Pomnik Syreny w Warszawie (Stare Miasto)

Pomnik Syreny w Warszawie

(c) Grzegorz Polak, CC BY-SA 2.0 Posąg Syreny na tle strony Barssa Rynku Starego Miasta
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Miejsce	Rynek Starego Miasta w Warszawie
Typ pomnika	rzeźba na cokole
Projektant	Konstanty Hegel
Data odsłonięcia	1855, 1929, 1951, 1972, 1999
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Pomnik Syreny w Warszawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pomnik Syreny w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pomnik Syreny w Warszawie
52°14′59″N 21°00′44″E/52,249722 21,012222

Pomnik Syreny – monument znajdujący się na Rynku Starego Miasta w Warszawie.

Opis

Pomnik powstał w związku z budową w latach 1851–1855 pierwszego nowoczesnego wodociągu w Warszawie zaprojektowanego przez Henryka Marconiego^[1]. Wodotryski zbudowane w najbardziej reprezentacyjnych miejscach miasta (m.in. na Rynku Starego Miasta, placu Teatralnym i przy kolumnie Zygmunta) ozdobiono figurami syren, trytonów i delfinów^[1].

Cynkowa rzeźba zaprojektowana przez Konstantego Hegla została odlana w warszawskim zakładzie Karola Juliusza Mintera^[2]. Hegel przedstawił Syrenę jako meluzynę wynurzającą się ze spienionych fal, ze spiralnie skręconym ogonem, trzymającą w uniesionej do góry prawej ręce miecz, a w lewej tarczę^[3]. Blisko dwumetrowa postać miała harmonijne kształty i klasyczne rysy twarzy^[4]. Estetyka rzeźby była jednak również krytykowana^[5].

7 sierpnia 1855 Syrena znajdowała się już na Rynku Starego Miasta^[2]. Rzeźbę umieszczono na sztucznych złomach skalnych pośrodku basenu z wodotryskiem w centralnym punkcie staromiejskiego targowiska^[6][7]. Po jego likwidacji i przeniesieniu w 1913 straganów na Mariensztat, wodotryskowi nadano formę ośmiobocznego basenu z betonu otoczonego 26 kamiennymi słupkami połączonymi żelaznymi łańcuchami^[7]. Syrenę ustawiono na środku basenu na nowym cokole z piaskowca^[8].

W 1928 w ramach akcji upiększania Rynku Starego Miasta basen i wodotrysk rozebrano, a posąg Syreny umieszczono w magazynie Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego znajdującym się pod wiaduktem mostu Poniatowskiego^[4][8]. Stamtąd w 1929 przeniesiono go na teren Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena” przy ul. Solec 8 (u wylotu ul. Zagórnej)^[6][8]. Posąg został ustawiony na cokole wykonanym z piaskowca z rozebranego soboru św. Aleksandra Newskiego^[8].

Podczas okupacji niemieckiej żaden z dwóch warszawskich pomników Syreny nie znalazł się na liście monumentów przeznaczonych do rozbiórki^[9]. Nie zostały one również zniszczone po upadku powstania warszawskiego^[9]. Prawdopodobnie stało się tak, ponieważ obydwa znajdowały się nad Wisłą, która od września 1944 stanowiła linię frontu^[9]. Monument został jednak uszkodzony podczas walk na Górnym Czerniakowie i przyczółku czerniakowskim. Po wojnie posąg poddano renowacji w pracowni Braci Łopieńskich, m.in. uzupełniono oderwany miecz, lewą rękę i tarczę oraz załatano ponad 50 przestrzeleń^[10]. W celu wzmocnienia cynkowej powierzchni rzeźby pokryto ją warstwą fosforobrązu^[10].

W 1951 posąg ustawiono w Centralnym Parku Kultury, w pobliżu ul. Solec^[11][12]. W styczniu 1969 Syrenie oderwano miecz i uszkodzono fakturę posągu; sprawcom nie udało się jednak oderwać tarczy i płetwy^[10]. Uszkodzenie pomnika miało wpływ na decyzję o jego przeniesieniu z powrotem na Stare Miasto^[13].

W lipcu 1972 odrestaurowany posąg został ustawiony na skarpie Wieży Marszałkowskiej, w północnym narożniku wewnętrznego obwodu murów obronnych^[6][11]. Tam szybko stał się obiektem zainteresowania wandali m.in. Syrenie ponownie odłamano miecz^[14]. Później pomnik był jeszcze kilkakrotnie dewastowany^[8]. W latach 1985–1986 rzeźbę poddano zabiegom konserwatorskim, m.in. została ona pokryta powłoką z brązu w Instytucie Mechaniki Precyzyjnej^[8].

Ponieważ pomnik był w dalszym ciągu dewastowany, dla zwiększenia jego bezpieczeństwa postanowiono przenieść go na pierwotne miejsce na Rynku Starego Miasta^[15]. Rzeźbę zdjęto z Wieży Marszałkowskiej w celu przeprowadzenia prac konserwatorskich w czerwcu 1994^[16]. W 1997 i 1998 rozpisano dwa konkursy na cokół Syreny w nowej lokalizacji^[15]. Do realizacji wybrano projekt Marii i Jana Mazurów oraz Anny i Krystiana Jarnuszkiewiczów^[15]. Rzeźbę ustawiono na granitowym cokole w okrągłym basenie^[15]. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 12 grudnia 1999^[15].

W maju 2008 posąg zastąpiono kopią, a oryginalną rzeźbę autorstwa Konstantego Hegla przeniesiono do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy)^[17].

Monument był pierwszym pomnikiem warszawskiego herbu^[4]. Miał on wpływ na późniejsze wizerunki warszawskiej Syreny^[3] oraz upowszechnił jej postać wśród mieszkańców i osób odwiedzających miasto^[18].

Zobacz też

• Pomnik Syreny w Warszawie (Powiśle)

Galeria

• 

  Posąg Syreny ustawiony na sztucznych złomach skalnych pośrodku targowiska na Rynku Starego Miasta (1908)
• 

  Pomnik i jego otoczenie po przebudowie i likwidacji targowiska (ok. 1920)
• 

  Pomnik na terenie klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena” przy ul. Solec 8 (lata 30. XX wieku)
• 

  Pomnik na murze obronnym
• 

  Oryginał rzeźby w Muzeum Warszawy
• 

  Monument w obecnej lokalizacji na Rynku Starego Miasta

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki pomnika w bibliotece Polona