Pomnik Synom Ziemi Sanockiej Poległym i Pomordowanym za Polskę w Sanoku
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Miejsce | |
Typ pomnika | |
Projektant | |
Data odsłonięcia | 11 listopada 2005 |
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
49°33′39,85″N 22°12′29,27″E/49,561069 22,208131 |
Pomnik Synom Ziemi Sanockiej Poległym i Pomordowanym za Polskę – pomnik w Sanoku.
Znajduje się na placu św. Jana. W przybliżeniu w tym miejscu stał w latach 1902–1941 pierwszy sanocki Pomnik Tadeusza Kościuszki.
Pomysł pomnika jako łączne upamiętnienie sanoczan w II wojnie światowej zaistniał po raz pierwszy po jej zakończeniu. Następnie został podniesiony po 1989. Inicjatorem ustanowienia pomnika był ppłk Marian Jarosz[1][2][3]. Wówczas sprowadzono do Sanoka 36 urn z prochami mieszkańców miasta i okolic biorących udział w walkach na frontach wojny. 11 marca 1999 powstał społeczny Komitet Budowy Pomnika, powołany przez organizacje kombatanckie z Sanoka, którego przewodniczącym został Andrzej Bernacki[4][5]. Powyższe ciało działało jako Stowarzyszenie Komitet budowy Pomnika Synom Ziemi Sanockiej Poległym za Polskę[6]. 22 kwietnia 1999 Rada Miasta Sanoka podjęła uchwałę w sprawie budowy pomnika wskazując jego lokalizację[7]. Wybór lokalizacji miejsca podjęto po konsultacji z pracownikami Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Wykonanie pomnika zostało sfinansowane ze składek społecznych. W wyniku przeprowadzonego konkursu na projekt pomnika został wybrany pomysł, który zgłosił prof. Jan Tutaj z krakowskiej ASP[8][9]. Decyzję zatwierdziła Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. We wrześniu 2003 wmurowano akt erekcyjny, a prace nad instalacją pomnika trwały od połowy 2005 (formy odlewów wykonała miejscowa firma GT).
Patronat honorowy na budową pomnika objął prezydent RP Aleksander Kwaśniewski[10]. Pomnik został odsłonięty w Narodowe Święto Niepodległości 11 listopada 2005 roku (w 87. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości)[11].
Upamiętnia ofiary walk z II wojny światowej, niemieckich obozów koncentracyjnych, zbrodni katyńskiej, zbrodni UPA – pochodzących z Sanoka i ziemi sanockiej. Jest wykonany z brązu. Jego główna część to miecz stylizowany na krzyż[12]. w formie rozciętej pionowo w połowie, umieszczony na brukowanym ukośnym postumencie, na którym u góry znajduje się napis główny: "Synom Ziemi Sanockiej Poległym i Pomordowanym za Polskę", na lewym krańcu jest umiejscowiony herb Sanoka, na prawym krańcu godło Rzeczypospolitej Polskiej, zaś pomiędzy nimi położono 37 tabliczek przywołujących miejsca walk, martyrologii i kaźni począwszy od 1939 roku. U podnóża zostały wmurowane urny z ziemią pochodzącą z miejsc bitew, w których brali udział sanoczanie[13].
- Po lewej stronie jest 20 tabliczek:
- "Westerplatte-Hel 1939" (upamiętnia oblężenie Westerplatte w dniach 1–7 września 1939 roku oraz obronę Helu od 1 września do 2 października 1939 roku na początku II wojny światowej)
- "Gdynia-Redłowo 1939" (walki o Redłowo, dzielnicę Gdyni, podczas obrony Wybrzeża w kampanii wrześniowej 1939 roku)
- "Kock 1939" (Bitwa pod Kockiem stoczona 2–6 października 1939 w czasie kampanii wrześniowej)
- "Jurków-Koniecmosty 1939" (obrona linii dolnej Nidy: Jurków-Koniecmosty podczas kampanii wrześniowej)
- "Wilno 1939-1945" (dotyczy Lwowa podczas II wojny światowej, zob. m.in. Obrona Wilna (1939))
- "Warszawa 1939-1945" (dotyczy Warszawy podczas II wojny światowej, Kategoria:Historia Warszawy w czasie II wojny światowej, w tym powstanie warszawskie)
- "Lwów 1939-1945" (dotyczy Lwowa podczas II wojny światowej, zob. Kalendarium Lwowa)
- "Narwik 1940" (Bitwa o Narwik od 9 kwietnia do 8 czerwca 1940 roku)
- "Tobruk 1941" (Bitwa o Tobruk od 10 kwietnia do 27 listopada 1941 roku)
- "Londyn 1940-1945" (dotyczy Londynu podczas II wojny światowej, zob. m.in. Bitwa o Anglię)
- "Falaise-Chamboise 1944" (Bitwa pod Falaise 7–21 sierpnia 1944 roku, w tym Chambois[a])
- "Oświęcim 1940-1945" (zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych Auschwitz-Birkenau)
- "Majdanek 1941-1944" (obóz koncentracyjny Majdanek)
- "Lenino 1943" (Bitwa pod Lenino 12–13 października 1943 roku)
