Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju

Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju
Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju
Państwo	Polska
Miejscowość	Lądek-Zdrój
Miejsce	Rynek Lądka-Zdroju
Typ pomnika	Figura wotywna
Styl architektoniczny	Barok
Projektant	Michael Klahr (starszy)[1]
Fundator	Johann Anton Reichel
Całkowita wysokość	7 m
Data budowy	1739–1741
Położenie na mapie Lądku-Zdroju Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju
Położenie na mapie gminy Lądek-Zdrój Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju
50°20′45,0″N 16°52′18,8″E/50,345833 16,871889

Pomnik Trójcy Świętej w Lądku-Zdroju – barokowa figura wotywna znajdująca się po zachodniej stronie lądeckiego rynku, wykonana w latach 1739–1741 przez rzeźbiarza Michaela Klahra Starszego.

Powstanie

Wyrzeźbiony z piaskowca pomnik ufundował Johann Anton Reichel^[1], lądecki rajca miejski, radca prawny i notariusz, jako wotum za uratowanie części miasta od gwałtownego pożaru, jaki nawiedził Lądek w nocy z 7 na 8 marca 1739.

Michael Klahr Starszy, autor pomnika, z uwagi na zakres niezbędnych do wykonania prac oraz odmienny niż zwyczajowo przez niego stosowane drewno rodzaj tworzywa: kamień, wykonał dzieło przy znaczącym uczestnictwie pomocników^[1]. Porównania sporządzonego przez niego zachowanego projektu (znany jest rysunek ujęcia strony północnej) i szkicu rzeźbiarskiego (do 1945 w zbiorach Reimanna w Lądku znajdowało się terakotowe bozzetto figury Maryi Immaculaty) z ich realizacją każą jednak domniemywać, że brał udział w powstawaniu monumentu lub nadzorował prace^[2].

Klahr nigdy nie ujrzał swojego ostatniego ukończonego (i największego pod względem gabarytów^[3]) dzieła na przeznaczonym dla niego miejscu. Zmarł 9 marca 1742, niedługo przed ustawieniem monumentu w rynku, gdzie ten stoi bez większych zmian do dziś.

Kompozycja

Pomnik ma formę otoczonego bogato zdobioną balustradą, wysokiego na niemal siedem metrów, obelisku składającego się z szerokiego cokołu i spoczywającego na nim smukłego filaru^[1]. Jego kompozycja zawiera liczne elementy trynitarne^[4]: poziomy przekrój obu części obelisku jest w przybliżeniu trójkątem (co sprawia, że figura ma trzy strony), a na każdym z jego trzech poziomów znajdują się trzy (nie licząc figury Maryi) naturalnej wielkości rzeźby, rozmieszczone symetrycznie w rogach przekroju na pierwszych dwóch poziomach^[5][1].

Figurom świętych na pierwszych dwóch poziomach nadano typową dla baroku pozę egzaltowanego kontrapostu – postacie wydają się być zastygłe w ruchu, dynamiczne, co podkreślają ich skręcone wokół własnej osi masywne sylwetki, odchylone głowy, mocno pofałdowane szaty^[6]. Pozostałe cechują spokojne, niezbyt zróżnicowane pozy, rzeźby te stanowią kontynuację stylu „dojrzałego” Klahra, zorientowanego na Pragę, który artysta wypracował na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XVIII wieku^[7]. Oba zestawy łączy przeważnie pogodny wyraz twarzy postaci – praktycznie każdy wyrzeźbiony przez śląskiego twórcę wizerunek uśmiecha się mniej lub bardziej wyraźnie, jeżeli tylko pasuje to do tematyki dzieła.

