Pomnik UPA w Hruszowicach

Pomnik
Ukraińskiej Powstańczej Armii
w Hruszowicach
Państwo Polska
MiejscowośćHruszowice
Całkowita wysokośćok. 4 m
Data odsłonięcia1994
Data likwidacji2017
Położenie na mapie gminy Stubno
Mapa konturowa gminy Stubno, u góry znajduje się punkt z opisem „PomnikUkraińskiej Powstańczej Armiiw Hruszowicach”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „PomnikUkraińskiej Powstańczej Armiiw Hruszowicach”
Położenie na mapie powiatu przemyskiego
Mapa konturowa powiatu przemyskiego, blisko górnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „PomnikUkraińskiej Powstańczej Armiiw Hruszowicach”
Ziemia49°56′17″N 22°59′25″E/49,938056 22,990278

Pomnik Ukraińskiej Powstańczej Armii w Hruszowicach – nieistniejący monument upamiętniający UPA znajdujący się w latach 1994–2017 w Hruszowicach[1].

Historia

Pomnik ku czci UPA na cmentarzu komunalnym w Hruszowicach (w płd.-zach. części wsi) został nielegalnie wybudowany w październiku 1994 r. z inicjatywy byłych bojowników UPA z Polski i Ukrainy. Gotowe fragmenty kamienne i tablice zostały przywiezione ze Lwowa, a postawił je na zbudowanym przez siebie cokole mieszkaniec Hruszowic, były członek UPA (nie żyjący już p. Kiwera). Pomnik miał ok. 4 metrów wysokości i był wzniesiony z piaskowca w kształcie łuku bramy połączonej na szczycie metalowym tryzubem. W prześwicie bramy znajdował się metalowy krzyż oraz pięć tablic z żeliwa z napisami[2].

Na napisach na płytach pomnika (w języku ukraińskim), oprócz naczelnego: Chwała bohaterom UPA/bojownikom o wolność Ukrainy, wymieniono z nazwy poszczególne cztery kurenie UPA, działające niegdyś w regionie[3]. Miał upamiętniać 14 członków UPA z kurenia "Żelaźniaka", którzy zginęli w walce z wojskiem polskim w pobliżu Hruszowic w 1946 r. o tzw. Zakerzonie[4].

Kontrowersje

Przez stronę polską pomnik był często postrzegany jako zawierający liczne odniesienia do nacjonalizmu ukraińskiego, a zwłaszcza do skrajnie ekstremistycznego jego odłamu, czyli UPA (odpowiedzialną za czystki etniczne i ludobójstwo ludności polskiej). Strona ukraińska przeciwnie, często oceniała UPA jako organizację patriotyczną, walczącą o niepodległość Ukrainy. Wynikłe stąd różnice w ocenie znaczenia pomnika skutkowały ciągle ponawianymi żądaniami jego rozbiórki (pod pretekstem braku pozwolenia na jego budowę) lub jego znaczącej modyfikacji, aby złagodzić "nacjonalistyczny" charakter monumentu[5].

Pomnik był wielokrotnie dewastowany, m.in. w maju 2015 r. nieznani sprawcy zabrali tablice z żeliwa[4]. Kolejne żądania likwidacji pomnika, wstrzymane zostały jednak przez przypuszczenie, że pod pomnikiem są pochowane zwłoki ludzkie (być może bojowników UPA), co spowodowało uznanie pomnika za mogiłę i wstrzymanie planów rozbiórki[3].

Rozbiórka

26 kwietnia 2017 r. pomnik został rozebrany w ramach akcji czynu społecznego. Cmentarz, na którym stanął pomnik, był własnością gminy Stubno. Decyzję o rozbiórce obiektu podjął wójt Janusz Słabicki, podkreślając, że naruszał on co najmniej 11 aktów prawnych[6]. Według Janusza Słabickiego pomnik UPA nie był pomnikiem lecz nielegalnym upamiętnieniem. Zostało ono usunięte również ze względów estetycznych, i jego zdaniem popierała to większość mieszkańców gminy i wszystkich Polaków[6].

Demontaż monumentu został potępiony przez Związek Ukraińców w Polsce, który określił ją jako antyukraińską prowokację[7].

Przypisy

  1. ↑ Jacek Borzęcki, Pomnik UPA w Hruszowicach przestał istnieć, gpcodziennie.pl, 1 czerwca 2015 [dostęp 2016-02-15] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-27].
  2. ↑ Jacek Borzęcki, Nielegalny pomnik UPA w Hruszowicach, Kresy.pl, 5 lipca 2013 [dostęp 2016-02-15].
  3. ↑ a b Norbert Ziętal, Pomnik ku czci UPA w Hruszowicach nie zostanie usunięty, nowiny24.pl, 24 sierpnia 2014 [dostęp 2016-02-15].
  4. ↑ a b Zniszczono pomnik ku czci UPA, onet.pl, 28 maja 2015 [dostęp 2016-02-15] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-13].
  5. ↑ Hruszowice. Kontrowersyjny pomnik, Polska Niezwykła [dostęp 2016-02-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-02].
  6. ↑ a b Nielegalny pomnik UPA w powiecie przemyskim rozebrany po 23 latach. Pierwsza taka akcja w Polsce [Galeria zdjęć], Portal Przemyski, 26 kwietnia 2017 [dostęp 2017-04-27].
  7. ↑ Zdemontowali pomnik UPA. „Rzeczpospolita”, s. A7, 28 kwietnia 2017. 

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Stubno (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy