Pomnik Stalina w Pradze

Pomnik Józefa Stalina w Pradze
(nieistniejący)
Ilustracja
Pomnik Józefa Stalina w Pradze
Państwo

 Czechosłowacja

Miejscowość

Praga

Typ pomnika

posąg

Data budowy

22 grudnia 1949

Data odsłonięcia

1 maja 1955

Data likwidacji

1962

Położenie na mapie Czechosłowacji
Mapa konturowa Czechosłowacji, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Pomnik Józefa Stalina w Pradze(nieistniejący)”
50°05′41,00″N 14°24′57,56″E/50,094723 14,415988
Widok od strony północno-zachodniej.
Wysadzenie pomnika. Drewniane ogrodzenie miało ukryć przebieg prac przed widokiem publicznym.
Praski metronom na miejscu zburzonego pomnika.

Pomnik Stalina w Pradze był największym na świecie pomnikiem zbudowanym na cześć sowieckiego przywódcy Józefa Stalina, w czasach największego rozwoju tzw. kultu jednostki, w latach 50. XX wieku. Ukończony został w 1955, zburzony w 1962.

Charakterystyka i twórcy budowli

Ogromna budowla przedstawiała rząd ludzi, którym przewodził Józef Stalin; za nim stali przedstawiciele socjalistycznych klas społecznych. Po lewej – wschodniej – stronie stali reprezentanci ludu radzieckiego: robotnik ze sztandarem, agrobiolog (Iwan Miczurin), kołchoźnica i radziecki żołnierz spoglądający za siebie, po stronie prawej – zachodniej – Czechosłowacy: robotnik ze sztandarem, kobieta wiejska, inteligent (dziennikarz komunistyczny Julius Fučík) i czechosłowacki żołnierz spoglądający do tyłu[1]. Z tego powodu pomnik nazywano często humorystycznie „kolejką po mięso”[1]. Pomnik był największym tego typu obiektem – przedstawiającym grupę ludzi – w Europie[1].

Pomnik został umiejscowiony na wysokim wzgórzu, stojącym nad Wełtawą, w osi mostu Czecha (którego filary przemieszczono w związku z budową pomnika; o 31 m przesunięto również romańską rotundę nad rzeką) i ulicy Paryskiej (prowadzącej na Rynek Staromiejski), na terenach rekreacyjnych Letná. Monument miał 15,5 metra wysokości (z potężnym cokołem 37 m), 12 m szerokości i 22 m długości. Budowa pomnika kosztowała 140 milionów ówczesnych koron, wykorzystano 17 tysięcy ton różnych materiałów. Wykonany był głównie z granitu, a w celu jego utrzymania na słabym, piaskowcowym wzgórzu, wypełniono je wielkimi, betonowymi blokami. W cokole zamierzano urządzić Światowe Muzeum Rewolucyjnego Czynu Proletariatu, do czego ostatecznie nie doszło. Twórcą projektu pomnika był Otakar Švec, pomagali mu Jíří i Vlasta Štursowie (Švec popełnił samobójstwo na krótko przed jego odsłonięciem – jak podają oficjalne źródła – 4 kwietnia 1955, a jak wynika z materiałów milicji i Służby Bezpieczeństwa, opisanych w książce Gottland Mariusza Szczygła3 marca 1955). Powodem była presja psychiczna i ostracyzm części środowiska artystycznego oraz nieustanna kontrola rzeźbiarza przez władze i tajną policję; wcześniej popełniła samobójstwo jego żona)[1]. Podczas budowy zginęło 6 robotników[1].

Wielkie odsłonięcie i rychły koniec monumentu

Prace nad pomnikiem rozpoczęły się 22 grudnia 1949 roku, w 70. rocznicę urodzin Józefa Stalina. Jego budowa ruszyła 25 lutego 1953 i trwała aż do 1 maja 1955 roku, kiedy dokonano uroczystej ceremonii odsłonięcia monumentu (podawano wówczas, że jego twórcą jest "naród czechosłowacki") – budowę ukończono więc już po śmierci przywódcy.

Niedługo później nastąpiła jednak era nowego przywódcy ZSRR Nikity Chruszczowa, który począwszy od 1956 zaczął oficjalnie powszechnie krytykować postać Stalina i powstający wokół niego kult jednostki. Pomimo że destalinizacja trwała w Czechosłowacji dużo dłużej niż w pozostałych krajach socjalistycznych, stojący na czele Komunistycznej Partii Czechosłowacji byli zmuszeni do likwidacji pomnika gloryfikującego jednego z największych zbrodniarzy w dziejach.

Okazało się, że jedynym środkiem, którym można zniszczyć budowlę, jest wysadzenie jej w powietrze (zakazano jednak wsadzania materiałów wybuchowych do głowy Stalina). Skomplikowana akcja likwidacyjna trwała przez wiele dni listopada 1962 roku. Zakazano fotografowania, filmowania bądź jakiegokolwiek jej utrwalania. Przy rozbiórce miały zginąć dwie osoby, przygniecione głową[1]. Takie pogłoski panowały w Pradze, utrwalił je też w swojej fikcyjnej powieści Kavárna Slavia czeski pisarz Ota Filip; w rzeczywistości zginęła jedna osoba, tylko dlatego, że potknęła się, wchodząc do sal pod pomnikiem. Głowa monumentu nie mogła nikogo przygnieść, gdyż była rozbierana ręcznie, za pomocą dłuta, a każdy najmniejszy kawałek zjeżdżał na dół windą. Pomnik przeżył aż o sześć lat potępienie jego bohatera.

Pomnik Stalina dziś

Dziś pozostałością pomnika pozostaje potężny cokół (na którym w 1991 postawiono metronom) oraz skryte głęboko pod ziemią betonowe fundamenty budowli. Teren wokół dawnego monumentu Stalina jest znanym miejscem do jazdy na deskorolce.

Przypisy

  1. a b c d e f L. Mazan...

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Praski Metronom.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Blowing up the Stalin Monument.jpg
Autor: Jon's pics, Licencja: CC BY 2.0
In 1956, Krushchev revealed that the beloved dictator had been a bit of a tyrant and the monument became something of an embarrassment to the Czech government.

Its presence, towering over Prague, became increasingly incongruous and after years of prevarication the government made a decision.

In 1962 the order was given for its demolition with the instruction: "destroy it without too much of a bang. Its destruction should be quick and seen by as few people as possible".

So, they blew it up...
PomnikStalina-Praga2.jpg
pomnik Stalina w Pradze, Czechosłowacja
Czechoslovakia (1990-1993) location map.png
Autor: Lencer and NordNordWest modified by Lukasb1992, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Czechoslovakia (1990–1993)