Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej w Warszawie

Pomnik Wdzięczności
Żołnierzom Armii Radzieckiej
	; Monument od strony południowej (2014)
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Miejsce	park Skaryszewski
Projektant	A. Nenko (?)
Całkowita wysokość	ok. 3 m
Data budowy	1946
Data odsłonięcia	15 września 1946
Ważniejsze przebudowy	1968
Data likwidacji	2018
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Pomnik Żołnierzy Radzieckich
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pomnik Żołnierzy Radzieckich
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pomnik Żołnierzy Radzieckich
	52°14′24,06″N 21°03′12,13″E/52,240017 21,053369

Monument w pierwotnej lokalizacji. W tle widoczny pierwszy wieżowiec prawobrzeżnej Warszawy wzniesiony w latach 1962–1963 przy al. Jerzego Waszyngtona 2b według projektu Marka Leykama

Boczna tablica w języku rosyjskim

Zdewastowany pomnik (2011)

Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej^[1], także pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej^[2], pomnik Wdzięczności^[3]^[4], pomnik Poległych Żołnierzy Armii Czerwonej^[5] – pomnik, który w latach 1946–2018 znajdował się na osi alei głównej parku Skaryszewskiego w Warszawie. Monument wzniesiono w miejscu grobu 26 żołnierzy, którzy zginęli 13 września 1944 w pobliżu ronda Waszyngtona nacierając od strony ul. Grochowskiej^[1].

Historia

Monument upamiętniający żołnierzy radzieckich poległych w dniach 10–15 września 1944 w walkach o Pragę^[4] został odsłonięty 15 września 1946, w drugą rocznicę wyzwolenia Pragi (14 września 1944)^[1]^[6].

Podczas przebudowy ronda w 1968 ciała żołnierzy zostały ekshumowane i przeniesione na Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich przy ul. Żwirki i Wigury, a sam pomnik przesunięto w głąb głównej alei parku Skaryszewskiego^[1]. W pobliżu pierwotnej lokalizacji pomnika znajduje się obecnie popiersie Ignacego Jana Paderewskiego.

Po 1989 monument był wielokrotnie dewastowany, a środowiska prawicowe żądały jego usunięcia^[7]^[8]^[9].

Pomnik został rozebrany w październiku 2018 na zlecenie Zarządu Zieleni m.st. Warszawy na podstawie przepisów ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu^[10]^[9]. Nie zrealizowano pomysłu przeniesienia go na teren Cmentarza Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich^[9]. Z monumentu zachowano 10 kamiennych płyt z przeznaczeniem dla Muzeum Zimnej Wojny w Podborsku^[9].

Projekt i wymowa

Pomnik został zaprojektowany przez A. Nenko^[11] (według innego źródła – mjr Antonienko^[5]), został wykonany z piaskowca przez Stanisława Sikorę, Stefana Mamota i Józefa Trenarowskiego^[5]. Na rozbudowanym postumencie z podniesioną częścią środkową umieszczono stelę z płaskorzeźbą żołnierza Armii Radzieckiej pod którą znajdowały się złożone sztandary^[1]^[5].

Na monumencie znajdowały się dwie tablice z napisem po polsku i rosyjsku.

Treść napisu po polsku (układ oryginalny):

WIECZNA CHWAŁA
BOHATEROM
ARMII CZERWONEJ
POLEGŁYM W WALKACH
O WYZWOLENIE
STOLICY POLSKI
WARSZAWY

Treść napisu w języku rosyjskim (układ oryginalny):

ВЕЧНАЯ СЛАВА
ГЕРОЯМ
КРАСНОЙ АРМИИ
ПАВШИМ В БОЯХ
ЗА ОСВОБОЖДЕНИЕ
СТОЛИЦЫ ПОЛЬШИ
г. ВАРШАВЫ

Z tyłu pomnika umieszczono wiersz Tadeusza Kubiaka z 1946^[12]:

ZIEMIO, Z KTÓREJ NIE WRÓCĘ,
ZIEMIO, NA KTÓREJ POLEGŁEM,
WITAJ I ŻEGNAJ MIASTO,
TO ZA KAMIEŃ Z TWYCH BRUKÓW, ZA CEGŁĘ
ZA TO BY WIŚLE WOŁGA,
A WISŁA WOŁDZE ODDAŁA
OSTATNIĄ KROPLĘ SWEJ WODY
JAK JA TOBIE KREW MEGO CIAŁA.
/Tadeusz Kubiak 1946/

Zobacz też

Pomnik Braterstwa Broni w Warszawie

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", s. 124. ISBN 83-7005-211-8.
↑ Feliks Waśkiewicz: Okruchy historii... Miejsca pamięci Pragi Południe. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Warszawy Oddział Grochów, 2008, s. 75. ISBN 83-911202-0-7.
↑ Towarzyszom broni 1944–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ruch i Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1970, s. zob. opisy pomników po str. 18 (strony z opisami nienumerowane).
↑ ^a ^b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 668. ISBN 83-01-08836-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 104. ISBN 83-88973-59-2.
↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 151.
↑ Warszawa: Pomnik Żołnierzy Radzieckich znów oblany czerwoną farbą. polskieradio.pl, 9 grudnia 2013. [dostęp 2014-12-07].
↑ Tomasz Urzykowski. Komunistyczne pomniki do rozbiórki. Ale które?. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 3 lipca 2017.
↑ ^a ^b ^c ^d Tomasz Urzykowski. Żołnierze trafią do muzeum. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 18 października 2018.
↑ Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (Dz.U. z 2018 r. poz. 1103).
↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 389. ISBN 83-06-00089-7.
↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 105. ISBN 83-88973-59-2.

Linki zewnętrzne

Praga. Czwarta rocznica wyzwolenia. fn.org.pl, 1948-09-22. [dostęp 2014-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-28)].

[Głębocki124-1] Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", s. 124. ISBN 83-7005-211-8.

[2] Feliks Waśkiewicz: Okruchy historii... Miejsca pamięci Pragi Południe. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Warszawy Oddział Grochów, 2008, s. 75. ISBN 83-911202-0-7.

[3] Towarzyszom broni 1944–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ruch i Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1970, s. zob. opisy pomników po str. 18 (strony z opisami nienumerowane).

[Encyklopedia-4] Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 668. ISBN 83-01-08836-2.

[Grzesiuk-Olszewska104-5] Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 104. ISBN 83-88973-59-2.

[6] Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 151.

[7] Warszawa: Pomnik Żołnierzy Radzieckich znów oblany czerwoną farbą. polskieradio.pl, 9 grudnia 2013. [dostęp 2014-12-07].

[8] Tomasz Urzykowski. Komunistyczne pomniki do rozbiórki. Ale które?. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 3 lipca 2017.

[Urzykowski5-9] Tomasz Urzykowski. Żołnierze trafią do muzeum. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 18 października 2018.

[10] Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (Dz.U. z 2018 r. poz. 1103).

[11] Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 389. ISBN 83-06-00089-7.

[Grzesiuk-Olszewska105-12] Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 105. ISBN 83-88973-59-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne