrzynie z prochami zamordowanych ofiar represji, wcześniej spopielane w spalarni śmieci na Wilczaku.

Zobacz też

Pomnik Powstańców Wielkopolskich – główny pomnik powstańczy w Poznaniu
Pomnik Zdobywców Lotniska Ławica – inny pomnik powstańczy w Poznaniu

Przypisy

↑ Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009; Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 2.II.1919;
↑ Lista Strat Powstania Wielkopolskiego T. Jabłońskiego (1936): 22.I.1919; CAW: Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (tzw. Z. Wygockiego, 1934): 1.II.1919; Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 2.II.1919; przyjęto datę z pomnika jako ważniejszą od innych źródeł i zbliżoną do daty z „listy Wygockiego”;
↑ Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009
↑ AP Poznań, USC Poznań-obwód miejski,sygn.702, Księga urodzeń 1901, t.3, nr 1388: urodził się 26.04.1901;
↑ Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 26.IV.1920; Lista Strat Wojska Polskiego z 1934 r.: 12.IV.1920; przyjęto Listę Wojska Polskiego jako ważniejszą, czyli datę 12.IV.1920.
↑ Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: NICKEL; Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009: NICKIEL; przyjęto wersję nazwiska: NICKEL.
↑ "Projekt lub inwentaryzacja oraz zdjęcie pomnika autorstwa Maksymiliana Szymkowiaka z archiwum Małgorzaty Czarkowskiej, Poznań; kopia w Woj. Komitecie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Poznaniu

Bibliografia

Katarzyna Pawłowska-Gauza, Losy Franciszka Ratajczaka. etk.user.icpnet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (dostęp 3.3.2011)
I.Barełkowska, J.Krawat, Górczyńska nekropolia, w: Kronika Miasta Poznania, nr 1/2001, ss.212-213
Express Poznański, nr 320/1968
WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 27, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412 .
Praca zbiorowa, Poznań – przewodnik po zabytkach i historii, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2003, ss.313-314, ISBN 83-87847-92-5

[1] Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009; Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 2.II.1919;

[2] Lista Strat Powstania Wielkopolskiego T. Jabłońskiego (1936): 22.I.1919; CAW: Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (tzw. Z. Wygockiego, 1934): 1.II.1919; Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 2.II.1919; przyjęto datę z pomnika jako ważniejszą od innych źródeł i zbliżoną do daty z „listy Wygockiego”;

[3] Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009

[4] AP Poznań, USC Poznań-obwód miejski,sygn.702, Księga urodzeń 1901, t.3, nr 1388: urodził się 26.04.1901;

[5] Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: 26.IV.1920; Lista Strat Wojska Polskiego z 1934 r.: 12.IV.1920; przyjęto Listę Wojska Polskiego jako ważniejszą, czyli datę 12.IV.1920.

[6] Biblioteka Kórnicka PAN, sygn. BK 12226: – I. Wołyński, Wspomnienia, maszynopis, zdjęcie przedwojenne bocznej ściany pomnika na cm. górczyńskim: NICKEL; Lista Strat Powstania Wielkopolskiego (…), Ł. Jastrząb, W. Olszewski, Koszalin 2009: NICKIEL; przyjęto wersję nazwiska: NICKEL.