Na pofalowanej barierze otaczającej właściwą część pomnika stoją rzeźby świętych^[8]:

• Łukasza Ewangelisty (po lewej) z wołem u stóp oraz księgą i paletą z trzema pędzlami w prawej dłoni. Był on malarzem i lekarzem, legenda przypisuje mu autorstwo pierwszego portretu Matki Bożej. Jest patronem malarzy, artystów i lekarzy.
• Jana Ewangelisty (z prawej) – u jego stóp siedzi orzeł trzymający w dziobie kałamarz, sam święty w lewej dłoni dzierży księgę, na której widnieje data 1740, najprawdopodobniej określająca rok wykonania figury. Autor Apokalipsy, z krzyża Jezus powierzył mu opiekę nad swoją Matką. Patron 27 profesji, między innymi teologów, pisarzy i aptekarzy.
• Antoniego Padewskiego (z tyłu) w habicie franciszkańskim, z księgą w prawej dłoni. Wykładał filozofię na uniwersytecie w Bolonii, znany z wygłaszania żarliwych kazań. Patron małżeństw, narzeczonych, orędownik ludzi i rzeczy zaginionych.

Figury te nie są bezpośrednio powiązane ani z tematyką trynitarną, ani maryjną, lecz z osobą fundatora – dwie ostatnie przedstawiają jego świętych patronów^[9].

Na konsolach przy podstawie filaru znajdują się z kolei wyobrażenia trzech postaci o doniosłym znaczeniu dla Matki Bożej:

• św. Joachima (z lewej), ojca Maryi, przedstawionego jako pasterza z laską, u którego stóp stoi baranek. Patron rodziców i dziadków.
• św. Anny (z prawej), matki Maryi, z księgą (często prezentowana podczas uczenia córki czytania).
• św. Józefa (z tyłu), oblubieńca Matki Bożej, ze stałym atrybutem – siekierką. Parton cieśli, drwali i rzemieślników.

W centralnym punkcie pomnika, pomiędzy podstawą filaru (gdzie akcja toczy się na Ziemi) a jego szczytem (odpowiadającym Niebu), na konsoli z kartuszem herbowym fundatora, Klahr umieścił postać Maryi Immaculaty (Niepokalanie Poczętej) z wieńcem dwunastu gwiazd apokaliptycznych wokół głowy. Matka Boża, ze złożonymi rękoma skierowanymi w lewą stronę i głową odchyloną do tyłu w prawo, ma u swoich stóp półksiężyc, co nawiązuje do wizerunku wniebowzięcia – Assunty oraz odpowiada opisowi w Apokalipsie.

Pod figurą Maryi, w środkowej części cokołu, znajduje się jedyny świecki element rzeźby – tablica fundacyjna. Zawiera ona chronostych z zaszyfrowaną datą 1745. Treść jej tekstu przetłumaczona z łaciny brzmi^[10]:

Na szczycie obelisku, symbolicznie przedstawiającym Niebo, na zwieńczonej krzyżem (symbolem zbawienia) kuli ziemskiej zasiadają: po prawej – Bóg Ojciec, ukazany jako stateczny mężczyzna z berłem w lewej dłoni; po lewej, po prawicy Ojca – Jezus Chrystus, wyobrażony postacią półnagiego młodego mężczyzny^[1]. Nieco niżej widnieje dopełniający Trójcę Świętą znak Ducha Świętego – gołębica. Ojciec i Syn wspólnie podtrzymują swymi prawymi dłońmi koronę zawieszoną nad głową Immaculaty. Takie przedstawienie koronacji Maryi Niepokalanie Poczętej w chwili wniebowzięcia stanowi często powtarzający się motyw sztuki doby kontrreformacji – odpowiedź na kwestionowanie przez dużą część kościołów protestanckich specjalnego statusu Matki Boskiej w doktrynie Kościoła Katolickiego^[2][11].

Bliźniaczo podobny motyw Trójcy Świętej wieńczy ołtarz główny kościoła parafialnego w Lądku-Zdroju. Autor jego koncepcji, Michael Ignatius Klahr (syn Klahra Starszego), dokonał bezpośredniego zapożyczenia z twórczości ojca.

Jako całość pomnik stanowi powszechnie występujące w epoce baroku theatrum sacrum – spektakl wyznania wiary odgrywany przez umieszczonych na nim świętych, jak i również znak czuwania Opatrzności nad miastem.