- "Monte Cassino 1944" (Bitwa o Monte Cassino 17 stycznia – 19 maja 1944 roku)
- "Arnhem 1944" (walki pod Arnhem wrzesień 1944 roku)
- "Puławy-Dęblin 1944" (walki o Puławy i Dęblin)
- "Kołobrzeg 1945" (Bitwa o Kołobrzeg 4–18 marca 1945 roku)
- "Wał Pomorski 1945" (Wał Pomorski, Operacja wiślańsko-odrzańska od stycznia 1945 roku)
- "Berlin 1945" (Bitwa o Berlin 16 kwietnia – 2 maja 1945 roku)
- Po prawej stronie jest 17 tabliczek:
- "Sanok Ziemia Sanocka 1939-1944" (ofiary z miasta i okolic, które zginęły na miejscu podczas II wojny światowej)
- "Dachau 1940-1945" (obóz koncentracyjny Dachau)
- "Buchenwald 1940-1945" (obóz koncentracyjny Buchenwald)
- "Mauthausen 1940-1945" (obóz koncentracyjny Mauthausen-Gusen)
- "Flossenbürg 1940-1945" (obóz koncentracyjny Flossenbürg)
- "Neuengamme 1940-1945" (obóz koncentracyjny Neuengamme)
- "Gross Rosen 1940-1945" (obóz koncentracyjny Groß-Rosen)
- "Kozielsk Katyń 1940" (miejsce kaźni w ramach zbrodni katyńskiej – Kozielsk i Katyń)
- "Ostaszków Twer Miednoje 1940" (miejsce kaźni w ramach zbrodni katyńskiej – Ostaszków, Twer i Miednoje)
- "Starobielsk Charków 1940" (miejsce kaźni w ramach zbrodni katyńskiej – Starobielsk i Charków)
- "Workuta 1940-1996" (sowiecki obóz systemu Gułag – Workuta)
- "Gruszka k/ Tarnawy 1940" (rozstrzelanie 112 więźniów na wzgórzu Gruszka 5 lipca 1940)
- "Bełżec 1941-1943" (obóz zagłady Bełżec)
- "Treblinka 1941-1944" (obóz pracy i zagłady Treblinka)
- "Wołyń 1942-1945" (rzeź wołyńska)
- "Baligród 1944-1948" (zbrodnia w Baligrodzie 6 sierpnia 1944 roku)
- "Jasiel 1946" (zbrodnia w Jasielu 20 marca 1946 roku)
Pod Pomnikiem obchodzone są regularnie uroczystości państwowe i patriotyczne.
Uwagi
- ↑ Na tabliczce popełniono błąd ortograficzny, gdyż nazwę miejscowości zapisano jako "Chamboise".
Przypisy
- ↑ Adam Sikorski. Odmawiam lustratorom. „Tygodnik Sanocki”, s. 10, Nr 3 (793) z 19 stycznia 2007.
- ↑ Ppłk Marian Jarosz – 1921-2008 r. Pożegnanie. „Tygodnik Sanocki”, s. 5, Nr 38 (880) z 19 września 2008.
- ↑ Władysław Stachowicz. Samorząd terytorialny miasta Sanoka w latach 1990–2002 w relacjach lokalnej prasy. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 11: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1990–2010, s. 204, 2014. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
- ↑ Tu stanie pomnik. „Tygodnik Sanocki”. Nr 29 (401), s. 6, 16 lipca 1999.
- ↑ W sprawie pomnika, List do prezydenta. „Tygodnik Sanocki”. Nr 98 (434), s. 12, 3 marca 2000.
- ↑ Stowarzyszenie Komitet budowy Pomnika Synom Ziemi Sanockiej Poległym za Polskę - w likwidacji (KRS: 0000030643). krs-online.com.pl. [dostęp 2012-10-03].
- ↑ Apel organizacji kombatanckich Sanoka. „Tygodnik Sanocki”. Nr 11 (436), s. 4, 17 marca 2000.
- ↑ Jan Tutaj. krakow.pl. [dostęp 2012-10-03]. (pol.).
- ↑ Jan Tutaj - rzeźba, obiekty, rysunek. 4lomza.pl. [dostęp 2012-10-03]. (pol.).
- ↑ Czesław Skrobała. Urny czekają na wmurowanie. „Tygodnik Sanocki”. Nr 9 (538), s. 10, 1 marca 2002.
- ↑ "Przewodnik po Sanoku klasy 5a" - Szkoła Podstawowa nr 3 w Sanoku. comenius.sanok.pl. [dostęp 2012-10-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-27)]. (pol.).
- ↑ Waldemar Och. Kalendarium sanockie 2005-2010. „Rocznik Sanocki 2011”, s. 263, 2011. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096.
- ↑ 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006, s. 102.
Bibliografia
- W hołdzie tym, co wolność przynieśli / Z kart historii, Tygodnik Sanocki nr 46 (732) z 18 listopada 2005, s. 1.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 50.9 N
- S: 48.95 N
- W: 21.03 E
- E: 23.66 E
Autor: Silar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Polish 2nd Podhale Rifles Regiment
Symbol pomnika do legendy mapy
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Synom Ziemi Sanockiej Poległym i Pomordowanym za Polskę w Sanoku
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Projekt Pomnika Synom Ziemi Sanockiej Poległym i Pomordowanym za Polskę w Sanok, autorstwa prof. Jana Tutaja
Autor: Silar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Feast of the Union of Soldiers of the Polish Army in Sanok
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
- top = 49.5905
- bottom = 49.5234
- left = 22.1468
- right = 22.2844