[7] "Projekt lub inwentaryzacja oraz zdjęcie pomnika autorstwa Maksymiliana Szymkowiaka z archiwum Małgorzaty Czarkowskiej, Poznań; kopia w Woj. Komitecie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Poznaniu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Pomniki osób	Pomnik Adwokatów Czerwca '56 Pomnik Hipolita Cegielskiego Pomnik Fryderyka Chopina Pomnik Jurija Gagarina Pomnik Marii Grzegorzewskiej Pomnik Augusta Hlonda Pomnik Roberta Jaeckla Pomniki Jana Pawła II Pomnik Klemensa Janickiego Pomnik Jana Kochanowskiego Pomnik jeńców francuskich Pomnik Krzysztofa Komedy-Trzcińskiego Pomnik Mikołaja Kopernika Ławeczka Józefa Kostrzewskiego Pomnik Tadeusza Kościuszki Ławeczka Stanisława Kozierowskiego Pomnik kryptologów Ławeczka Ignacego Łukasiewicza Pomnik Karola Marcinkowskiego Pomnik Karola Marcinkowskiego (I LO) Pomnik Adama Mickiewicza (pl. Mickiewicza) Pomnik Adama Mickiewicza (ul. Mielżyńskiego 27/29) Pomnik Stanisława Mikołajczyka Ławeczka Klemensa Mikuły Pomnik Stanisława Moniuszki Pomnik Ignacego Jana Paderewskiego Pomnik Czesława Piotrowskiego Pomnik Cyryla Ratajskiego Pomnik Józefa Rivolego Pomnik Juliusza Słowackiego Pomnik Bohdana Smolenia Ławeczka Michała Sobeskiego Pomnik Stanisława Staszica Pomnik Pawła Edmunda Strzeleckiego na Łazarzu Pomnik Pawła Edmunda Strzeleckiego Ławeczka Studentów Pomnik Augustyna Szamarzewskiego Pomnik Wojciecha Szczęsnego Kaczmarka Ławeczka Heliodora Święcickiego Pomnik Edwarda Taylora Pomnik św. Jana Vianney Pomnik Romana Wilhelmiego Pomnik Thomasa Woodrowa Wilsona Pomnik Zbigniewa Zakrzewskiego
Pomniki organizacji	Pomnik 15. Pułku Ułanów Poznańskich Pomnik Armii Poznań Pomnik Harcerski na Boninie Pomnik Harcerski przy ul. Bukowskiej Pomnik Harcerzy na Malcie Pomnik Harcerski przy ul. Za Cytadelą Pomnik Polskiego Państwa Podziemnego Pomnik SS Poznań Pomnik stulecia Polskiego Związku Wędkarskiego Pomnik Żołnierzy 2. Armii Wojska Polskiego
Pomniki wydarzeń	Kopiec Wolności Pomnik Akcji Bollwerk Pomnik Bohaterów Dzieci Czerwca 1956 Pomnik Ofiar Katynia i Sybiru Pomnik Ofiar Czerwca 1956 Pomnik Ofiar Czerwca 1956 (ul. Gajowa) Pomnik Ofiar Fortu VII nad Rusałką (południowy brzeg) Pomnik Ofiar Fortu VII nad Rusałką (północny brzeg) Pomnik Ofiar Fortu VII nad Rusałką (wschodni brzeg) Pomnik ofiar katastrofy lotniczej Pomnik Ofiar obozu pracy dla Żydów Pomnik Ofiar więzienia UB Pomnik Poległych w Powstaniu Poznańskim Pomnik Poległych Winiarczyków Pomnik przy ul. Jarochowskiego Pomnik w miejscu straceń w Lasku Dębińskim Pomnik pomocy Węgrom Pomnik Pomordowanych Policjantów II RP Województwa Poznańskiego Pomnik Powstańców Wielkopolskich Pomnik Powstańców Wielkopolskich (Górczyn) Pomnik Wypędzonych Wielkopolan Pomnik Zdobywców Lotniska Ławica Pomnik Zwycięstwa
Pomniki religijne	Krzyż Papieski Pomnik Najświętszego Zbawiciela Figura św. Jana Nepomucena Pomnik proroka Eliasza Pomnik Serca Jezusowego (Piątkowo)
Zespoły	Pomniki i rzeźby na Cytadeli Zespół pomników i tablic pamiątkowych przy HCP Pomniki i rzeźby w Ogrodzie Botanicznym Rzeźby plenerowe na Ratajach Pomniki i rzeźby w Starym Zoo Rzeźby i instalacje na terenie Starego Browaru Pomniki i głazy pamiątkowe Uniwersytetu Przyrodniczego
Głazy pamiątkowe	Głaz Energetyków Pomnik Golgota Wschodu Pomnik 600-lecia bitwy pod Grunwaldem Głaz Franciszka Jaśkowiaka Głaz Honoriusza Kowalczyka Głaz Piotra Majchrzaka Głaz Kazimierza Nowakowskiego Pomnik stulecia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego Pomnik Pyry Głaz Franciszka Witaszka
Fontanny pomnikowe	Fontanna Apolla Studzienka Bamberki Fontanna z delfinami Fontanna Higiei Fontanna Lwów Fontanna Marsa Fontanna Neptuna Fontanna w Ogrodzie Botanicznym Fontanna Prozerpiny
Rzeźby plenerowe	5 Figur Uwolnienie Andromedy przez Perseusza Dwie kobiety Dzwon Pokoju i Przyjaźni Między Narodami Golem Pomnik Koziołków Neseser Nie-pomnik Nierozpoznani Obszar obrazów efemerycznych Paw Pręgierz Pomnik Siewcy Pomnik Starego Marycha Stela Heinza Macka Światowid na Kaponierze Tancerka Ziarno – Epitafium Życia Rzeźby na Zielonych Ogródkach Pomnik Zygi Latarnika Żalki
Pomniki nieistniejące	Pomnik 57 Pułku Piechoty Pomnik 6. Pułku Grenadierów Pomnik 7 Pułku Saperów Wielkopolskich Pomnik Ottona von Bismarcka Pomnik Fryderyka III Pomnik Augusta Neidhardta von Gneisenau Pomnik Friedricha Ludwiga Jahna Pomnik Bogdana Jańskiego Pomnik nachodzki Pomnik Józefa Piłsudskiego (Ławica) Pomnik Józefa Piłsudskiego (Wilda) Pomnik Józefa Piłsudskiego (Winogrady) Pomnik Friedricha Schillera Pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa Pożegnanie Marii Pomnik Socjalistycznych Organizacji Związkowych Pomnik Karola Świerczewskiego Pomnik Wilhelma I Pomnik Ofiar Więzienia przy ul. Młyńskiej
Pomniki przeniesione poza Poznań	Pomnik Marcina Kasprzaka

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Pomnik Powstańców Wielkopolskich na Górczynie w Poznaniu

Spis treści

Historia i forma

Pomnik ofiar okupacji niemieckiej

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Pomnik na Górczynie i kaplica cmentarna z 1914 (proj. Kazimierz Ruciński
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Miejsce	Cmentarz Górczyński w Poznaniu
Projektant	Stanisław Jagmin Ryszard Skupin
Data odsłonięcia	1924 1968
Położenie na mapie Poznania
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
52°23′12,27″N 16°52′40,49″E/52,386742 16,877914