Michael Klahr Starszy pozostawił po sobie jeszcze jedno dzieło, o którym przypuszcza się, że mogło pierwotnie wchodzić w skład projektu pomnika (lub też miało stanowić element wystroju należącej do niego kamienicy) – jest to znajdująca się obecnie w Galerii Muzealnej im. Michaela Klahra Starszego figura Mater Dolorosa. Domysły co do pierwotnego przeznaczenia rzeźby wspiera jej stylistyczne podobieństwo do figur ostatecznie umieszczonych w monumencie.

Renowacje pomnika

Pierwszą informacjcję o odnowieniu pomnika odnaleźć można na tylnej części cokołu, gdzie w języku niemieckim wyryto następującą inskrypcję:

co tłumaczy się jako:

Prace konserwacyjne przeprowadzono także w 1988^[3].

Najbliższe otoczenie pomnika zmieniało się kilkakrotnie. Przed II wojną światową figura stanowiła element ogrodzonego klombu, porośniętego trawą i obsadzonego trzema drzewami^[12]. Taki stan rzeczy utrzymał się na pewno co najmniej do roku 1969^[13]. Na podstawie zdjęcia z roku 1979 stwierdzić można, że klomb zlikwidowano, a ogrodzenie pomnika zredukowano do oryginalnej balustrady^[14]. Po remoncie nawierzchni rynku w 2001 okrągły obszar wokół figury wyłożono charakterystycznymi „kocimi łbami” oraz wykonano składające się z ozdobnych słupków i łańcuchów ogrodzenie tego obszaru.

Ostatnią renowację (sfinansowaną ze środków samorządu wojewódzkiego na wniosek gminy) pomnik przeszedł w 2008. W jej trakcie zniszczeniu uległ szczyt krzyża wieńczącego całą figurę (odpadł przy czyszczeniu i rozbił się na cztery fragmenty), konieczne okazało się sporządzenie nowego. Pozostałości oryginalnego elementu stały się częścią prezentującej historię Lądka-Zdroju ekspozycji, którą można zwiedzać w Galerii Muzealnej im. Michaela Klahra Starszego, znajdującej się w rynkowej kamienicy, mieszczącej dawniej pracownię autora. Remont zwieńczyła uroczystość ponownego poświęcenia figury przez biskupa Ignacego Deca 21 grudnia 2008^[15].

Zobacz też

• Galeria Muzealna im. Michała Klahra Starszego w Lądku-Zdroju
• Kolumna Trójcy Przenajświętszej

Galeria

• 

  Widok od południa

• 

  Św. Antoni Padewski

• 

  Św. Józef

• 

  Św. Łukasz Ewangelista

Przypisy

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, ​ISBN 83-85773-01-0​.
• Katalog wystawy pod red. Wojciecha Gluzińskiego, Michał Klahr starszy i jego theatrum sacrum, Wyd. Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko, 1992
• KonstantyK. Kalinowski KonstantyK., Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa: Wyd. PWN, 1986, ISBN 83-01-05990-7, OCLC 835900249 .
• Marek Perzyński, Lądek-Zdrój, Jaskinia Niedźwiedzia, zamek Javornik, kopalnia złota i okolice, Wyd. Wrocławski Dom Wydawniczy, Wrocław, 2005, ​ISBN 83-921271-0-2​.
• Agnieszka Spiechowicz-Jędrys, Parafia Narodzenia NMP Lądek-Zdrój, Wydawnictwo Ścieżki Wiary, Kraków, 2009
• Ewa Zadora: Broszura Poświęcenie odrestaurowanej figury wotywnej 'Trójcy Świętej’ Michała Klahra, rozdawana przez Biuro Informacji Turystycznej Lądka Zdroju w dniu ponownego odsłonięcia pomnika, 21.12.2008.
• WojciechW. Ciężkowski WojciechW., Lądek Zdrój, Wrocław: Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, 2008, ISBN 978-83-7125-165-8, OCLC 750639738 .

Linki zewnętrzne

• http://www.ladek.pl
• http://dolny-slask.org.pl
• https://web.archive.org/web/20090208092325/http://ladekzdroj.w.interia.pl/